سامانه هشدار سیل یکی از سیستمهای پیشرفته‌ای است که در کشورهای توسعه یافته‌ای که در معرض مخاطرات سیل قرار دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد، کشورهای پیشرفته با تسلط بر تکنولوژی به واسطه سامانه هشدار سیل، چند روز قبل از جاری شدن سیل از این اتفاق مطلع می‌شوند و به این طریق علاوه بر اقدامات اولیه، ستاد مدیریت بحران بر پایه هشدارهای داده شده تمهیدات لازم را اجرایی می‌کند.
با همه این اوصاف و با توجه به اینکه کشور ما از لحاظ جغرافیا و محیط زیست جزو کشورهای سیل خیز محسوب می‌شود، اما همچنان برخی از مسئولین معتقدند که سیستم هشدار سیل در کشور ما وجود ندارد! این در حالی است که سازمان هواشناسی و کارشناسان مربوط به این حوزه معتقدند که سامانه هشدار سیل در کشور ما وجود دارد و سازمان هواشناسی چند روز قبل از سیل غرب و جنوب غرب کشور، این موضوع را پیش بینی و هشدار داده بود! جالب توجه است که با وجود هشدارهای سازمان هوا شناسی، ستاد مدیریت بحران باز هم بحران زده عمل کرد و حالا نیز معتقد است همه پیش بینی‌ها‌ی سازمان هوا شناسی صرفا احتمال است و ما سامانه‌ای که بتواند سیل را پیش بینی کند، نداریم!
سه روز قبل از وقوع مخاطرات طبیعی
این حوادث پیش بینی می‌شود چند روز پیش بود که با توجه به حواشی پیش آمده در رابطه با سازمان هواشناسی مبنی بر پیش بینی نکردن وضعیت هوا در روزهای بحرانی، سحر تاج بخش رئیس سازمان هواشناسی کشور گفته بود: «در سیلهای اخیر ایران، سازمان هواشناسی اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌های لازم را به همه دستگاه‌های متولی ارسال کرده بود.در ایران مخاطرات طبیعی را ۳ روز قبل از وقوع پیش بینی می‌کنیم و این پیش بینی‌ها در قالب اطلاعیه‌ها منتشر می‌شود. با قاطعیت اعلام می‌کنم که در سیلهای اخیر ایران همین کار را انجام دادیم بنابراین ۷۲ ساعت قبل از وقوع سیلاب ما آنها را پیش بینی کردیم. ۴۸ ساعت قبل از وقوع سیلاب اخطاریه صادر می‌کنیم. »
اما سوالی که در این بین مطرح می‌شود این است که آیا در کشور ما سامانه‌ای تحت عنوان سامانه هشدار سیل وجود دارد ؟ آیا پیش بینی‌ها‌ی هواشناسی زیر مجموع همین سامان قرار می‌گیرد؟ و اینکه اگر چنین سامانه‌ای در کشور وجود ندارد، با توجه به سیل خیز بودن مناطق مختلف کشور ما چرا تاکنون تلاشی برای برقراری چنین سیستمی صورت نگرفته است!؟
در کشور سیستم هشدار سیل داریم
احد وظیفه، کارشناس هواشناسی در رابطه با این موضوع می‌گوید: «ما در کشور سیستم هشدار سیل داریم که بر اساس مدلسازی‌ها‌ی عددی شبیه سازی انجام می‌دهد، البته کل کشور تحت پوشش چنین سامانه‌ای نیست اما مناطق سیل خیزی مثل لرستان، ایلام، خوزستان و کرمانشاه تحت پوشش چنین سیستمی است؛ چون این سیستم باید به صورت پروژه‌ای در استانهای مختلف اجرا شود تاکنون همه استان‌ها به چنین سیستمی مجهز نشده‌اند اما استانهای سیل خیز به طور کلی دارای سیستم هشدار سیل هستند، البته چون دسترسی به سیستمهای هشدار سیل کشورهای دیگر نداریم نمی‌توانیم این ادعا را داشته باشیم که سیستم هشدار سیل در کشور ما به پیشرفتگی این سیستم در سایر کشور‌ها‌ست چرا که این سیستم، سیستم بسیار پیچیده‌ای است که نتیجه آن صرفا ما حصل میزان بارش نیست بلکه در این سیستم با فرمول بندی‌ها‌ی ریاضی شبیه سازی‌ها‌یی از یک پدیده واقعی صورت می‌گیرد، این کار بستگی به این دارد که با چه دقتی بخواهیم شبیه سازی انجام دهیم.»
سیلهای اخیر پیش بینی شده بود
او افزود: «چون خیلی از پدیده‌ها را ما نمی‌شناسیم یا اطلاع دقیقی درباره آن نداریم طبیعتا نمی‌توانیم درباره آن به درستی شبیه سازی کنیم، برای مثال اگر در رودخانه‌ای یک آبگیر یا سیل بند مصنوعی وجود داشته باشد در صورت بارش شدید ممکن است این سیل بند شکسته شود و به میزان آب اضافه کند، بنابر این برخی از مسائل را نمی‌توان به فرمول‌ها‌ی ریاضی اضافه کرد و با این اوصاف شبیه سازی‌ها در رابطه با یک موضوع تقریبی است، بدون در نظر گرفتن چنین عواملی با در نظر گرفتن روان آب رودخانه‌ها و جاری شدن سیل یا غرق شدن دشت‌ها‌ی پایین دست می‌توان پیش بینی‌ها‌یی در این خصوص انجام داد. در سیلهای اخیر خوزستان پیش بینی شده بود که چنین اتفاقی رخ خواهد داد و از چند روز قبل این اطلاعات در اختیار مدیریت آب خوزستان قرار گرفته بود! در سیلهای لرستان و استان فارس نیز نه به صورت کمی و عددی اما دبی رودخانه پیش بینی شده بود و حجم روان آب رودخانه به صورت عددی مشخص شده بود و پیش بینی شده بود که فلان رودخانه در این روز و در فلان ساعت، این میزان آب خواهد داشت!»
ستاد بحران به اطلاعات دسترسی دارد!
این کارشناس افزود:« این اطلاعات در اختیار مدیریت منابع آب قرار می‌گیرد و قاعدتا ستاد بحران نیز به این اطلاعات دسترسی دارد؛ ستاد بحران چیزی که از ما به عنوان سازمان هواشناسی می‌خواهد این اطلاعیه‌ها و هشدار‌ها‌یی است که به صورت عمومی در اختیار همه قرار می‌دهیم ولی به صورت خاص حجم روان آب‌ها نیز پیش بینی می‌شود و در اختیار حوزه منابع آبی جنوب غرب قرار می‌گیرد. سازمان هواشناسی سال‌ها پیش به کمک وزارت نیرو سامانه‌ای تهیه کرده که به صورت کلی همه این اطلاعات در اختیار عموم به ویژه ستادها و سازمان‌ها‌ی موردنظر قرار می‌گیرد. مثلا این که می‌گویند تا چند روز آینده قرار است سیل بیاید به طور کلی شایعه است، اگر قرار باشد سیلی جاری شود سازمان هواشناسی از چند روز قبل اعلام می‌کند ولی در حال حاضر تا چند روز آینده خبری از سیل نیست.»
گفته‌ها‌ی سازمان هواشناسی صرفا پیش بینی است!
این در حالی است که اعضای ستاد مدیریت بحران نظر دیگری دارند، برای بررسی بیشتر این موضوع با بهنام سعیدی سخنگوی ستاد مدیریت بحران تماس گرفتیم اما این مقام مسئول با این که بارها اعلام کرده بود همیشه پاسخگوی همه خبرنگاران است، در پاسخ به خبر نگار روزنامه آفتاب یزد، مصاحبه با رادیو و تلویزیون را بهانه کرد و پاسخگو نبود!
خبرنگار این روزنامه بارها با ایشان تماس گرفت اما موفق به مصاحبه نشد. برای پیگیری این موضوع با تقی زاده، استاد دانشگاه که تا چندی پیش یکی از مدیران ستاد مدیریت بحران بود و در حال حاضر نیز به عنوان مشاور در سازمان مدیریت بحران شهر تهران مشغول به کار است به گفت و گو نشستیم، او در رابطه با سیستم هشدار سیل معتقد است:« بله ما در کشور سیستم پیش بینی سیل داریم اما این سیستم هشدار سریع سیل نیست! باید به این موضوع تاکید کنیم که گفته‌ها‌ی سازمان هوا شناسی صرفا پیش بینی است! یک تفاوت خیلی عمیقی بین پیش بینی و سیستم هشدار وجود دارد، پیش بینی وقتی است که اتفاقی رخ نداده باشد و ما پیش بینی می‌کنیم که احتمال دارد این اتفاق رخ دهد به همان‌اندازه هم ممکن است اتفاقی رخ ندهد! با توجه به مدل‌ها‌ی هواشناسی که وجود دارد و با در نظر گرفتن عوامل متعدد، سازمان هواشناسی پیش بینی می‌کند که ظرف چند روز آینده در فلان منطقه میزان بارش چقدر خواهد بود؟! و بر اساس آن اگر خیلی پیش بینی قوی باشد هشدار می‌دهند اما عملا نوع آن پیش بینی هواشناسی است.»
کاری که سازمان هواشناسی انجام می‌دهد هشدار سیل نیست، هشدار هواشناسی است!
او افزود: «وقتی که صحبت از سامانه هشدار سیل می‌کنیم زمانی است که یک بارندگی اتفاق افتاده و با در نظر گرفتن برخی شاخص‌ها مثل وضعیت رود دره‌ها یا دبی آب و سایر شاخص‌ها‌ی لازم، هشدار می‌دهیم که احتمالا این باران در سرشاخه‌ها‌ی فلان رودخانه سبب به وجود آمدن سیل در پایین دست رودخانه می‌شود. به این می‌گویند سامانه هشدار سریع سیل، این موضوع با پیش بینی هواشناسی کاملا متفاوت است. تا جایی که من می‌دانم در حال حاضر روی یکی از رود دره‌ها‌ی شهر تهران صرفا سامانه هشدار سریع سیل در حال اجرا شدن است، آن هم با همکاری شهرداری تهران و پژوهشکده هواشناسی که این دو ارگان در حال مطالعه لازم برای اجرا شدن این سامانه هستند. اما این موضوعی که برخی می‌گویند ما هشدار می‌دهیم صرفا هشدار هوا شناسی است. کاری که سازمان هواشناسی انجام می‌دهد اسمش هشدار سیل نیست، هشدار هواشناسی است!»
این طور که معلوم است ستاد مدیریت بحران در تمام لحظاتی که سازمان هواشناسی هشدار سیل می‌داد این موضوع را به عنوان یک احتمال قلمداد کرده و به همین دلیل هم هنگام سیل، بحران زده عمل کرد! اینکه چرا مدیریت بحران به احتمال وقوع سیل فکر نکرد و تمهیداتی برای این موضوع نیندیشید موضوعی است که این ستاد باید نسبت به آن پاسخگو باشد!
- 13
- 5
