رییس ستاد دیه کشور گفت: در سال ۹۵، همکاران ما از ۷۴۲ میلیارد بدهی زندانیان جرایم غیرعمد توانستند ۲۷۱ میلیارد تومان گذشت بگیرند، یعنی ۵۲۱ میلیارد پول هم با کمک مردم در گلریزان ها جمع شده است.
۲۷ سال پس از اردیبهشت ۶۹، هنوز هم هر ماه رمضان در شهرهای ایران گلریزان برای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد برگزار می‌شود. امسال ۳۰۰ گلریزان در شهرهای ایران برگزار شده است. با در سال گذشته فقط ۵۲۱ میلیارد تومان در شب های ماه رمضان ۹۵ جمع شد. باید منتظر پایان ماه رمضان بود تا عدد نهایی چندصد میلیاردی کمک خیرین در گلریزان امسال هم اعلام شود. درباره گلریزان ها و اتفاقاتی که در ۲۷ سال گذشته در ستاد دیه کشور افتاده است با اسدالله جولایی، رییس ستاد دیه در کافه خبر گفتگو کردیم. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید؛
۲۷ سال از شروع کار ستاد دیه می‌گذرد. از همان سال شروع کنیم، چه شد ستاد دیه تشکیل شد؟
ستاد دیه کشور، در واقع تنها نهاد یا ستادی است که متولی آزاد زندانیان غیرعمد است. ۵ اردیبهشت سال ۱۳۶۹ رئیس وقت سازمان زندان‌ها با این حرف که بسیاری از زندانی‌ها نماز خوان هستند و اینکه این افراد نباید در زندان باشند، این ستاد را راه‌اندازی کردند. در آن زمان پول جمع کردند و این پول به ۵۵ میلیون تومان رسید، همان موقع آیت الله غیوری خدمت آیت الله هاشمی رفسنجانی رفتند و این داستان را توضیح دادند و ایشان هم گفتند هر چقدر مردم کمک کرده‌اند من هم همان مقدار کمک می‌کنم، آن زمان با ۲۵۰ هزار تومان مصالحه انجام می‌شد چون هنوز حکومت مبلغ دیه را تعیین نکرده بود.
الان دیه هزار برابر شده!
الان دیه مرد به ۲۱۰ میلیون تومان است و در ماه‌های حرام هم این مقدار به ۲۸۰ میلیون می‌رسد. حتی در برخی حوادث که برخی افراد در الان ضربه مغزی یا قطع نخاع می‌شوند این مقدار به ۵ یا ۶ دیه هم می‌رسد، مثلا دیه فردی که در حادثه کارگاهی گرفتار شده است یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان است. حال اینکه در سال‌های ابتدای تاسیس این نهاد حمایتی دیه نرخ مشخصی نداشت و برای جبران خسارت ناشی از ورود یک صدمه جرحی یا فوتی به توافق مبلغی به مصدوم یا اولیاء دم پرداخت می‌شد. فقط این را بگویم که ستاد دیه تنها به افرادی که گرفتار جرایم غیر عمد و کلاهبرداری گرفتار شده‌اند کمک می‌کند.
از آن تاریخ تا به امروز عملکرد ستاد دیه چگونه بوده و چه تعداد از زندانیان جرایم غیر عمد را توانسته از حبس رها کند؟
سطح کار بسیار وسیع است و از آن زمان تا الان ستاد دیه بیش از ۱۰۵ هزار نفر از افرادی که جایشان در زندان نبوده را از زندان خارج کرده است. مردم در این میان کمک‌های زیادی می‌کنند و حتی وجوهات خود را به ستاد دیه می‌دهند و قبل از این موضوع حتی با من شرط می‌کنند که پولشان را به افراد مجرم ندهم، کسانی که جرمشان اعتیاد، نزاع، سرقت و ... است.
سال گذشته چند نفر آزاد شدند؟ چقدر پول جمع شد؟
سال ۹۵ برای آزادی ۹ هزار و ۱۴۳ نفر با ۷۴۲ میلیارد تومان دیه آزاد شدند، این رقم قابل توجهی است که با کمک همکارانم این اتفاق افتاده است، همکاران من در سال ۹۵ با طلبکاران صحبت کردند و موفق شدند که ۴۰ درصد گذشت بگیرند.
یعنی علاوه بر تامین هزینه‌های مالی زندانیان غیرعمده فعالیت این ستاد به رضایت گرفتن هم می‌رسد ؟
بله در سال ۹۵، همکاران ما از این ۷۴۲ میلیارد، توانستند ۲۷۱ میلیارد تومان گذشت بگیرند، یعنی ۵۲۱ میلیارد پول هم با کمک مردم در گلریزان ها جمع شده است. در حال حاضر و در ماه رمضان ما در بیش از ۳۰۰ نقطه کشور گلریزان داریم، حتی در برخی از استان مثل اصفهان هر روز مراسم گلریزان برگزار می‌شود. در تبریز مردم تا ۲ بامداد می‌آمدند و کمک می‌کردند. هم کسی که ۶۹۰ میلیون تومان کمک می کرد هم کودکی که قلکش را می‌آورد. در آن گلریزان مردم نزدیک به ۴ میلیارد پول جمع کرده‌اند و می‌دانند ستاد دیه فقط به افرادی با جرائم غیرعمد کمک می‌کند. هستند کسانی که با ۲۰۰ هزار تومان هم در زندان هستند،اما جرائم عمد هستند و ما نمی توانیم پول مردم را به آنها اختصاص دهیم.
آماری از تعداد کسانی که می‌توانند امسال آزاد شوند دارید؟
ما هر روز آزادی داریم، در ماه رمضان هم هر روز این اتفاق می‌افتد؛ البته همه کمک‌ها نقدی نیست بعضی چک امضا می‌کنند و برخی دیگر هم تعهد امضا می‌کنند.
شناسایی زندانیان جرایم غیر نقد چگونه انجام می‌شود؟
کسانی که زندانی جرایم غیرعمد هستند به محض ورود به زندان برگه‌ای را پر می‌کنند و شناسایی از آنجا شروع می‌شود. رئیس کل دادگستری استان‌ها مسئول این بخش است و طبیعتا به این دلیل اجازه داده نمی‌شود اطلاعات زندانی پخش شود، در رابطه با زندانی‌ها تحقیق بسیار دامنه دار و میدانی انجام می‌دهیم تا وضعیت مالی زندانی هم مشخص شود.
مراکز اقتصادی کشور مانند بانک‌ها چه کمک‌هایی برای آزادی زندانیان غیر عمد می‌کنند؟
خودپرداز برخی از بانک‌ها آماده پذیرایی کمک‌های مردمی هستند.
تا سال گذشته ۲۰۰ میلیون تومان قرض‌الحسنه به ما کمک می‌شد ولی چون بانک‌ها نمی‌توانستند این مقدار را تامین کنند، این مقدار امروز به ۱۰۰ میلیون تومان رسیده است. همچنین، ۲ درصد از ۵ درصد جوایز قرض‌الحسنه بانک‌ها متعلق است به ستاد دیه کشور که همان شب عید بانک سپه ۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به حساب ستاد دیه کمک کرد، بانک کشاورزی هم نزدیک به ۴ میلیارد تومان کمک کرد. در سی‌امین جشن گلریزان ستاد دیه کشور هم بانک ملی ایران در کمک یک میلیارد تومانی خود به همیاری این مجموعه در راستای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد و غیرکلاهبرداری پرداخت.
سنتی هم طی سال‌های اخیر وجود دارد که مسئولان رده‌بالای کشور کمک‌های برای آزادی زندانیان غیر عمد می‌کنند. امسال این کمک‌ها چگونه بود؟
برکت ستاد دیه و اعتبارش این است که هر سال مقام معظم رهبری هم به ما کمک می‌کند، سال گذشته ۳۰۰ میلیون تومان و امسال هم ۳۱۳ میلیون تومان ایشان به این نهاد حمایتی کمک کردند، آقای رئیس‌جمهور همیشه می‌پرسند حضرت آقا چقدر کمک کرده است تا مقدار کمتری کنند که به رهبری جسارت نشود و امسال ۲۷۰ میلیون تومان کمک کردند. رئیس قوه قضاییه ۵۰ میلیون تومان کمک کردند، آقای دکتر لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی هم ۵۰ میلیون تومان کمک کردند. هر سال در صحن مجلس هم نمایندگان مقداری از حقوق خود را به ستاد دیه کمک می‌کنند که خود آقای لاریجانی چند سال یک ماه حقوق خود را نوشتند.
در حال حاضر کمترین و بیش‌ترین بدهی‌های زندانیان غیرعمد تحت پوشش ستاد چقدر است؟
سال گذشته در دهه مبارک فجر، ستاد در طرحی گفت آنهایی که تا ۱۰ میلیون تومان بدهکار هستند آزاد شوند رئیس سازمان زندان ها گفتند به مناسبت ایام دهه فجر افراد تا بدهی ۲۲میلیون تومان آزاد شوند که این اتفاق هم افتاد و خوشبختانه آن زمان ۱۴۰۰ نفر آزاد شدند.
یعنی دیگر زندانی غیر عمد با بدهی کمتر از ۲۲ میلیون تومان نداریم؟
بله دقیقا، همچنین بازهم به برکت ماه مبارک رمضان امسال تصمیم گرفتیم به این دلیل که زندانی دیگری با بدهی کم نباشد افراد با بدهی حداکثر ۲۰ میلیون تومان آزاد شوند، تعداد این افراد بسیار کم می‌شود.برای مثال یک نفر اهدا ۶۹۰ میلیون تومان پول را تعهد کرد، کسی که کمک کردند به حضرت زینب (س) خیلی علاقه داشتند و ۶۹ عدد ابجد حضرت زینب است.
در گلریزان‌ها مبالغ زیادی عنوان می‌شود، سوالی وجود دارد؛ شما این ۶۹۰ میلیون تومان را چگونه نقد می‌کنید؟
ما مراجعه می‌کنیم و این افراد پولشان را می‌دهند.
واقعا این اتفاق می‌افتد؟
بله.
چون زمانی شائبه‌هایی مطرح می‌کردند که برخی وعده‌هایی می‌دهند، ولی پول نمی‌دهند.
ببینید، ما که از مردم طلبکار نیستیم، این کار عشق و اعتقادشان است. بعد از گلریزان‌ها نماینده‌های ما مرتب به کسانی که تعهد داده‌اند مراجعه می‌کنند. حتی برای کسانی که به مراسم نیامده‌اند نامه دیگری می‌فرستیم.
زمانی تصادف عامل زندانی شدن افراد زیادی می‌شد الان شرایط چطور است؟
یکی از دستاوردهای انقلاب و خدمات ستاد دیه بررسی قانونی ماجره بیمه شخص ثالث بود که با پیگیری‌های انجام شده در نهایت در ۲۰ اردیبهشت ۹۵ قانون اصلاح شد، البته این را بگویم که از ۲۰ شهریور ۸۷، دوره ۵ساله آزمایشی این قانون شروع شده بود، تا قبل از این روزانه نزدیک به ۶۰ نفر وارد زندان‌ها می‌شدند. بعد از اجرای این قانون ورود افراد به زندان به علت تصادف روزانه ۲ یا ۳ نفر است.
الان چه تعداد راننده زندانی هستند؟
در سال ۱۳۸۲ فقط ۳۰ هزار و دویست راننده وارد زندان‌ها شدند، که با افزایش جمعیت امروز باید این تعداد به ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر می‌رسید ولی الان فقط ۶۰۰ راننده در زندان‌ها هستند که اینها هم به زودی آزاد می‌شوند. نیمی از اینها به دلیل ناتوانی در پرداخت باقیمانده دیات ناشی از فوت و یا مسائلی دیگر بابت عدم توانایی در پرداخت دیه‌های ناشی از جرح در حبس حضور دارند. این بیمه شخص ثالث هدیه بزرگی به مردم بود.
چند نفر متقاضی آزاد شدن از زندان دارید؟
الان ۱۵ هزار متقاضی داریم، از این ۱۵ هزار نفر، ۸ هزار نفر زندانی جرایم غیر عمد هستند بقیه در کنار جرایم عیر عمد، جرایم عمدی هم دارند که برای آنها پرونده‌هایی تشکیل می‌شود و شرایط این افراد بررسی می‌شود.
جرم‌هایشان چه بوده؟
ما به همه کمک می‌کنیم، مگر برخی افراد که نمی‌خواهند ستاد به آنها کمک کند. ۲۴۰۴ نفر بدهکاران دیه هستند که دو هزار نفر از آنها محکوم هستند و باقی هم متهم هستند، افراد کمی از بدهکاران دیه به علت حوادث رانندگی هستند و بیشتر آنها محکوم به حوادث کارگاهی، شبه عمد، عیرعمد و خطایی هستند. ۲۵۰۰ نفر بدهکار مهریه هستند، حدود ۷ هزار نفر به علت جرایم مالی زندانی شده اند، ۶۰۰ نفر هم به خاطر نفقه زندانی هستند. این را هم باید بگویم ستاد در رابطه با کسانی که باید وام بگیرند ولی نمی‌توانند ۲ سال پیش با بانک تجات توافق کرد که به این افراد قرض‌الحسنه بدون بهره به افراد پرداخت شود.
کارهای زیادی در ستاد انجام شده است ولی فقط فریاد ما الان به آموزش و فرهنگسازی است. در بحث قانونگذاری لااقل در برخی حوزه ما نیاز به اصلاح نداریم اما مشکل اساسی ما در شرایط فعلی عدم رعایت درست همین قوانین فعلی یا اجرای ناقص این مقرراتی است که بعضا ممکن است ایراداتی هم به آنها وارد ساخت.
زندانیان مهریه قبلا خیلی کمتر بود ولی الان آمار این افراد زیاد شده است، می‌توان امیدوار باشیم که آمار مهریه هم مثل تصادفات کاهش پیدا کند؟
امیدواریم، ببینید ستاد دو کار مهم کرد یکی قانون بیمه شخص ثالث بود یکی هم مهریه بالای ۱۱۰ سکه بود؛ قانون شخص ثالث به یک افتخار تبدیل شد. مهریه هم خیلی پیگیری کردیم، ۳ سالی است روی این مسئله کار کرده‌ایم و در جلسه‌ای که با خواهران مجلس داشتیم آنها با ۱۴ سکه مخالفت کردند و در نهایت خانم دکتر نوبخت، نماینده اصفهان گفتند اگر کس بالای ۱۱۰ سکه ندارد به زندان نرود. البته اگر کسی این میزان پول داشته باشد باید پرداخت کند. در مهریه ما دیدیم شرایط دارد خراب می‌شود برخی طلاق توافقی می‌گرفتند تا از ستاد دیه پول بگیرند و بعد با هم زندگی می‌کردند. به همین دلیل در شیوه‌نامه سال ۹۵ و ۹۶ را با دقت بیشتری نوشتیم؛ اولا طلاق را منع می‌کنیم.
جدای از همه اینها کمک به زندانیان مهریه هرگز در اولویت ما نبوده و نیستند. دلیل عمده این رویکر هم باز می‌گردد به اینکه این افراد هرچند دچار یک مشکلات فردی، خانوادگی و بعضا رفتاری می‌شوند اما قریب به اتفاق این جوان‌هایی که تعهد مهریه‌های سنگین و غیرقابل پرداخت را داشته‌اند همگی در صحت کامل عقل نسبت به این امر مبادرت کرده و زمان لازم برای این تصمیم را داشته‌اند.
اما با این حال بعضی جوانان بر حسب فشار خانواده‌ها و عدم اطلاع درست از اینکه مهریه کاملا یک تعهد مالی اما بدون جنبه اقتصادی است نسبت به قبول آن بدون رعایت اصل استطاعت اقدام می‌کنند که ستاددیه در مورد این افراد با تاکید بر اخذ رضایت در جهت کاستن میزان تعهد از سوی زوجه اقدام کرده و در مواردی هم ممکن است در خصوص پیش پرداخت اعسار آنها به ارایه تسهیلات بدون سود بپردازد.
اگر افرادی طلاق نگیرند و مهریه را به اجرا بگذارند شما آن را پرداخت می‌کنید؟
در این رابطه سعی می‌کنیم بین افراد مصالحه کنیم و مهریه را نمی‌دهیم. دو هفته قبل در زندان ایلام در دیدار با زندانی‌ها دیدم برخی اعتراض داشتند گفتند، آدم داریم برای دو سکه زندانی است، از آنهای که برای دو سکه زندانی هستند پرسیدم چقدر مهریه کرده اند، یکی گفت ۲۵۰ سکه، شغلش هم این بود که کارگر فصلی است. من درآمد او را تقسیم بر ۳۰۰ میلیون کردم و فهمیدم ۴۰ سال باید قسط دهد، به او گفتم او حکومت را مقصر می‌داند در حالی که خودش مقصر بود.
من بارها در رابطه با مردم صحبت کرده‌ام که این جمله "مهریه را چه کسی داده؟ چه کسی گرفته" مردم را بیچاره کرده است. چند سال پیش جوانی را دیدم که جرمش هزار سکه مهریه بود. ما از پدر، مادرها، در سريال‌های صدا و سیما و ... تقاضا داریم روی آموزش مردم کار کنند. الان ما در رابطه با عدم توجه به ادامه کار زندانی‌های زیادی داریم. آیا وقتی کسی یک سکه ندیده است و هزار سکه مهریه تعهد می‌دهد کلاهبرداری نکرده است؟
برای فرهنگسازی چقدر کار کرده‌اید؟
در ابتدا توضیح دهم؛ طرح موضوعات آموزشی در راستای پیشگیری از ورود ناخواسته افراد به زندان‌ها همواره به صورت موازی با رسالت اصلی ستاددیه در راستای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد و غیرکلاهبرداری از سوی مسئولین این نهاد حمایتی پیگیری شده و می‌شود. کار ما فرهنگسازی نیست اما به سهم خودمان کارهایی کرده‌ایم؛ مثلا در رابطه مهریه و نفقه جزوه های جیبی پخش کرده‌ایم. ولی بیشتر حرف‌های ما خطاب به صدا و سیما و رسانه‌ها است.
به نظر شما برای کاهش زندانی به اصلاح قانونی نیاز نداریم؟
بله، نیازمند اصلاح قانونی هستیم. مثلا بانک‌ها باید به کسی دسته چک بدهند که دارایی او را در نظر گرفته باشند.
مردم از چه طریقی می‌توانند به ستاد دیه کمک کنند؟
یکی از راه‌ها سامانه تلفنی ستاد دیه است. خیرینی که تمایل دارند از این طریق یاری گر ما در امر آزادی زندانیان واجد شرایط محکوم به جرایم غیرعمد باشند می‌توانند در کمترین زمان و بدون نیاز به اینترنت از طریق تلفن‌های همراه خود با شماره‌گیری کد #۷۷۷۷* ۷۸۰* در این اقدام مشارکت کرده یا با مراجعه حضوری به ستاد یا از طریق خودپرداز‌های بانکی یا حضور در شعب بانک‌های ملی، ملت، تجارت، صادرات، سپه و رفاه با شماره حساب‌های اعلامی اقدام کنند.
همچنین سامانه #۱۰۱*۷۸۰* معاونت زنان برای کمک به زنان زنانی جرائم غیرعمد راه اندازی کرده است. خوشبختانه در پایگاه مقام معظم رهبری در قسمت وجوهات شرعی هم مردم هر مقداری که اجازه داشته باند می‌توانند کمک کنند. تفاهم‌نامه ای با معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در رابطه با آزادی زنان زندانی غیرعمد هم امضا شده است که آن هم سامانه خودش را دارد.
- 10
- 3
