بار سنگین طبیعت در ایام محرم

ماه محرم برای ایرانیان یادآور عزاداری در تکایا و مساجد، یادآور صدای سنج و زنجیر عزاداران و یادآور توزیع شربت‌ها و غذاهای نذری در ظروف رنگارنگ چینی و ملامین بین دروهمسایه است. اما سال‌هاست که در مراسم‌های ماه محرم نیز به فراخور زمان تغییراتی ایجادشده است. از مداحانی که با نوحه‌های شبیه‌سازی‌شده با موسیقی آن‌سوی مرزها مداحی می‌کنند گرفته تا ظروف یک‌بارمصرفی که کاسه و بشقاب‌های رنگارنگ چینی و ملامین را از میدان بیرون کرده و خود یکه‌تازی می‌کنند. به‌نحوی‌که امروزه دیگر خبری از ظروف ملامین یا چینی و لیوان‌های شیشه‌ای یا استیل نیست.

یکی از سنت‌های ماه محرم، سنت اطعام فقرا و دادن غذای نذری است.

هرچقدر به‌روز عاشورا نزدیک شویم این سنت پررنگ‌تر و بیشتر می‌شود جوری که در دو روز تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد و کمتر جایی در سطح شهر را می‌توان یافت که صف نذری در آن شکل نگرفته باشد. اما سنت حسنه پخش غذای نذری در ایام محرم که قدمتی طولانی دارد در سال‌های اخیر با آفت‌هایی نیز همراه بوده است. صرف‌نظر از این‌که در بسیاری از موارد این غذای نذری که به اسم فقراست، به کام آنان نیست و دست اغنیاء به آن نزدیک‌تر است. موضوع استفاده ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی آفتی است که جدا از مبحث مضر بودن به خاطر ریختن نوشیدنی یا غذاهای داغ و بروز فعل‌وانفعالات شیمیایی و سرطان‌زا بودن آن‌ها، خطر جدی برای محیط‌زیست محسوب می‌شود.

هجوم ظروف پلاستیکی در ایام محرم منظره بسیار نازیبا و بعضاً ناراحت‌کننده را خلق می‌کند، دیدن ظروف و لیوان‌های یک‌بارمصرفی که بعد از مصرف محتویات آن در معابر عمومی توسط مردم رهاسازی می‌شوند، برای هر بیننده‌ای آزاردهنده است. مصرف پلاستیک و پراکنده‌سازی آن در سطح شهر، علاوه بر آنکه چهره شهر را نازیبا و مخدوش می‌سازد، مخاطرات زیست‌محیطی و اثرات سوء متعدد بر سلامت انسان‌ها می‌گذارد.

این ظروف به دلیل تجزیه‌ناپذیری و یا نیازمند زمان زیادی برای تجزیه بودن، به طبیعت آسیب‌های جبران ناشدنی وارد می‌کنند. ذرات پلاستیک که برای تجزیه آن‌ها و بازگشتشان به محیط‌زیست، گاه هزاران سال زمان نیاز است، به همراه باد و آب‌های جاری سطحی یا زیرزمینی، به دریاها و مناطق دوردست منتقل می‌شوند و دراین‌بین، موجودات آبی و خاکی از این مواد مضر، تغذیه می‌کنند و در چرخه‌ای غمگینانه، در غذاهای ما جای می‌گیرند.

از سوی دیگر این ظروف دارای افزودنی‌های سمی‌اند و در تماس با غذا، به‌راحتی به بدن راه‌یافته و موجب ایجاد عوارضی می‌شود که در راس آن سرطان و ناهنجاری‌های عدیده و غیرقابل‌جبران در شبکه ایمنی بدن است. درواقع ظروف یک‌بارمصرف که در طول سال به‌صورت محدود و در این ایام به‌وفور استفاده می‌شود نه‌تنها سلامت عمومی جامعه را به مخاطره می‌اندازد، سلامت طبیعت را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد.

لازم به یادآوری است که ایران یکی از کشورهای پرمصرف پلاستیک در دنیا است. آمارهای به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که ایران در شمار ۱۰ کشور نخست دنیا ازلحاظ مصرف پلاستیک است. بر اساس آمارهای اعلام‌شده سالانه نزدیک به ۲۰۰ هزار تن پلاستیک در ایران تولید می‌شود بیش از ۵۰۰ تن در روز است. اگر حجم ظروف یک‌بارمصرف در ایام محرم را به آن اضافه کنیم رقم شگفت‌انگیزی از زباله شهر را در برمی‌گیرد که به گفته برخی آمارها در این ایام نزدیک به یک میلیارد ظروف یک‌بارمصرف به زباله تبدیل می‌شود. و استفاده از ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی در ماه‌های محرم و رمضان نسبت به بقیه ایام سال سی درصد بیشتر می‌شود.

در حالی مصرف پلاستیک در ماهه‌ای مذهبی محرم، صفر و رمضان بیشتر از بقیه ایام سال است که این ماه‌ها قرار است ماه تهذیب نفس و پرورش خصایص نیکو در وجودمان باشد، اما اغلب ما با عدم آگاهی و الگوپذیری نادرست، با مصرف ظروف پلاستیکی که تجزیه برخی از آنان حتی ۱۰۰۰ سال طول می‌کشد، بار سنگینی بر دوش محیط زیستی می‌گذاریم که ضمن این‌که حق‌الناس است در دست ما نیز امانت است و بر اساس آموزه‌های دینی ما، مومنان نباید خیانت‌درامانت کند و خداوند در روز قیامت از حق خودش می‌گذرد اما از حق‌الناس خیر!

با یک حساب سرانگشتی بار سنگینی که در این ایام به دوش محیط‌زیست کشور می‌گذاریم، بیشتر درک می‌کنیم.. سال گذشته همین روزها «رضا معمی‌مقدم»، مدیرکل تشکل‌های دینی و مراکز فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی، اعلام کرد در کشور ۹۲ هزار هیئت مذهبی در کشور ثبت‌شده است. اگر شاخص هیئت‌های مذهبی را آمار پارسال در نظر بگیریم و فرض کنیم هیئت جدیدی ثبت‌نشده است و همچنین اگر فرض کنیم هرکدام از هیئت‌ها در ۱۰ شب اول محرم هزار پرس غذا توزیع کنند. ۹۲۰ میلیون ظروف یک‌بارمصرف را فقط در ۱۰ روز روانه طبیعت می‌کنیم.

لازم به ذکر است این آمار فقط ظروف یک‌بارمصرف غذا را در نظر گرفته است، اگر قاشق و چنگال و لیوان‌های یک‌بارمصرف چایی و شربت و همچنین غذاهای هیئت‌های ثبت‌نشده و توزیع نذری در منازل و نایلون‌های پلاستیکی مصرف‌شده در این ایام را در نظر بگیریم بدون تردید به ارقام سرسام‌آوری می‌رسیم که به‌سختی به باور می‌نشیند.

دیروز نیز معاون فنی اداره محیط‌زیست استان تهران با اشاره به ایام عزاداری ماه محرم و تاکید بر حفظ حرمت و عظمت این ماه، گفت: بی‌توجهی به برخی نکات زیست‌محیطی ازجمله رها کردن زباله‌ها و دور ریختن غذاها به‌صورت نیمه مصرف‌شده پسندیده نیست.

مهرداد کتال‌محسنی، ضمن توصیه کلی به رعایت مصرف کم این ظروف، به ایامی که این مواد بیشتر استفاده می‌شوند اشاره و اظهار کرد: ازاین‌رو به مساجد، تکایا و افرادی که قصد پخش نذری در ایام عزاداری رادارند، توصیه می‌شود تا جایی که امکان دارد ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی را حذف و از ظروف خانگی و... برای این کار استفاده کنند، همچنین اگر مجبور به استفاده از ظروف یک‌بارمصرف هستند می‌توانند ظروف گیاهی را که شکل و ظاهری مشابه ظروف پلاستیکی دارند جایگزین ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی کنند.

دغدغه مندان محیط‌زیست ناآگاهی را یکی از عوامل مهم استفاده بی‌رویه از ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی می‌دانند. بنابراین در این ایام بیکار ننشسته و ابتکارات مختلفی را برای فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی درباره مضرات این ظروف طراحی کرده‌اند. در بسیاری از شهرها کمپین مبارزه با ریختن زباله و ظروف یک‌بارمصرف در سطح شهر و کوچه و خیابان در ماه محرم و مراسم عزاداری عاشورا و تاسوعا شکل‌گرفته است. این کمپین باهدف جلوگیری از آسیب‌های زیست‌محیطی و ارتقای سطح فرهنگی جامعه مبنی بر نریختن زباله در سطح شهر ایجادشده است. در فضای مجازی عکس‌هایی با کپشن‌هایی نه به پلاستیک در ایام محرم دست‌به‌دست می‌شود.

آنان امیدوارند که شکل‌گیری کمپین‌های مذکور و همچنین آگاهی بخشی در شبکه‌های اجتماعی بتواند در فرهنگ مصرفی مردم مبنی بر استفاده نکردن از ظروف یک‌بارمصرف حداقل در این ایام تاثیرگذار باشد

ستاره لطفی