به گزارش ایسنا، دکتر حسین اکبری در نشست خبری به مناسبت هفته ملی بدون دخانیات، اظهار کرد: در دنیای امروز مسائل اجتماعی و اقتصادی بر مقوله سلامت اثر زیادی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد ۵۰ درصد مسائلی که روی سلامت افراد تاثیر می‌گذارد، ریشه در مسائل اجتماعی و اقتصادی دارد.
وی افزود: باید توجه داشت مصرف دخانیات به شدت از یک وجهه اجتماعی قوی برخوردار است بی‌توجهی به آن موجب می‌شود نتوانیم به درستی با پدیده مصرف دخانیات روبه‌رو شویم. در دانش جامعه‌شناسی مصرف دخانیات و اعتیاد به عنوان یک آسیب اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. این موضوع در شرایط کنونی حتی فراتر از این و به عنوان یک مساله اجتماعی شناخته می‌شود. بر این اساس باید توجه داشت زمانی که در مورد یک مساله اجتماعی صحبت می‌شود، در واقع از معضلات و مشکلاتی صحبت می‌کنیم که هم شیوع آماری آن به شکل قابل توجهی گسترش پیدا کرده و هم عوامل و پیامدهای متعدد اجتماعی به دنبال دارد.
اکبری تصریح کرد: طی سال‌ها مطالعات مختلف جامعه‌شناسی در خصوص مصرف دخانیات در ایران انجام شده است. بر اساس مطالعاتی که طی چند سال گذشته روی ۷۰۰۰ خانواده در مشهد انجام گرفته، برخی الگوها در خصوص مصرف دخانیات برای ما شناسایی شده است. یکی از این الگوها نشان می‌دهد مردان بیش از زنان دخانیات مصرف می‌کنند اما این تفاوت کم‌کم در حال از بین رفتن است. طبق مطالعات ما ۱۰ درصد از مردان و ۸ درصد از زنان از قلیان استفاده می‌کنند؛ بنابراین به نظر می‌رسد عامل جنسیت به عنوان یک مولفه اجتماعی قوی بر این موضوع تاثیرگذار است.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از این الگوها نشان می‌دهد احتمال مصرف دخانیات در کسانی که در مناطق کم‌برخوردار ساکن هستند، افراد با تحصیلات کم و همچنین کسانی که سطح درآمد پایین‌تری دارند، بیشتر است. بر اساس مطالعات صورت گرفته افراد بی‌سواد و کم‌سواد حدود ۱۲ درصد مصرف دخانیات دارند ولی این درصد بین کسانی که دارای مدارک فوق لیسانس و دکتری هستند، نیمی از این مقدار یعنی حدود ۵ درصد است.
عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: همچنین مشخص شده در مصرف دخانیات تاهل یک عنصر خیلی مهم است. بر این اساس مجردها و خصوصا کسانی که بر اثر طلاق تنها هستند، تمایل بیشتری به مصرف دخانیات دارند. علاوه بر این جوانان تقریبا ۲ برابر بزرگسالان تمایل به مصرف دخانیات دارند.
اکبری با اشاره به رشد مصرف قلیان عنوان کرد: در مطالعات انجام شده همیشه از پرسش‌شوندگان خواسته شده که بگویند با چه کسانی قلیان مصرف می‌کنند. ۴۰ درصد کسانی که مورد سوال وقاع شده‌اند، گفته‌اند قلیان را با اعضای خانواده مصرف می‌کنند. ۲۸ درصد ایشان با دوستان، ۱۵ درصد با اقوام و تنها ۱۲.۵ درصد آن را تنها مصرف می‌کنند. ما به عنوان جامعه‌شناس مصرف قلیان را یک پدیده اجتماعی می‌دانیم زیرا مصرف آن در حال تبدیل به یک روند خانوادگی است.
عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: در یکسری از خانواده‌ها زمانی که افراد دور هم جمع می‌شوند، قلیان جزوی ضروری از تعاملی است که این افراد با یکدیگر دارند. در تحقیقات خود از کسانی که قلیان مصرف می‌کنند، پرسیده شد کجا آن را مصرف می‌کنند؛ ۶۰ درصد از کسانی که به این سوال پاسخ دادند، گفته‌اند قلیان را در خانه مصرف می‌کنند. ۱۴.۵ درصدشان در خانه دوستان، ۱۱ درصد در کافه‌سراها و لم‌کده‌ها و ۱۰ درصد در پارک‌ها و فضای سبز آن را مصرف می‌کنند.
اکبری با بیان اینکه یافته‌های این مطالعات نشان می‌دهد مصرف دخانیات به ویژه مصرف قلیان در حال تبدیل شدن به یک فعالیت جمعی، خانوادگی، فراغتی و یک کنش اجتماعی است، عنوان کرد: مطالعات نشان می‌دهد هر چقدر به سمت مناطق کم‌برخوردار شهر برویم، مصرف قلیان بیشتر شده و الگوی آن نیز تغییر می‌کند؛ یعنی افراد بیشتر به سمت مصرف قلیان به همراه خانواده خود می‌روند و برای گذران وقت چنین کاری می‌کنند؛ در واقع مصرف قلیان برای آنها یک الگوی فراغتی است.
وی ادامه داد: از طرف دیگر هرچه به سمت مناطق برخوردار شهر نزدیک‌تر شویم، الگوی مصرف متفاوت می‌شود و کثرت استفاده از قلیان از خانه به سمت کافه‌سراها و لم‌کده‌ها میل می‌کند. به نظر می‌رسد زمانی که افراد یک جامعه نمی‌توانند اوقات فراغت خود را با فعالیت‌های سازنده پر کنند، مصرف قلیان بین آنان افزایش پیدا می‌کند.
عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: با توجه به شرایط حاکم بر کشور و مشکلاتی که بعضا برای پر کردن اوقات فراغت به ویژه برای جوانان وجود دارد، کاملا برای ما روشن است که در آینده با مصرف بیشتر قلیان مواجه خواهیم شد؛ به ویژه از این جهت که مصرف قلیان از لحاظ هزینه نسبت به بقیه دخانیات به‌صرفه‌تر است.
اکبری اضافه کرد: اگر بخواهیم سراغ بحث کنترل دخانیات برویم باید بدانیم که این موضوع در چه اقشاری، با چه ویژگی‌هایی، به چه شکل و دلیلی در حال گسترش پیدا کردن است. زمانی که از مصرف دخانیات صحبت می‌کنیم افراد درجات متفاوتی از مصرف دخانیات دارند؛ افرادی داریم که به آنها مصرف‌کنندگان قهار یا همیشگی گفته می‌شود که به عنوان مثال روزی بیش از ۲۰ نخ سیگار مصرف می‌کنند تا افرادی که کمتر مصرف می‌کنند و افرادی که مصرف نمی‌کنند.
وی ادامه داد: اشکالی که سیستم ما در حوزه مدیریت آسیب‌های اجتماعی دارد این است که به این تنوع‌ها دقت نمی‌شود یعنی نمی‌توانیم برای همه این افراد یک نسخه بپیچیم و بخواهیم برای تمام این افراد به یک شکل عمل کنیم. این گروه‌ها از لحاظ سنی، جنسیتی، درآمدی، اجتماعی و... متفاوت هستند هر کدام از این گروه‌ها اقتضائات خاص خود را دارند و برنامه‌ای درست است که بتواند این تنوع‌ها را در نظر بگیرد.
عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: عوامل موثر بر گرایش به مصرف دخانیات عمدتا در حوزه اقتصادی اجتماعی قرار می‌گیرد. زمانی که با پدیده‌ای مانند مصرف دخانیات مواجهیم با یک مسئله ساده مواجه نیستیم. ما مسائل را به سه دسته ساده، بغرنج و پیچیده تقسیم می‌کنیم. مسائل ساده چیزهایی هستند که می‌توان به راحتی برای آنها دستورالعمل داد، مسائل بغرنج سخت هستند اما می‌توان با احتمال‌هایی آن را پیش‌بینی و فرموله کرد اما زمانی که با مسائل پیچیده کار داریم ویژگی آن این است که قابل پیش‌بینی نیستند؛ به عنوان مثال در تربیت بچه مشخص نیست که اگر از یک مسیر مشخص پیش بروید این بچه خوب تربیت شود. مسائل اجتماعی از نوع مباحث پیچیده مانند مصرف دخانیات هستند؛ یعنی راحت نمی‌توان برای آنها نسخه پیچید؛ زیرا مشخص نیست کاری که ما می‌کنیم اثر می‌گذارد یا نه چه بسا کاری که می‌کنیم اثر عکسی ایجاد می‌کند.
اکبری خاطرنشان کرد: جنس مسائل پزشکی و مهندسی عمدتا از نوع مسائل بغرنج یا ساده است. مسائل اجتماعی از نوع مسائل پیچیده‌اند، سیستم مدیریتی ما عموما دست پزشکان و مهندسین است و نسخه‌هایی که پیچیده می‌شود عمدتا از نوع راهکارهای مسائل بغرنج است. یکی از دغدغه‌های اصلی در مناطق کم‌برخوردار مشهد اوقات فراغت زیادی است که بچه‌ها دارند و راه‌هایی وجود ندارد تا این انرژی افراد گرفته شود.
وی گفت: در جامعه‌ای هستیم که از لحاظ‌های مختلف از جمله اقتصادی و اجتماعی فشارهای زیادی روی افراد وارد می‌شود و تصور غلطی وجود دارد که مصرف دخانیات این فشارها را در شما کم می‌کند.
- 10
- 3
