لطفا با ۱۵ هزار تومان تفریح بسازيد!

دودهای سفید رها شده در هوا به آغوش هم می‌دوند و از هم دور می شوند. دودهایی که فاصله تولد تا مرگ‌شان به چند ثانیه هم نمی رسد. داخل قهوه خانه جوان‌ها در گروه های دویا چند نفری کنار هم نشسته‌اند و قلیان می کشند. سالنی دراز که تخت‌های چوبی را دوطرفش چیده اند و روی آن را قالی های نخ‌نما انداخته اند. هنوز چند روز از اعلام نیروی انتظامی درباره ممنوعیت عرضه قلیان در قهوه خانه ها نمی‌گذرد و صاحب قهوه خانه که پشت دخل نشسته، مدام بیرون را می پاید تا مبادا ماشین نیروی انتظامی از راه برسد و قهوه خانه پلمب شود و سمند نیروي انتظامی با خط های سبزرنگ مقابل در قهوه خانه متوقف می شود.

مامور از صاحب قهوه خانه می‌پرسد آیا قانون جدید برای جمع آوری قلیان‌ها در قهوه خانه ها را شنیده یا نه. صاحب قهوه خانه انکار می‌کند و به هر طریقی می خواهد موضوع را حل کند تا مامورها رهایش کنند. در این فاصله جوان ها با ترس و لرز قهوه خانه را ترک می کنند و ماموران بر روی درهای قهوه خانه پلمب می گذارند. قهوه خانه تا یک هفته، دو هفته، یک ماه و شاید چندماه پلمب می ماند و دوباره گشوده می شود. مدتی بدون قلیان به فعالیتش ادامه می دهد و در نهایت دوباره پای قلیان به قهوه خانه باز می شود تا وقتی که ماموران نیروی انتظامی دوباره از راه برسند و قهوه خانه را پلمب کنند. این ماجرایی است که بارها تکرار شده و هیچ وقت پایانی ندارد.

هر سال در چند دوره از سال این محدودیت ها و ممنوعیت ها اعمال می شود اما دوباره سناریوی قبل اتفاق می افتد. هر سال بارها نیروی انتظامی دستور جمع آوری قلیان ها از قهوه خانه ها را در رسانه ها مطرح می کند اما بعد از چندی دوباره قلیان به قهوه خانه ها باز می گردد. چندی پیش دادستان تهران درباره ممنوعیت عرضه قلیان‌ و استعمال آن در اماکن عمومی گفت: « باوجود تصویب قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات که چنین اقداماتی را جرم‌انگاری دانسته‌، متاسفانه نقض قانون در اکثر استان‌های کشور از جمله تهران رخ می‌دهد».

وقتی تفریح ممنوع می شود

یکی از این قهوه خانه های زیرزمیني در اطراف خیابان ستارخان است. در کوچکی رو به بیرون دارد و مشتری های دختر و پسر وقتی مقابل در می رسند با متصدی داخل تماس می گیرند. در باز می شود و بوی دود دوسیب و خوانسار و نعناع در هوا پراکنده می شود. پسری که همراه با دوستش هر روز بعد ازظهر چندین ساعت را آنجا می‌گذراند، می گوید:«من و دوستم هر روز مبلغی نزدیک به ۳۰ هزارتومان قلیان با طعم های مختلف سفارش می دهیم و مصرف می‌کنیم. وقتی اینجا می آییم کسی با ما کاری ندارد کی هستیم و برای چه به اینجا آمده ایم. چند ساعت را در کنار هم می نشینیم و قلیان می کشیم و کسی با ما کاری ندارد».

تعدادی از مشتریان این قهوه خانه زیرزمین، ثابت هستند. پسران و دختران جوانی که از ظهر تا نیمه های شب به اینجا می آیند و گاهي علاوه بر قلیان، مواد مخدر نيز مصرف می کنند. صاحب قهوه خانه این مواد را با قیمت بالاتر از بیرون به مشتریان می فروشد و نیازی به پنهان کاری ندارد. علیرضا، یکی از این جوان‌هاي مشتري قهوه خانه می گوید:« من پولش را دارم و هر روز دوستانم را به اینجا می آورم.

اما وقتی برای تفریح ما هیچ امکاناتی وجود ندارد و هر روز برای راه رفتن در خیابان نيز باید به ماشین‌های گشت‌ارشاد جواب پس بدهیم، بهترین جا برای‌مان همین‌جاست. هم تفریح می‌کنیم و هم کنار يكدیگر هستیم». علیرضا ادامه می دهد:« وقتی جوانی پول نداشته باشد همین فضا را با دوست، همسر یا نامزدش تجربه کند،مجبور است به خانه اش پناه ببرد. در خانه دیگر کشیدن از حالت تفریحی بیرون می‌آید و رفته‌رفته اعتیاد شدیدتر می‌شود. آن‌وقت مجبور است همه خانه و زندگی اش را بفروشد تا خرج موادش را تامین کند. کار به جایی می‌رسد که می بیند کارتن خواب شده و برای اندکی مواد مجبور است دست به هر کاری بزند».

درآمد سفره خانه ها بدون قلیان صفر است

اما بخش اعظم درآمد قهوه خانه های تهران از کرایه قلیان ها به مشتریان‌شان است. چندی پیش ريیس اتحادیه قهوه خانه داران و سفره خانه‌های سنتی تهران اعلام کرد: «در ۲۲ منطقه تهران پنج هزار قهوه خانه وجود دارد که به طور میانگین در هر کدام از آن‌ها ۶کارگر مشغول به کار هستند. در واقع ۳۰ هزار کارگر در این واحدها کار می کنند. به این ترتیب ۳۵ هزار شاغل سرپرست خانوار فقط در شهر تهران و در قهوه خانه ها و سفرها خانه های سنتی اشتغال دارند که بیکاری تهدیدشان می کند. اگر این واحدها تعطیل شوند، سرمایه گذاری سنگینی که برای به وجود آمدن اشتغال شده است، هدر خواهد رفت.» او با اشاره به اینکه در سال ۱۳۹۱ برای به وجود آمدن هر شغل، مبلغی معادل ۸۲ میلیون تومان هزینه می شد، افزود:«حالا باید دید پس از گذشت بیش از پنج سال، رقم سرانه اشتغال برای هر نفر، چقدر افزایش پیدا کرده است».

نظری همچنین درباره درآمد قهوه خانه ها در شهری مانند مشهد گفته بود: « برای مثال در مشهد، قهوه خانه‌های زیادی اطراف حرم وجود دارند که به صورت مخفیانه قلیان می دهند. در کنار آن، خانه‌های اجاره ای که بدون مجوز، مالیات و هزینه‌‌های دیگر با قیمت‌های چندین برابر به مشتری‌هایش قلیان عرضه می‌کنند. صاحبان این خانه‌هایی که قلیان اجاره می دهند حتی کرایه مغازه تجاری را هم نمی دهند و سود زیادی به دست می آورند». او با اشاره به اینکه جمع‌آوری قلیان از قهوه‌خانه‌هایی که با مجوزهای اداره بهداشت و دیگر ارگان‌ها فعالیت می‌کنند، مشکلات اجتماعی را به‌وجود آورده، ادامه می دهد:« شکل‌گیری قهوه‌خانه‌های زیرزمینی یکی از همین موارد است.

از طرفی گرایش جوان‌ها و نوجوان‌ها به قهوه‌خانه‌های زیرزمینی که آنجا را محیطی امن و بدون نظارت می‌بینند، خطرهای زیادی را همراه خواهد داشت». وی افزود:« با توجه به بیکاری این روزها، خیلی‌ها مشتاق راه اندازی کار و کاسبی هستند. این موضوع بدون شک موجب شکل‌گیری قهوه خانه های زیرزمینی خواهد شد که مشتری های محدود خواهند داشت که با تماس تلفنی وارد می شوند و برای کشیدن قلیان، هزینه زیادی پرداخت خواهند کرد، به این دلیل که قلیان‌کشیدن ممنوع شده است».

سفارش قلیان تلفنی

حال در بازار، هر مدل قلیان که بخواهی پیدا می‌شود. از قلیان های ساده پنج هزارتومانی گرفته تا قلیان‌های اعیانی که قیمت‌شان میلیونی است. یک نمونه جدید قلیان دیجیتال هم به بازار آمده که نیاز به زغال ندارد و انرژی اش را از برق می‌گیرد و حدود ۳۲۰ هزار تومان قیمت دارد. در راسته قلیان فروشی‌های بازار تهران همان قلیان هایی را می فروشند که می شود آن‌ها را با یک تماس تلفنی از سایت های رنگ و وارنگ مجاز، آن را به صورت تلفنی خرید.

دنبال راهكار ايجابي باشيم

برخورد با قليان‌سراها و سفره‌خانه ها كه چندي است در شهرهاي مختلف آغاز شده و قرار است به زودي در تهران به طور جدي دنبال شود، راهكاري سلبي براي جلوگيري از گرايش به مصرف دخانيات در جوانان است. اين در حالي است كه تجربه جامعه جوان ايراني نشان داده كه اتكا به راهكار هاي سلبي در برخورد با آسيب هاي اجتماعي همواره جواب عكس داده و متاسفانه مسئولان نيز به آثار آن بي توجه‌اند. اينكه بسياري از جوانان را از استعمال دخانيات منع كنيم و تفريح ۱۵ هزارتوماني‌شان را قطع كنيم ، امري است پسنديده اما آيا در مقابل اين برخورد، اقدام ايجابي هم صورت مي‌گيرد؟

آيا مسئولان دولتي و قضايي مي توانند جايگزيني براي تفريح ۱۵ هزار توماني جوانان معرفي كنند و برنامه براي اوقات فراغت‌شان داشته باشند؟ واقعيت آن است كه امروز، استعمال قليان در ميان بسياري از جوانان جنبه تفريح و سرگرمي داشته و اگر برنامه اي از سوي دستگاه‌هاي مسئول براي توجه به تفريح و سرگرمي سالم آن‌ها باشد، بي شك گرايش به تفريح‌هايي با تبعات منفي همچون مصرف قليان كمتر خواهد شد. اما متاسفانه با وجود شكست‌هاي پياپي راهكارهاي سلبي مسئولان در مواجه با آسيب هايي همچون مصرف قليان، همچنان برخورد هاي چكشي از سوي دولتمردان تجويز و اين راه كج همچنان به تركستان ختم مي شود.