چرخه ناقص گردشگری

گردشگری یکی از بزرگ‌ترین صنایع سودآور جهان به حساب می‌آید و از دیگر سو می‌تواند از مهاجرت به شهرها جلوگیری کند. اگر گردشگری بر اساس مولفه‌های توسعه پایدار شکل بگیرد می‌تواند علاوه بر تاثیر بر منطقه مورد نظر، منفعت‌های بیشتری را به ساختار کشور برساند.

همچنین بر این اساس می‌تواند بر حفظ آثار فرهنگی و طبیعی بی‌انجامد. اما با وجود اینکه ایران از نظر منابع فرهنگی و طبیعی در میان ۱۰ کشور اول در جهان قرار دارد اما در رتبه‌بندی منتشر شده توسط یونسکو از نظر جذب گردشگر خارجی در رتبه ۳۵ قرار دارد. همچنین در این فهرست قطر در جایگاه هفتم، ارمنستان در جایگاه نهم، جمهوری آذربایجان در جایگاه یازدهم و امارات متحده عربی در جایگاه بیست و هشتم میان ۱۸۵ کشور بررسی شده جهان واقع شده‌اند. با توجه به تبلیغات سوء علیه ایران و پروژه‌های ایران هراسی از سوی کشورهای غربی یکی از دلایل عدم گرایش گردشگران به حضور در ایران، ترس از فقدان امنیت است.

تاثیر متقابل امنیت و گردشگری

توسعه پایدار گردشگری با مولفه امنیت ارتباط مستقیم دارد و هر یک بر دیگری اثر متقن می‌گذارند هر چه گردشگری گسترش یابد امنیت تقویت خواهد شد و هر چقدر امنیت کشور مورد تایید جهان باشد گردشگری در آن کشور توسعه می‌یابد. تاثیر امنیت پایدار بر توسعه پایدار گردشگری امری غیرقابل انکار است و از دیگر سو توسعه پشتوانه امنیت ملی محسوب می‌شود. در حال حاضر امنیت همچون حمل‌ونقل، خدمات مربوط به اقامت و پذیرایی جزو اصول زیربنایی تدوین برنامه کلان کشور در بخش گردشگری محسوب می‌شود. لازم به ذکر است امنیت علاوه بر تامین روانی نیاز به امنیت در گردشگران باعث گسترش و توسعه اموری چون حمل‌ونقل خواهد شد.

مولفه‌های امنیت در گردشگری

اما امنیت در گردشگری به چه معناست؟ آیا تنها دور کردن سارقان از گردشگران حفظ امنیت محسوب می‌شود؟ امنیت در گردشگری معنی گسترده‌تر از مفاهیم عمومی را در بر می‌گیرد. داشتن حمل‌ونقل ایمن و جلوگیری از سوانح هوایی، تلفات جاده‌ای و خطوط قطار در زمره اصول امنیت در گردشگری قرار می‌گیرد. مولفه‌های دیگری همچون برخورد افرادی که با گردشگران در ارتباطند همچون فروشندگان و کادر اقامتگاه‌‌ها، پوشش‌های بیمه مربوط به گردشگران، برخورد نیروهای امنیتی مانند نیروی انتظامی و حراست‌ها نیز جزو امنیت گردشگران است که بر جذب آنها تاثیر می‌گذارد. یکی از بخش‌های گردشگری که در جهان اهمیت بسیاری یافته است «گردشگری شبانه» است. در جهان جشنواره‌های هنری و فرهنگی و کنسرت‌های نور تنها در شب برگزار می‌شود اما در ایران به علت محدود بودن ساعت کاری به‌خاطر ناتوانی در تامین امنیت در شب از این بخش بی‌بهره است. این امر باعث می‌شود که گردشگری نیمی از روز خود را در اقامتگاه هدر دهد.

امنیت گردشگری در ایران

افکار عمومی داخلی غالبا ایران پسابرجام را با معیارهای سیاسی می‌سنجند اما برقراری روابط دیپلماتیک با سایر کشورها بر حضور توریست در ایران تاثیر بسزایی گذاشته است. در سال ۹۷ هفت میلیون و ۱۲۴ هزار گردشگر خارجی به ایران سفر کردند که در مقایسه با سال ۹۶ این آمار با رشد حدود ۲۴ درصد همراه بوده است. کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند جلوگیری از پروژه ایران هراسی، ممانعت از استمرار سیاست‌های تنش‌زا در روابط خارجی و تبلیغ جاذبه‌های گردشگری داخلی زمینه را بر حضور بیش‌ازپیش گردشگران فراهم می‌کند.

در حال حاضر تبلیغ درباره میراث فرهنگی و طبیعی ایران تنها از طریق بخش فرهنگی سفارتخانه‌ها صورت می‌گیرد که ابدا از فراگیری لازم برخوردار نیست. بخش عمده تبلیغات درباره ایران توسط گردشگران خارجی صورت می‌گیرد که به ایران سفر و تجربیات خود را در شبکه‌های مجازی منتشر کرده‌اند. ربکا لاو روزنامه‌نگار انگلیسی درباره سفرش به ایران در رسانه‌های فردی خود نوشته است. او هدف سفرش به خاورمیانه را تغییر نگرش جهان نسبت به خاورمیانه اعلام کرده است. بسیاری از گردشگران تحت تاثیر تبلیغات و پیش‌فرض‌های رسانه‌های غربی قرار دارند. آنها در ابتدا ورود به ایران احساس عدم امنيت می‌کنند، اما پس از خروج آن را کشوری امن می خوانند.

موانع پیشرفت گردشگری در ایران

ایران با وجود منابع غنی طبیعی و فرهنگی امکان حضور فراوان گردشگر را ندارد. عوامل فراوانی سر راه گردشگردی در کشور وجود دارد که مانع پیشرفت آن شده است. از این میان می‌توان به نبود برنامه جامع اجرایی با هدف‌های مشخص اشاره کرد این امر باعث می‌شود ناهماهنگی عمده در بخش‌های مختلف مربوط به گردشگری همچون سازمان‌هاي مربوطه مانند سازمان میراث فرهنگی و گردشگري، اقامتگاه‌ها، موسسه‌های رفاهی مانند رستوران‌ و فروشگاه‌ها و به طبع ضعف كمي و كيفي این امكانات شود. فضاي نامساعد تبليغاتي نیز در جهان باعث شکل‌گیری تصوير غیرواقعی از ايران شده و گردشگران هنگام ورود به کشور نمی‌توانند خود را با فرهنگ ایرانی-اسلامي وفق دهد. از دیگر سو حضور نداشتن در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي خارج از كشور نیز باعث شده است که خارج از کشور از ظرفیت‌‌های داخلی مطلع نباشند.

گردشگری به مثابه سرطان

البته باید در نظر داشت گردشگری با وجود تمام فوایدش اگر به تناسب امکانات و ظرفیت‌های موجود رشد نکند می‌تواند مانند سرطان عمل کرده و توازن فرهنگی و سیاسی کشور را برهم زند. در مواردی که نهادهای امنیتی و ساماندهی توانایی نظارت کامل بر حضور گردشگران را نداشته باشند این ورود توریست‌ها به عدم ثبات سیاسی منجر می‌شود، همچنین این ناتوانی اگر در بخش نظارت سازمان‌های فرهنگی صورت گیرد باعث تخریب مناطق باستانی -تاریخی و طبیعی خواهد شد.

از دیگر تخریب‌های حضور گردشگران خارجی می‌توان به برهم زدن فرهنگ بومی اشاره کرد. تقلید ساکنان بومی به خصوص جوانان از منش و پوشش گردشگران خارجی و بسیاری موارد مشابه می‌توان سست شدن احساس هویت فرهنگی را به دنبال داشته باشد. از دیگرسو استفاده بی‌مورد از الگوی فرهنگی، آیین و صنایع دستی یک منطقه می‌تواند به بی‌اصلی و تجاری شدن فرهنگ بیانجامد. البته باید در نظر گرفت که گردشگری به صورت خودکار عامل اصلی برهم خوردن توازن فرهنگی، اجتماعی و سیاسی یک کشور شود اما می‌تواند مجالی برای تبهکاران فراهم کند.