آهوان جزیره جای کافی برای خرامیدن در «خارگ» ندارند. تعداد سیه چشمان جزیره به عدد هزار رسیده است. عدد هزار، مسئولان استانی و کشوری پردیسان را به این نتیجه رسانده که تعدادی از آهوان باید از جزیره خارج شوند.
فعالان حوزه محیط زیست خارگ و بوشهر هم در گفت‌و‌گو با «ایران» با توجه به احتمال شیوع بیماری‌ها در میان این گونه گیاهخوار، ترک جزیره را تنها راه نجات آنها می‌دانند. «فرهاد قلی نژاد» مدیرکل محیط زیست بوشهر مقصد آهوان خارگ را زیستگاه‌های مشابه جزیره می‌داند. به‌گفته او در فاز نخست تعدادی از آهوها به «کوه سیاه» بوشهر خواهند رفت. او مهمترین تهدید آهوان جزیره را «تصادف» اعلام می‌کند اما فعالان محیط زیست و حامیان حیات وحش اعتقاد دارند آلودگی‌های نفتی و گازی همان‌طور که سلامت ساکنان جزیره را تهدید می‌کند، به کمین سیه چشمان خارگی هم نشسته است.
خروج از جزیره
«حمید عشایری»، فعال محیط زیست بوشهر به «ایران» می‌گوید: «مگر فضای جزیره خارگ چند کیلومتر است؟» او می‌گوید: «مسئولان وسعت جزیره را ۳۲کیلومتر اعلام می‌کنند اما مشاهدات و محاسبات نشان می‌دهد که همه جزیره در نهایت ۲۴ کیلومتر می‌شود. بنابراین گنجایش این همه آهو را ندارد.» «مرتضی مخلوعی» رئیس اداره محیط زیست «خارگ» پیشتر به «ایران» گفته بود از تمام وسعت جزیره، دو کیلومتر آن فضای آزاد است که البته امنیت آن هم توسط جاده‌های خاکی و آسفالتی از بین رفته است و خود به عامل دیگر، برای مرگ آهوها تبدیل شده است.
جزیره دامپزشک ندارد!
«فرهاد قلی نژاد»، مدیرکل حفاظت محیط زیست بوشهر هم دغدغه فعالان محیط زیست را دارد. بیماری‌ها می‌تواند در یک لحظه دفتر زندگی آنها را ببندد. او قصه را به سال ۸۱ می‌برد و می‌گوید: «در آن سال یک بیماری در طول سه ماه، گله هزار و صد رأسی آهو را به ۸۰ رأس رساند.»«حسن مژده» فعال محیط زیست خارگ هم به «ایران» می‌گوید: «هیچ دامپزشکی در جزیره برای معاینه و درمان آهوها وجود ندارد.» خبر او این سؤال را پیش می‌آورد که چطور می‌شود، در جزیره که یکی از مهمترین زیستگاه‌های آهو است متخصص دامپزشک وجود نداشته باشد آن هم با تجربه تلخی که در دهه ۸۰ اتفاق افتاد و خارگ به سوگ بیش از هزار آهو نشست.
«مجید خرازیان مقدم»، مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست کشورهم جلوگیری از تلفات ناشی از حوادث، بیماری‌ها و مشکلات زیست محیطی را مهمترین دلیل طرح تعدیل جمعیت آهوان خارگ می‌داند. آمارهای ارائه شده از مسئولان محیط زیست به روزنامه ایران نشان می‌داد در طول چهار سال، ۱۳۵ رأس آهو بر اثر تصادف جان داده‌اند.
البته «حمید عشایری» فعال محیط زیست اعتقاد دارد که بین مردم و آهوها آنقدر آشتی وجود دارد که درصد تصادف‌ها کمتر از سال‌های پیش باشد. او از وجود حس ترحمی میان مردم جزیره یاد می‌کند که باعث می‌شود تا هر آهوی زخمی یا آسیب دیده‌ای را به محیط زیست برسانند. او خارگی‌ها را پرستاران خوبی برای آهوها می‌داند و اعتقاد دارد پیشتر و بیشتر تاریکی باعث تصادف آهوها می‌شود. عشایری می‌گوید: «بالاخره منطقه نفتی است و تردد خودرو بسیار زیاد است.» او حضور افراد سودجو و شکار آهوها را رد نمی‌کند اما اعتقاد دارد که بندرت چنین اتفاقی می‌افتد.
به گفته او، آهوها مدام در سطح جزیره در حال تردد هستند. برای مثال او خود شاهد حضور آهوها در خوابگاه دانشجویی بوده است. خارگ بیش از ۸ هزار نفر جمعیت دارد. صنایع نفتی و گازی هم دو برابر این جمعیت را به‌صورت شناور به این جزیره کشانده است. محیط زیستی‌ها همین نکته را هم یکی از مسائلی می‌دانند که خروج آهوان را از جزیره، توجیه می‌کند.
اما برخلاف فعالان حوزه محیط زیست، قلی‌نژاد همچنان تصادف را مهمترین دلیل مرگ آهوان جزیره می‌داند. براساس آمارهای مدیرکل محیط زیست بوشهر، جزیره در نیمه دوم سال ۹۷ پاییز و زمستان پر تلفاتی را تجربه کرده است. به گفته قلی‌نژاد گاهی در این محدوده زمانی خارگ در یک ماه ۷ آهوی خود را براثر تصادف از دست می‌داد. تأسیسات نفتی و گازی همه جای جزیره را به تصرف درآورده‌اند.
در چالش بین منافع اقتصادی و حفظ محیط زیست این تأسیسات نفتی و گازی هستند که برنده ماجرا شده‌اند. قلی‌نژاد می‌گوید: «با برنامه‌های انجام گرفته تعداد تصادف‌ها کاهش یافته است.» او برنامه‌های انجام گرفته را فعال‌سازی آبشخورها در مناطق امن، افزایش ارتفاع گارد ریل‌ها، احداث سرعت گیر و آگاهی‌رسانی می‌داند و از برگزاری جلسه‌ای با هدف تأمین امنیت بیشتر آهوها خبر می‌دهد.» او می‌گوید: «حالا تعداد تصادف‌ها بسیار کم شده است. مثلاً در ماه گذشته تنها یک آهو تصادف کرد.» فعالیت‌های اقتصادی چقدر جا برای خرامیدن آهوان خارگ بی‌تهدید مرگ گذاشته است؟ قلی‌نژاد پاسخ این سؤال را نمی‌داند. او می‌گوید: «یکی از اشکالاتی که وجود دارد همین موضوع است. هنوز منطقه «تعیین ظرفیت» نشده و ما نمی‌دانیم چه تعداد آهو را می‌توان در جزیره نگاه داشت.» او در نهایت منطقه امن برای آهوها در خارگ را بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هکتار
اعلام می‌کند.
کمبود آب و علوفه هم از دیگر دلایلی است که راه خروج از جزیره را به آهوها نشان می‌دهد. قلی‌نژاد می‌گوید، پردیسان به‌دنبال زیستگاه‌های مشابه خارگ برای انتقال آهوهاست. زیستگاه‌های بوشهر هم در اولویت قرار دارند اما آنها نیم نگاهی هم به خوزستان، فارس و هرمزگان دارند. او می‌گوید: «به‌دنبال زیستگاه‌هایی که به لحاظ آب و هوایی با خارگ قرابت داشته باشند، هستیم.» او یک پیش شرط هم دارد؛ بوشهری‌ها منتظر «مطالعات ژنتیکی» آهوان خارگ هستند تا با توجه به قرابت ژنتیکی زیستگاه‌ها را انتخاب و انتقال آهوها را در مرداد ماه کلید بزنند. او می‌گوید: «در فاز نخست ۵۰ آهو انتقال می‌یابد.»
در نهایت مقصد آهوان جزیره، استان‌های جنوبی کشور می‌شود.
جزیره خارگ یک جزیره کاملاً صنعتی شده که مخلوعی رئیس اداره محیط زیست خارگ از آن به‌عنوان یک جزیره «عام‌المنفعه» یاد می‌کند. او جاده کشی را یکی از لوازم صنایع نفتی این جزیره می‌داند: «الان پیشرفت کشور به نفت بسته است.» مخلوعی می‌گوید: «همین مسأله ما را به این نتیجه رساند که تعداد آهوهای جزیره را تعدیل کنیم. سال ۸۹ که ۴۵ آهو را از جزیره بیرون بردیم، جواب داد و تلفات سالانه ما خیلی کاهش یافت.» پردیسانی‌ها از آن سال به بعد تعدیل آهوها را روی میز تصمیم‌گیری خود گذاشتند.
تأمین گوشت آهو
آهوان خارگ تنها به زیستگاه‌ها انتقال داده نمی‌شوند، آنها به مراکز نگهداری و پرورش شهرهای مختلف از جمله «گناوه» هم می‌روند. قلی‌نژاد تأکید می‌کند که این انتقال کاملاً قانونی و با مجوز محیط زیست است. او اینگونه انتقال‌ها را هم محدود می‌خواند و می‌گوید: «معمولاً زیر ۱۰ آهو به مراکز مجاز تکثیر می‌روند.» مراکز مجاز تکثیر برای فروش گوشت فعالیت می‌کنند. مسأله‌ای که قلی‌نژاد هم تأیید و تأکید می‌کند که همچنان با مجوز و نظارت پردیسان است. مخلوعی هم مرجع صدور پروانه تکثیر و بهره‌برداری را جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست و ارگان‌های ذیربط و مربوطه می‌داند و می‌گوید: «بهره بردار آهوها را به‌صورت امانی تحویل می‌گیرد، در سایت خودش تکثیر و بهره‌برداری می‌کند. وقتی به یک حد مشخص رسید، سازمان محیط زیست دوباره برای آنها تصمیم‌گیری می‌کند و در زیستگاه‌های استان رها‌سازی می‌شود.»
زنده‌گیری پرماجرا
سازمان حفاظت محیط زیست سال گذشته یکی از ناموفق‌ترین زنده‌گیری حیات وحش را تجربه کرد. مسأله تا برکناری مسئول زنده‌گیری هم پیش رفت هرچند او بعدها جای دیگری مشغول به‌کار شد. زنده‌گیری آهوهای خارگ هم امروز یکی از دلمشغولی‌های محیط زیستی‌هاست.
قلی‌نژاد هم زنده‌گیری آهوها را کاری سخت می‌داند. او البته حرفی از شیوه زنده‌گیری آهوان به میان نمی‌آورد ولی پیشتر «مرتضی مخلوعی» به «ایران» گفته بود آهوان خارگ را به روش «جرگه» زنده‌گیری می‌کنند. در این روش جلو گله را سد و آهو به سمت «تور» هدایت می‌شود. به گفته یک «زنده‌گیر» وقتی در تور گیر کرد با بستن چشم‌هایش حیوان را رام و آرام می‌کنند. رئیس اداره محیط زیست خارگ جعبه‌های حمل آهوان جزیره را دارای استاندارد‌های جهانی اعلام می‌کند و می‌گوید: «بهترین جعبه‌ها برای حمل حیوان، جعبه‌های چوبی است که دریچه‌ها و محفظه‌های کوچک برای هوا دارند.»آهوها ۲۴ ساعت در اداره خارگ نگهداری می‌شوند و بعد هم تحویل داده می‌شوند.
آیا آهوهای خارگ به خارج از کشور می‌روند؟
فعالان حوزه محیط زیست بوشهر سال ۹۴ فیلمی را به روزنامه ایران رساندند که نشان از خروج آهوهای خارگ به مقصد کشورهای حاشیه خلیج فارس داشت. هم آن زمان، مسئولان خروج آهوها را تکذیب کردند هم امروز قلی‌نژاد اعلام می‌کند که هیچ آهویی به‌صورت رسمی از ایران خارج نمی‌شود. او خروج غیررسمی آهوها را هم رد می کند! حال باید ماند و دید که زنده‌گیری و انتقال آهوهای خارگ هم مثل گورخرهای سمنان پرماجرا می‌شود یا رانده شدگان این جزیره به سلامت به زیستگاه‌های بعدی می‌رسند؟
- 9
- 1
