۶ زمینلرزه صبح روز گذشته در فاصله زمانی ۷ ساعت، شرق استان تهران را تکان داد. بررسیهای اولیه نشان میدهد زلزلههای خوشهای در فاصله حدود ۹۰ کیلومتری پایتخت تحت تاثیر فعالیت سه گسل رخ داده است که یکی از آنها مسبب زلزله ۱/ ۵ ریشتری ۱۹ اردیبهشتماه بوده است. روند شدت ۵ زلزله اول تقریبا نزولی بود؛ اما زلزله ششم با بزرگی ۴ ریشتر باعث شد احتمال فرضیه وقوع پیشلرزه قبل از زلزله بزرگ ضعیف شود. یک زلزلهشناس با تحلیل آنچه روز گذشته در شرق تهران رخ داد، دو احتمال را توضیح میدهد.
وقوع ۶ زمینلرزه خوشهای در شرق استان تهران در بازه زمانی ۵ و ۱۵ دقیقه بامداد تا ۱۱ و ۴۹ دقیقه قبل از ظهر دیروز، یکشنبه، بار دیگر یک سوال قدیمی درخصوص ارتباط زمینلرزههای اطراف تهران با رخداد احتمالی زلزله بزرگ پایتخت را در میان مردم و متخصصان حوزه زلزلهشناسی تکرار کرد. یافتههای «دنیای اقتصاد» از جزئیات این زمینلرزه و گمانهزنیهای متخصصان حوزه زلزلهشناسی در ارتباط با مشخصات و ماهیت ۶ زمینلرزهای که از بامداد تا پیش از ظهر دیروز طی ۷ ساعت ۶ بار، فیروزکوه در شرق استان تهران را به لرزه درآورد، نشان میدهد، روند زمینلرزههای رخ داده از ابتدا تا قبل از زمینلرزه ششم به لحاظ شدت و بزرگای زمین لرزهها، کاهشی بوده اما بزرگای زمین لرزه ششم روند افزایشی به خود گرفته است. زمینلرزه ششم اختلاف یک و نیم ریشتری با زمین لرزه پنجم داشته است.
ساعت ۵ و ۱۵ دقیقه بامداد دیروز، زمینلرزهای به بزرگای ۶/ ۳ ریشتر در عمق ۸ کیلومتری زمین، حوالی فیروزکوه در شرق استان تهران را به لرزه درآورد. در همین منطقه، رخداد زمین لرزه ۶/ ۳ ریشتری در ساعت ۵ و ۲۳ دقیقه بامداد، زمین لرزه دیگری با بزرگای ۳/ ۳ ریشتر در ۵ و ۳۰ دقیقه، زلزلهای با بزرگای ۳ ریشتر و در ۶ و ۳۲ دقیقه، زمینلرزهای با بزرگای ۵/ ۲ ریشتر به وقوع پیوست. زمین لرزه بعدی، یک ساعت و ۲۶ دقیقه بعد، یعنی در ساعت ۷ و ۵۸ دقیقه صبح با بزرگای ۵/ ۲ ریشتر در همین منطقه به ثبت رسیده است.
اما در ساعت ۱۱ و ۴۹ دقیقه زلزله ۴ ریشتری در کانون وقوع ۵ زمین لرزه قبلی، فیروزکوه را به لرزه درآورد و باعث شد روند نزولی زمین لرزهها که از اولین تا پنجمین زمینلرزه صبح دیروز آغاز شده بود به سمت افزایش شدت و بزرگای زلزله حرکت کند.
تا قبل از وقوع زمین لرزه ۴ ریشتری، دو تحلیل اولیه درخصوص ماهیت زلزلههای صبح دیروز فیروزکوه وجود داشت.
اولین تحلیل این بود که این زمین لرزهها در واقع همان خردلرزهها و تداوم لرزشهایی هستند که در این منطقه همواره بهعنوان یک منطقه لرزهخیز و فعال به لحاظ لرزهای به وقوع پیوستهاند. در اطراف تهران در مناطق مختلف از جمله حوالی فیروزکوه، همواره و بهصورت روزانه چند خردلرزه به ثبت میرسد که بسیاری از آنها به دلیل خردمقیاس بودن از سوی ساکنان این مناطق حتی احساس نیز نمیشوند و از سوی زلزلهشناسان نیز مورد توجه قرار نمیگیرند.
فرضیه دومی که صبح دیروز و تا قبل از وقوع زمین لرزه ۴ ریشتری درخصوص ماهیت ۵ زمین لرزه رخ داده تا ساعت ۷ و ۵۸ دقیقه صبح یکشنبه در فیروزکوه مطرح شد، آن بود که این زمین لرزهها میتواند پیشلرزه زمین لرزه یا زمین لرزههای بزرگتری محسوب شود و حتی برای برخی این سوال ایجاد شد که آیا این زمین لرزه میتواند با زلزله ۱/ ۵ ریشتری روز ۱۹ اردیبهشت ۹۹ که در دماوند رخ داد و در تهران نیز احساس شد ارتباطی داشته باشد؟
وقوع زمین لرزه ۴ ریشتری در ساعت ۱۱ و ۴۹ دقیقه قبل از ظهر دیروز این تحلیلها را به روزرسانی کرد و یک سوال مهم در ارتباط با زمین لرزههای رخ داده در طول ۷ ساعت را مطرح کرد. مبنی بر آنکه آیا این ۶ زمینلرزه به معنای پیشلرزه زلزله بزرگ یا زمینلرزه اصلی با مقیاس بیش از ۴ ریشتر است یا در ادامه تداوم لرزشها در مناطق فعال لرزهای اطراف تهران رخ داده است و به زلزله بزرگ ارتباطی ندارد؟
در شرایطی که همه نگاههای تخصصی و عمومی به سمت پاسخ به یک سوال مهم مبنی بر اینکه آیا زلزله بزرگ در راه است، قرار گرفته است و برخی در پاسخ به این سوال سکوت کرده یا از عدم قطعیت برای پاسخ به این سوال خبر میدهند، علی بیت اللهی، زلزلهشناس سرشناس با توجه به شواهد و قرائن موجود و نقشههای مربوط به لرزهخیزی منطقهای که این ۶ زمینلرزه در آن به وقوع پیوسته احتمالات موجود در این زمینه را بررسی کرده و به «دنیایاقتصاد» اعلام کرد: هرچند نمیتوان با قطعیت در این باره اظهار نظر کرد اما بررسیها نشان میدهد این ۶ زمین لرزه که تا قبل از ظهر دیروز فیروزکوه در شرق استان تهران را به لرزه درآورد یک تفاوت عمده با زمین لرزه ۱/ ۵ ریشتری ۱۹ اردیبهشتماه دماوند دارد از این بابت که این زمینلرزهها از نوع خوشهای بوده است.
به این معنا که تعداد قابل توجهی زمینلرزه در یک فاصله زمانی کوتاه در یک نقطه یا منطقه به وقوع پیوسته است. این در حالی است که به گفته وی تجارب شخصی این زلزلهشناس نشان میدهد همواره پیشلرزههای مربوط به زمینلرزههای بزرگ، بهصورت تکلرزه اتفاق میافتد و روند خوشهای ندارد.
همچنین شواهد نشان میدهد با استناد به موضوع خوشهای بودن این زمین لرزهها و اینکه زمین لرزه ششم روند نزولی شدت و بزرگای زمین لرزههای قبلی را متوقف کرده و به میزان ۴ ریشتر به وقوع پیوسته است، احتمال پیشلرزه بودن این زمین لرزهها کم است و احتمال نزدیکتر آن است که این زمینلرزهها تداوم فعالیتهای لرزهای در منطقهای است که به لحاظ فعالیت گسلی و لرزهای، منطقهای فعال محسوب میشود و همواره زمین لرزهها وخردلرزههایی در آن بهوقوع میپیوندد. به گفته بیتاللهی پیش از این نیز به خصوص در یکی، دو سال گذشته در این منطقه که منطقهای فعال به لحاظ لرزهای است، زمین لرزههای حتی با مقیاس بزرگتر به ثبت رسیده است.
بیتاللهی همچنین اعلام کرد: شواهد و قرائن با استناد به نقشههای گسلی موجود نشان میدهد این زمین لرزهها در یک زون تقاطعی در امتداد سه گسل شمال سمنان، فیروزکوه و حصاربن، به وقوع پیوسته است و به نظر میرسد ارتباطی با گسل مشاء که گسل مسبب زمین لرزه ۱/ ۵ ریشتری ۱۹ اردیبهشت ماه دماوند بود،ندارد.در واقع براساس این شواهد و قرائن،بهنظر میرسد ۶ زمین لرزهای که تا پیش از ظهر دیروز فیروزکوه را به لرزه درآورد ناشی از فعالیت گسل مشاء نبوده و کانون این زمینلرزهها با گسل مشاء فاصله داشته است. از سوی دیگر محل وقوع این زمینلرزه تا ۸ کیلومتری جنوبی گسل مشاء قرار دارد. این در حالی است که فاصله کانون این زمین لرزهها با تهران دو برابر فاصله کانون زمین لرزه ۱/ ۵ ریشتری ۱۹ اردیبهشت دماوند با تهران است. به گفته وی فاصله این تجمع لرزهای که صبح دیروز فیروزکوه را لرزاند تا مرز شرقی تهران ۹۰ کیلومتر است و تا مرکز شهر این فاصله به ۱۱۰ کیلومتر میرسد. این در حالی است که زمین لرزه ۱/ ۵ ریشتری دماوند ۵۰ کیلومتر تا مرز شرقی تهران فاصله داشته است.
بنابراین این موضوع نیز میتواند بهعنوان یک شاهد مهم درباره اینکه احتمال تهدید تهران از ناحیه وقوع زمینلرزه بزرگ به واسطه وقوع زمینلرزههای صبح دیروز فیروزکوه کم است، مورد توجه و تامل قرار بگیرد. در واقع این زمینلرزه و مکان وقوع آن در شرقیترین نقطه استان تهران و با فاصله زیاد از پایتخت واقع شده است و همین فاصله زیاد احتمال ارتباط آن با زمین لرزه بزرگ تهران را به حداقل میرساند.
*علی بیتاللهی، زلزلهشناس
زلزله فیروزکوه بر روی گسل های تهران تاثیری ندارد
عضو پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله معتقد است، زلزله های فیروزکوه بر روی گسل های تهران تاثیری ندارد، اما اگر زلزله بزرگی رخ دهد، برج های بلندمرتبه پایتخت را تهدید می کند.
مهدی زارع، زلزله شناس، نام و چهره شناخته شدهای بین رسانهایها و مردم کشورمان دارد.
از سال ۱۳۷۰ فعالیت خود را با پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله کشورمان آغاز کرده و اکنون نامش با زلزله گره خورده و هنوز هم وقتی زلزلهای در کشور میآید، تلفن همراهش بیشتر از هر مسئول دیگری به صدا در میآید و بارها پاسخگوی رسانهها، مردم و افرادی است، که میخواهند بیشتر در مورد حادثه رخ داده بدانند.
با توجه به وقوع ۱۸ زلزله در حوالی فیروزکوه در روز یکشنبه ۲۲ تیرماه و نزدیکی آن به تهران با او هم صحبت شدیم و درباره حال و هوای این روزهای گسلهای پایتخت از وی پرسیدیم.
* زلزلههای یکشنبه فیروزکوه چقدر به گسل معروف مشاء مربوط است؟
زلزله امروز با گسل مشا ربطی نداشته و این زلزلهها حاصل تکان خوردن گسل فیروزکوه است.
البته گسل فیروزکوه با گسل مشا در ۳۰ کیلومتری جنوب غرب شهر فیروزکوه هم تلاقی دارد و در واقع ادامه شرقی گسل مشا به گسل فیروزکوه میرسد، این منطقه محل تلاقی دو گسل فیروزکوه و مشا است و زلزلهها غالباً در این منطقه رقم میخورد و از نظر اینکه گسل مشا در ۱۹ اردیبهشت زلزله ۵ ریشتری را داشته و بزرگترین زلزله امروز نیز ۴ ریشتر بوده به هر حال این دو گسل پی در پی بودهاند، از این نظر قابل توجه و ملاحظه هستند چرا که حرکت یکی از گسلها میتواند موجب تحریک گسل و حرکت آن شود.
در هر حالت تا زمانی که زلزلهها مثل زلزله امروز کوچک هستند، معمولاً موجب خسارت و خرابی چندانی نمیشوند، مگر اینکه اتفاقهای بزرگتری در راه باشند که احتمال آنها نیز وجود دارد، چرا که گسل فیروزکوه سبب تحریک گسل مشاء نیز میشود و لذا در این منطقه احتمال وقوع زلزله ۶ تا ۷.۵ ریشتری وجود دارد.
یکشنبه در واقع یک زمین لرزه اصلی در ساعت ۵ و ۱۵ دقیقه صبح و زمین لرزه اصلی بعدی ساعت ۱۱ و ۴۹ دقیقه به وقوع پیوسته و هر ۲ این زمین لرزهها پس لرزه نیز داشتهاند و اتفاقی که رخ داده در ۵۰ کیلومتری شرق دماوند و ۱۰۰ کیلومتری شرق تهران بوده است.
* در مورد گسل فیروزکوه برایمان شرح میدهید؟
بله، گسل فیروزکوه حدود ۱۷۰ کیلومتر طول دارد، که از جنوب فیروزکوه آغاز شده و تا میانه کوههای البرز امتداد دارد و به شهرهای دامغان در استان سمنان و بهشهر در استان مازندران میرسد.
* گسل فیروزکوه و یا کلاً زلزلههای فیروزکوه و اطراف آن تا چه حد بر روی تهران تأثیر داشته است؟
این زلزلههای یکشنبه بر روی تهران اثری نداشته ولی اگر زلزلهای بزرگتر از شش ریشتر رخ دهد و یا به هفت ریشتر برسد، میتواند ساختمانهای بلند تهران را تحت تأثیر قرار دهد، چرا که زلزلههای شدید در فاصلههای دور بر بناهای بلند تأثیر گذار خواهد بود.
البته زلزلههای بزرگتر از شش ریشتر گسل فیروزکوه مناطق مرکز و پایین شهر و نیز در شمال تهران و محلهای دروس و الهیه و مناطقی که خاک سست و نرمی دارند، را تحت تأثیر قرار میدهد.
در دیگر مناطق نیز شهرهای فیروزکوه، دماوند، سمنان، گرمسار، ایوانکی و سرخه بیشتر از تهران تحت تأثیر این زلزله قرار دارند.
اما اگر تداوم زمین لرزهها با بزرگی ۵ و کمتر باشد، اثر تخریبی نخواهد داشت، کما اینکه گزارشها در خصوص زلزله امروز فیروزکوه نیز نشان میدهد تخریبی نداشتهایم.
* آیا احتمال وقوع زلزله بزرگتر در فیروزکوه وجود دارد؟
بله، احتمال وقوع زلزله بزرگتری برای فیروزکوه وجود دارد، همان طور که امروز در ابتدا زلزله ۲ و ۳.۶ ریشتری به وقوع پیوست و در ادامه آن شاهد وقوع زلزله بزرگتر بودیم و همان طور که از صبح امروز احتمال وقوع زلزله بزرگتر وجود داشت، هم اکنون ه، احتمال وقوع زلزله بزرگتر وجود دارد.نمیتوان گفت، پس از زلزلههای کوچک، زلزله بزرگ اتفاق نمیافتد.
* یک سوال دیگر و آن هم در خصوص زلزله دماوند و لرزش گسل مشاء که تهران را لرزاند، اکنون پس از گذشت دو ماه و نیامدن زلزله دیگر میتوان به نیامدن زلزلههای دیگر امیدوار بود؟
باید توجه کنیم، که در زلزله مشا حداقل در ۱۰ سال گذشته هر سال یک سری زمین لرزه در این تیپ داشتهایم، که خوشبختانه همه آنها به بزرگای کمتر از پنج ریشتر بودهاند و هر سال یک زلزله مشابه این زمین لرزهها را داشتهایم، اما تاریخ زمین لرزهها را با بررسی ۱۰ سال نمیتوان نشان داد و اگر به سراغ اتفاقات گذشته برویم، متوجه خواهیم شد، که توان این گسل بسیار بیشتر است و توانایی نشان دادن زلزله با بزرگی ۷ ریشتر را نیز خواهد داشت.
البته زلزلههای یکشنبه فیروزکوه و تحرک گسل فیروزکوه بر روی گسلهای تهران اثرگذار نیست.
- 19
- 6
