بیل‌های مکانیکی در تنگه تکاب، درست در گوشه‌ای از منطقه حفاظت‌شده خاییز، در حال کارند. آنها کوهی را صاف می‌کنند که تا چند وقت پیش کَل‌های وحشی در بلندی‌هایش می‌نشستند و پلنگ‌ها پشت صخره‌هایش پنهان می‌شدند. قرار است در این منطقه ٣٢ هکتاری با اجازه سازمان حفاظت محیط زیست ١٥٦ واحد اقامتی، ٦٠ سوییت گردشگری روستایی و سلامت، ٢٠ اتاق اقامتگاه گردشگری، سه بخش سالن ورزشی چندمنظوره، سه بخش مجموعه ورزش‌های آبی، رستوران، تالار پذیرایی، کافی‌شاپ و فست‌فود، نمایشگاه، نگارخانه، ١٠ واحد تجاری بازارچه صنایع دستی، ١٥ واحد تجاری مرکز خرید، مجموعه سرگرمی- تفریحی، مسجد و اورژانس ساخته شود.
گروه بزرگی از سازمان‌های مردم‌نهاد خوزستان علیه مسببان این ساخت‌وساز در بهبهان اعلام جرم کردهاند. آنها شاکی‌اند که چرا در یکی از مناطق حفاظت‌شده چهارگانه که زیستگاه پلنگ هم هست، باید ویلا ساخت؟ چرا قیمت تغییر کاربری ٣٢ هکتار از بهترین عرصه‌های حفاظت‌شده، متری ١٢٠٠ تومان تعیین شده است؟ و چرا سازمان متولی محیط زیست کشور با تغییر کاربری و فروش زمین‌های مناطق حفاظت‌شده کنار آمده، درحالی‌که براساس قانون چنین کاری ممنوع است؟
عملیات ساخت‌وساز از اواخر سال پیش آغاز شد. همان وقت با اعتراض فعالان محیط زیست، اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد که مسئولیت این منطقه با آن است، کار را متوقف کرد تا اینکه اواخر تیرماه امسال بار دیگر بیل‌های مکانیکی به ارتفاعات تنگه تکاب آمد؛ روزگاری پیشتر، در همین تنگه، سپاه آریو برزن، سردار ایرانی، با لشکر بزرگ اسکندر مقدونی روبه‌رو شد و آنها را وادار به عقب‌نشینی کرد. بیل‌های مکانیکیِ روی کوه، لشکر اسکندرند. نبرد در منطقه تاریخی تنگه تکاب و در دل منطقه حفاظت‌شده خاییز درحال رخ دادن است. ٢٠ متر پایین‌تر از این سایت گردشگری، سد آریوبرزن و دورتر سد مارون پیداست و کتیبه‌های تاریخی تنگه تکاب، مماس با حریم محوطه تاریخی ارگان. قرار است ویلاها - یا آن‌طور که سرمایه‌گذاران طرح به تازگی تغییر موضع داده‌اند، اکولاژ- دریاچه سد تنظیمی آریوبرزن و شهر بهبهان را در چشم‌انداز داشته باشد. فعالان محیط زیست اما امیدوارند که جلوی این تخریب را بگیرند.
وقتی رئیس سازمان دستور داد
ساخت‌وساز در منطقه حفاظت‌شده خاییز بعد از نامه شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان سر و صدا به‌پا کرد. آنها نامه‌ای منتشر کردند که در آن عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خطاب به مدیران کل خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد گفته بود: «با توجه به نظریه سازمان آب و برق خوزستان طرح گردشگری تنگه تکاب را اجرا کنید. هیچ نیازی به تهران (سازمان) و دیگر معاونت‌ها ندارید. شما دستور فوق را اجرایی کنید.»
تخریب در خاییز اما خیلی پیشتر از این نامه آغاز شده بود. شورای تشکل‌های محیط زیستی هم ٢٩ آبان نامه را غیر قانونی دانست و علیه سازمان محیط زیست به دادستانی کل کشور اعلام جرم کرد. سه روز بعد کلانتری در پاسخ به چرایی صدور مجوز طرح گردشگری تنگه تکاب با وجود مخالفت‌ها و دلیل بکارگیری این ادبیات در متن نامه به ایسنا گفت: «با اینکه من اختیاراتم را به ادارات کل محیط زیست استان‌ها تفویض کرده‌ام، اما اگر به این نتیجه برسم که استان غیرمنطقی تصمیم می‌گیرد، جلوی آن تصمیم را خواهم گرفت. تصمیم محیط زیست استان در این مورد، منطقی نبود. محیط زیست استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد توانمندی لازم را برای تصمیم در مورد طرح گردشگری تنگه تکاب نداشتند.»
٣٠ آبان هم مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان شائبه غیر قانونی‌بودن نامه رئیس این سازمان درباره مجوز طرح گردشگری در منطقه حفاظت‌شده خاییز را رد کرد و گفت: «طرح گردشگری «تنگه تکاب» در منطقه حفاظت‌شده خاییز غیر قانونی نبوده و مجوز ساخت آن مردادماه امسال از سوی سازمان حفاظت محیط زیست صادر شده است.»
احمدرضا لاهیجان‌زاده که پیش از این می‌گفت این ماجرا به حوزه مدیریتی او مربوط نیست، پس از دستور رئیس سازمان گفت: «مجوز ارزیابی زیست‌محیطی طرح گردشگری تنگه تکاب در منطقه حفاظت‌شده خاییز بعد از بررسی‌های این سازمان که با حساسیت زیاد همراه بوده و حدود دو سال طول کشیده، صادر شده و با ضوابط زیست‌محیطی مغایرتی ندارد.» به گفته لاهیجان‌زاده مجوز «اکولاژ» در قالب این طرح گردشگری صادر شده که شامل اقامتگاه و پیاده‌رو و پیست دوچرخه‌سواری است و لازم است بیش از ١٠ پیش‌شرط هم اجرا شود. این درحالی است که طرح‌های منتشرشده از سوی شبکه تشکل‌های محیط زیستی خوزستان چیزی جز اکولاژی است که لاهیجان‌زاده توجیهش کرده است.
به گفته او این طرح گردشگری تنگه تکاب اواخر‌سال ٩٥ با عنوان طرح نمونه گردشگری از سوی اداره کل میراث فرهنگی خوزستان ارایه و نقشه و طرح آن بررسی شد و بعد از بازدید میدانی مشخص شد طرح در منطقه حفاظت شده خاییز قرار دارد. منطقه حفاظت شده خاییز از نظر جغرافیایی در محدوده خوزستان (بهبهان) و از نظر حفاظتی تحت نظر اداره کل حفاظت محیط‌زیست کهگیلویه و بویراحمد است.
١١ آذر صدها تن از فعالان محیط زیست شهرستان بهبهان در استان خوزستان با ارسال نامه‌ای خطاب به معاونت دادستانی کل کشور، خواهان توقف فوری طرح گردشگری تکاب و شهرک‌سازی و ویلاسازی در منطقه حفاظت شده خاییز شدند.
به توقف تخریب امیدواریم
شورای تشکل‌های محیط زیستی خوزستان از آغاز این ماجرا، نامه‌ها و اسناد مختلفی منتشر می‌کند که هیچ کدام مهر محرمانه ندارد. یکی از آنها مربوط به دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان محیط زیست کشور است که ایرادهایی گرفته: «٦٠درصد محدوده سایت گردشگری در زون حفاظتی قرار دارد، پروژه در سایتی است که جزو محدوده‌های حساس زیستگاهی است. مسیرگشایی سرمایه‌گذار موجب تخریب چشم‌انداز شده که ارزش زیستگاهی داشته. این منطقه کریدور حیات وحش است و محل عبور کل، بز و پلنگ است. عملیات جاده‌سازی و مسیرگشایی سرمایه‌گذار موجب تخریب چشم‌انداز منطقه که ارزش زیستگاهی داشته شده و همچنین موجب پراکنش حیات وحش و آسیب‌پذیری آن نیز شده است.»
در انتهای نامه گفته شده که اعمال مکرر ماده ٦٤ قانون حفاظت از جنگل‌ها و مراتع ضروری است. ماده ٦٤ می‌گوید عرصه باید از تملک مستثنیات بیرون بیاید و به تملک شخصیت حقوقی سازمان جنگل‌ها برسد.
محمد داس‌مه، وکیل پایه یک دادگستری و دبیر کمیته حقوقی شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی استان خوزستان به «شهروند» می‌گوید: «ما امیدواریم که دستور توقف ساخت‌وساز در تنگه تکاب زودتر اجرایی شود. دادستانی بهبهان درحال انجام تحقیقات است و ما کاملا با پیگیری‌هایی که شده، امیدواریم.»
به گفته او اسفند سال پیش برای نخستین‌بار بیل‌های مکانیکی در منطقه حفاظت‌شده خاییز دیده شدند: «همان وقت عملیات عمرانی را شروع کرده بودند. با بیل داشتند کوه را تقطیع می‌کردند تا عرصه برای ویلاسازی آماده شود. داشتند هموار می‌کردند و هنوز هم کارشان ادامه دارد. تخریبی که اکنون اتفاق افتاده، شدید است. تخریب در جایی اتفاق افتاده که زیستگاه پلنگ است؛ لاشه توله پلنگی که چند ماه پیش آن‌جا دیده شد و ثبت دیده‌های ماموران منطقه این موضوع را اثبات می‌کند.»
منطقه‌ای که قرار است در آن ساخت‌وساز صورت بگیرد، ٣٢٠هزار متر مربع است، یعنی ٣٢ هکتار. اسفند ماه که این اتفاق افتاد و محیط زیستی‌ها اعتراض کردند، هاشمی، مدیرکل پیشین کهگیلویه و بویراحمد، دستور داد کار متوقف شود. این فعال محیط زیست خوزستان می‌گوید بعد از این اتفاق حمید ظهرابی، معاونت محیط طبیعی سازمان محیط زیست هم در صفحه شخصی اینستاگرام او برایش نوشت: «این پروژه مجوز ندارد.»
اما خردادماه دوباره بیل‌های مکانیکی سر رسیدند و محیط زیستی‌ها انتشار اسناد را آغاز کردند. داس‌مه می‌گوید: «اسنادی که منتشر کرده‌ایم، تنها اسنادی نیست که داریم. ما اسنادی داریم که نشان می‌دهد معاونت محیط طبیعی حدود ١٣ شرط و معاونت محیط زیستی انسانی حدود چهار شرط برای سرمایه‌گذار این پروژه گذاشته‌اند. کمیته ارزیابی اثرات زیست‌محیطی سازمان هم پروژه را همزمان بررسی می‌کرده و در این بین کلانتری نامه می‌زنند که اصلا نیازی به معاونت‌ها نیست.»
از وقتی این اتفاقات افتاده شورای تشکل‌های محیط زیستی خوزستان چندین شکایت به مراجع قضائی کرده: «طبق ماده ٢٢ قانون و ماده ٢٩٠ قانون آیین دادرسی کیفری و دستورالعمل نظارت و پیگیری در دادستانی کشور از خود کلانتری در دادسرای بهبهان شکایت کردیم و هفته پیش منجر به صدور قرار عدم صلاحیت دادسرای کارکنان دولت تهران شد. چون مجوز را کلانتری داد، دادسرا به صرف ادعا، اعلام کرد که این در صلاحیت دادسرای کارکنان دولت است و پرونده به دادسرای دولت ارجاع داده شد. حالا باید بررسی شود که دستور کلانتری منطبق بر موازین محیط زیستی بوده یا خیر.»
محیط زیستی‌های خوزستان به استناد سخن گروهی از متخصصان معتقدند نباید در منطقه‌ای که زون حفاظتی بوده، مجوز پروژه گردشگری داده می‌شد.
باید کمیته‌ای مستقل به تخلفات بپردازد
با همه اینها «هژیر کیانی» دبیر شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی خوزستان می‌گوید که این پروژه همچنان فعال است: «این در حالی است که صاحب پروژه هیچ‌گونه ارزیابی یا پیوست محیط زیستی به هیچ جایی ارایه نداده یا اگر داده ما ندیده‌ایم.»
کیانی معتقد است با دستوراتی که برای ادامه اجرای عملیات ویلاسازی در خاییز داده شده، شأن سازمان محیط زیست تا سر حد تسهیل‌گری برای پروژه‌های ضد محیط زیستی تنزل داده شده است: «در منطقه بکر، حفاظت‌شده و حتی باستانی خاییز و تنگه تکاب شاهد این اتفاق هستیم. متاسفانه این عملیات تحت حمایت در حال انجام است و اطلاعات ما مستند است.»
او شبهات زیادی در این طرح می‌بیند: قیمت بشدت پایینی که برای تغییر کاربری زمین‌ها تعیین شده، اجرای طرح در منطقه حفاظت‌شده و متوقف‌نکردن صاحب پروژه و البته یک شبهه دیگر: «اگر چه کدخدایی مستثنیات را از مالکان (اهالی بومی منطقه) خریده است اما خود سندی که این عرصه‌ها را به عنوان مستثنیات نشان می‌دهد، محل بحث است.» او می‌گوید: «این‌جا بدون شک فسادی رخ داده است.»
درخواست دبیر شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی خوزستان این است که کمیته مستقلی به این موضوع بپردازد و تخلفات را محکوم کند. به گفته او این مطالبه ٥٠ سازمان مردم‌نهادی است که از تشکل پشتیبانی می‌کنند.
هر متر زمین، فقط ١٢٠٠ تومان
«فرخ کدخدا» صاحب ٣٢ هکتار زمینی است که در منطقه حفاظت‌شده خاییز قرار دارد و برای این وسعت تقاضای تغییر کاربری کرده است؛ از باغی به ویلایی. قیمتی که برای تغییر کاربری این زمین تعیین‌شده هر متر ١٢٠٠ تومان است.
شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی خوزستان ٢٣ دی امسال در نامه‌ای خطاب به دادستان عمومی و انقلاب شهرستان بهبهان اعلام کرد که با اینکه قیمت روز اراضی زراعی و باغ‌ها با کاربری جدید و مورد تقاضا با در نظر گرفتن ارزش کاربری‌های مشابه از سوی کمیسیون تقویم تعیین می‌شود و قیمت تعیین‌شده نباید کمتر از قیمت روز زمین با کاربری فعلی باشد اما «قیمت این زمین متری ١٢٠٠ تومان تعیین شده است».
داس‌مه، وکیل دادگستری، اما می‌گوید این‌جا یک جرم اتفاق افتاده است: «آیا عرصه پروژه‌ای که قرار است در آن ١٥٦ واحد امکانات اقامتی، ٦٠ سوییت گردشگری روستایی و سلامت، ٢٠ اتاق اقامتگاه گردشگری، ٣ بخش سالن ورزشی چندمنظوره، ٣ بخش مجموعه ورزش‌های آبی، رستوران، تالار پذیرایی، کافی‌شاپ و فست‌فود، نمایشگاه، نگارخانه، ١٠ واحد تجاری بازارچه صنایع دستی، ١٥ واحد تجاری مرکز خرید، مجموعه سرگرمی–تفریحی، مسجد و اورژانس همگی با ٢٣٨ خط تلفن احداث شود، متری ١٢٠٠ تومان ارزش دارد؟» این جمله‌ها در نامه به دادستان عمومی انقلاب هم آمده است. داس‌مه می‌گوید: «تمام مکاتباتمان را رسانه‌ای کرده‌ایم و هیچ یک محرمانه نیست. از نظر ما هیچ موضوعی جز امنیت ملی محرمانه نیست.»
او مثال می‌زند که «حتی در سایت دیوار ٤٠٠ متر زمین خالی در تنگه تکاب را ٢٣٠میلیون تومان قیمت داده‌اند.» او معتقد است با توجه به این موارد و نامه دفتر زیستگاه‌ها و ایراداتی که به طرح وارد کرده، می‌توان دادگاه را قانع کرد که این منطقه ارزش زیستگاهی دارد.
به گفته این وکیل دادگستری، شاهپور، برادر صاحب پروژه تنگه تکاب هم در حال ویلاسازی چندین هکتار زمین در نقطه دیگری از بهبهان است اما درباره این اتفاق هنوز اعلام جرم نشده است: «مسأله مهم دیگر این است که با شکایتی که طرح شده، دیگر ساخت‌وساز با طرحی که در نظر داشتند، امکان ندارد. به صاحب پروژه مهلت داده‌اند که طرح تازه‌ای برای اکولاژ بدهد اما او طرح دیگری ندارد. تعدادی از متخصصان محیط زیست ازجمله مجید مخدوم با بررسی طرح آنها گفته‌اند که اصلا اکولاژ نیست.» بنابراین طرح تازه باید سازه‌های سبک باشد و قابل حمل اما بعید است که صاحب پروژه گردشگری حاضر باشد به جای آن همه ساخت و ساز، ٣٢ هکتار زمین را اکولاژ ایجاد کند. داس‌مه می‌گوید: «بوم‌گرد واقعی نمی‌آید در منطقه حفاظت‌شده به کافی‌شاپ برود و نگارخانه.»
مهتاب جودکی
- 13
- 2
