رشد سکونتگاه‌هاي غيررسمي در سال هاي اخير شدت بيشتري گرفته است. مهاجرت روستاييان به شهرها و زيادشدن تعداد مهاجراني که از مرزهاي افغانستان، پاکستان و حتي دورتر به ايران مي‌آيند باعث شده عملا حاشيه شهرهاي بزرگ تبديل به محلي براي اقامت ناايمن اين افراد شود.
حالا عضو کميسيون اجتماعي مجلس از وجود ۱۹ ميليون نفر در سکونتگاه‌هاي غيررسمي خبر مي‌دهد. يکي از بارزترين نمودهاي رشد سريع شهرنشيني، شکل‌گيري سکونتگاه‌هاي غيررسمي در بسياري از کشورهاي درحال توسعه و از جمله ايران است که به نمادي از فقر شهري بدل شده است.
براساس تحقيقاتي که در سال هاي اخير انجام شده، شاخص‌هاي عمومي از جمله ويژگي کمي و کيفي مسکن، زيرساخت‌ها، معيارهاي اقتصادي و اجتماعي مشترکي را مي‌توان براي سکونتگاه‌ها تعريف کرد.
تسهيلات رفاهي پايين‌تر از ميانگين شهر، کيفيت نازل ساختار مسکن و غيررسمي بودن روند ساخت، بهداشت ناکافي، تراکم زياد، سرانه‌هاي شهري اندک، مکان گزيني نامناسب، اقتصاد خانوار ضعيف و متکي به بخش غيررسمي اقتصاد و نبود امنيت تصرف به‌مثابه شاخص‌هاي کلي ويژگي‌هاي مشترکي به شمار مي‌روند که در ايجاد و پايداري اين سکونتگاه‌ها نقش داشتند.
آنچنان که گزارش‌هاي فعالان مدني از وضعيت اقامت اين افراد در سکونتگاه‌هاي غيررسمي نشان مي‌دهد، برخي از اين افراد به‌دليل نداشتن شناسنامه و اوراق هويتي به چنين شکلي از زندگي روي آورده‌اند.
بلوچ‌هاي بدون شناسنامه ساکن در اطراف استان البرز و شهرهايي چون شهريار، سمنان و گرگان از جمله اين افراد هستند که به‌دليل عدم برخورداري از شرايط مناسب مالي، اشتغال درکارهاي روزمزدي و عدم برخورداري از حمايت‌هاي بهداشتي و همچنين رفاهي مثل دريافت يارانه از جمله مواردي است که بارها از سوي فعالان مدني مورد توجه قرار گرفته است.
اين درحالي است که به اذعان خدادادي، عضو کميسيون اجتماعي مجلس اتخاذ سياستگذاري‌هايي درباره بهبود وضعيت حاشيه‌نشينان و ساکنين سکونتگاه‌هاي غيررسمي در هيچ کجاي برنامه ششم توسعه ديده نشده است.
شرايط نامناسب سکونتگاه‌هاي غيررسمي
عضو کميسيون اجتماعي مجلس، با انتقاد از اينکه حاشيه‌نشيني در برخي مناطق از مرز هشدار عبور کرده و به معضلي امنيتي تبديل شده است، گفت: ۱۹ ميليون نفر در سکونتگاه‌هاي غيررسمي زندگي مي‌کنند. سلمان خدادادي در رابطه با اجراي طرح سرشماري محلات حاشيه‌نشين در اواخر شهريور ماه با همکاري وزارت کشور، تعاون، کار و رفاه اجتماعي و همچنين راه و شهرسازي، گفت: حاشيه‌نشيني يکي از معضلات مهم اجتماعي کشور بوده که چند دهه است با آن مواجه هستيم به گونه‌اي که در برخي کلانشهرها از مرز هشدار عبور کرده و به معضلي اساسي و امنيتي تبديل شده است.
نماينده مردم ملکان در مجلس شوراي اسلامي، با بيان اينکه آمارهاي مختلفي از تعداد حاشيه‌نشينان در کشور وجود دارد، گفت: آمارها بيانگر وجود ۱۱ تا ۱۹ ميليون حاشيه‌نشين در کشور بوده البته در اين آمارها اختلاف نظري وجود نداشته بلکه افراد ساکن در بافت‌هاي فرسوده که شرايط حاشيه‌نشيني را دارا هستند نيز جزء آمار حاشيه‌نشينان به حساب مي‌آيند.
به‌طور خوشبينانه ۳۰ درصد جمعيت کشور در سکونتگاه‌هاي غيررسمي زندگي مي‌کنند وي با بيان اينکه به‌طور خوشبينانه ۳۰ درصد جمعيت کشور در سکونتگاه‌هاي غيررسمي زندگي مي‌کنند، تصريح کرد: متأسفانه اين سکونتگاه‌ها از شرايط مناسبي براي زندگي برخوردار نبوده و به گونه‌اي شرايط براي شيوع آسيب‌هاي اجتماعي در اين سکونتگاه‌ها نسبت به ساير محله‌ها فراهم‌تر است.
آماری از وضعيت محلات حاشيه‌نشين نیست
اين نماينده مردم در مجلس دهم، با بيان اينکه آمار دقيقي از وضعيت محلات حاشيه‌نشين وجود ندارد، افزود: هر چند ممکن است آمار دقيقي از وضعيت اين سکونتگاه‌ها در دست نباشد اما به‌طور حتم وزارت راه‌وشهرسازي آماري از وضعيت اين محلات دارد و بر اين اساس مي‌توان نسبت به ساماندهي اين سکونتگاه‌ها اقدام کرد. ساماندهي بهتر سکونتگاه‌هاي غيررسمي نيازمند آمار و اطلاعات دقيق و مشخص است.
خدادادي ادامه داد: ساماندهي بهتر سکونتگاه‌هاي غيررسمي نيازمند آمار و اطلاعات دقيق و مشخص است و تا آمار دقيقي از اين موضوع در دست نباشد برنامه‌ريزي براي اين موضوع با چالش مواجه مي‌شود. نماينده مردم ملکان در مجلس دهم، با انتقاد از اين که دولت‌ها تاکنون نتوانسته‌اند سکونتگاه‌هاي غيررسمي را ساماندهي کنند، تصريح کرد: حاشيه‌نشيني معلول بوده و علل مختلفي در بروز و نمود آن مؤثر است از اين رو، تا براي رفع علل حاشيه‌نشيني چاره‌انديشي نشود با برخورد کردن با معلول‌ها هيچ نتيجه مطلوبي حاصل نمي‌شود.
عضو کميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي، با يادآوري اينکه براي مديريت حاشيه‌نشيني ريشه‌هاي آن بايد خشکانيده شود، گفت: بي‌توجهي به اقتصاد روستايي و مناطق محروم از جمله عوامل مؤثر در افزايش مهاجرت روستايي و به تبع آن حاشيه‌نشيني است و بايد در جهت بهبود وضعيت اشتغال در مناطق روستايي و محروم براي جلوگيري از مهاجرت‌ها اقدام کرد؛ در اين رابطه بايد به گونه‌اي عمل کرد که زندگي در شهر براي روستاييان صرفه اقتصادي نداشته باشد.
وي با بيان اينکه حاشيه‌نشيني در دهه۴۰ شمسي بعد از اصلاحات ارضي شروع شده و ادامه اصلاحات ارضي در دهه ۴۰ شمسي باعث شد تا بسياري از اراضي بزرگ کشاورزي به قطعات کوچک تر تبديل شده و در اختيار کشاورزان قرار گيرد و کشاورزاني که ديگر قادر به کار روي زمين‌هاي کوچک تر نبودند تنها در مدت پنج سال پس از انقلاب سفيد شاه و ملت، تصميم به فروش زمين‌هاي خود گرفتند ازاين‌رو، با تصويب «نحوه انتقال اراضي واگذاري به زارعين مشمول قوانين و مقررات اصلاحات ارضي» روند فروش اراضي واگذاري به کشاورزان افزايش يافت و هجوم روستاييان آغازي براي حاشيه‌نشيني شد.
کنترل حاشيه‌نشيني مستلزم کنترل مهاجرت
اين نماينده مردم در مجلس دهم، افزود: البته قبل از انقلاب که امکانات مناسبي براي زندگي در شهرها وجود نداشت روستاييان کمتر رغبتي به شهرنشيني داشتند اما متأسفانه درحال‌حاضر حاشيه‌نشيني از مرز هشدار گذشته است البته در سال ۵۵ با وجود امکان بهداشتي و رفاهي مناسب نسبت جمعيت روستانشين به شهرنشين در حدود ۷۰ به ۳۰ بود اما درحال‌حاضر با وجود برخي امکانات اوليه اين عدد معکوس و نسبت جمعيت روستانشين به شهرنشين به ۳۰ به ۷۰ تغيير پيدا کرد؛ البته اين معکوس شدن به‌دليل عدم توجه مناسب به اقتصاد و معيشت روستايي است.
خدادادي با تأکيد بر اينکه کنترل حاشيه‌نشيني مستلزم کنترل مهاجرت است، ادامه داد به‌طور قطع توجه به معيشت و اقتصاد روستاييان و همچنين ايجاد درآمد پايدار در تثبيت جمعيت روستايي و معکوس کردن مهاجرت‌ها بسيار مؤثر است و تا زماني که دولت نسبت به ايجاد درآمد پايدار روستاييان توجه نداشته باشد نه‌تنها گره‌اي از معضل حاشيه‌نشيني رفع نخواهد شد بلکه روزبه‌روز به تعداد افراد حاشيه‌نشين افزوده خواهد شد.
نماينده مردم ملکان در مجلس دهم، با انتقاد از اينکه آمار دقيقي از اتباع خارجي ساکن در سکونتگاه‌هاي غيررسمي وجود ندارد، تصريح کرد: بيش از ۹۰درصد اتباع بيگانه ساکن در اين سکونتگاه‌ها افاغنه هستند و تعدادي از اين افراد نيز به صورت غيرمجاز در کشور ساکن هستند؛ البته به‌دليل آنکه شغل مناسبي براي تأمين درآمد ندارند بنابراين به اجبار سکونتگاه‌هاي غيررسمي را براي زندگي انتخاب و زمينه شيوع آسيب‌هاي اجتماعي در کشور را فراهم مي‌کنند؛ در اين رابطه لازم است وزارت کشور هر چه سريع‌تر لايحه ساماندهي اتباع بيگانه را ارائه و نسبت به ساماندهي اتباع بيگانه اقدام کند.
حاشيه‌نشيني در برنامه ششم مغفول ماند
وي با تأکيد بر اينکه پيش‌بيني موضوع حاشيه‌نشيني در برنامه ششم از سوي دولت مغفول ماند، تصريح کرد: دولت در اين لايحه، ۳۵ ماده پيش‌بيني کرده بود و در اين ۳۵ ماده نه‌تنها حاشيه‌نشيني بلکه هيچ کدام از آسيب‌هاي اجتماعي ديده نشد بنابراين ما در قالب جداولي آسيب‌هاي اجتماعي از جمله حاشيه‌نشيني را در برنامه ششم پيش‌بيني کرديم که براساس آن دولت را مکلف کرديم سالانه ۵ و تا پايان برنامه ۲۵ درصد حاشيه‌نشيني را در کاهش دهد.
عضو کميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي تأکيد کرد: دولت به‌هيچ‌وجه نمي‌تواند در جهت کاهش ۲۵ درصدي حاشيه‌نشيني تا پايان برنامه ششم گام بردارد زيرا کنترل و مديريت حاشيه‌نشيني مستلزم صرف هزينه‌هاي گزاف و بسيار بالا است که دولت به راحتي نمي‌تواند چنين هزينه‌هايي را متحمل شود بنابراين تا زيرساخت‌هاي کنترل حاشيه‌نشيني در کشور فراهم نشود در‌اين‌زمينه به هيچ توفيقي نمي‌توان دست يافت.
- 13
- 1
