تقلای زنانه در اقتصاد مردانه

هر کدام از لباس هایش با وجود سادگی، با رنگ‌هایی زیبا با هم هماهنگ شده‌اند. در چهره‌اش نه خستگی و روزمرگی زنی ۶۶ ساله، بلکه شور و تیزهوشی مدیری پرتجربه رخ‌نمایی می‌کند. فریال مستوفی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری ایران، مالک یکی از بزرگترین شرکت‌های معدنی است که دو سال پیش، ۲میلیارد دلار سرمایه خارجی در بخش معدن به ایران آورد.

او شرکت هایش را درکشورهای مختلف جهان اداره می‌کند، مدام در سفر است و می‌گوید:«من هیچ اعتقادی به محدودیت‌های جنسیتی ندارم. این کارهای فولاد و برق و غیره را که می‌گویند کار مردانه است، من اصلاً چنین باوری ندارم. اصلاً در ذهنم چنین تقسیم‌بندی‌ای وجود ندارد که این کار مردانه است و آن کار زنانه است.من اعتقادم به توانایی شخصی هر فردی است که هیچ ارتباطی به جنسیتش ندارد. در دنیا زنان خیلی موفقی هستند که در همه رشته‌های مختلف فعالیت می‌کنند. من چون اعتقادی به محدودیت‌ها ندارم، هیچ وقت فکر نمی‌کردم که من نمی‌توانم در طرح‌های صنعتی سنگین حضور داشته باشم.»

او یکی از ۱۱۳ هزار و ۸۷۵ زن ایرانی است که در مناصب مدیریتی فعالیت می‌کنند. با این وجود، اوضاع مشارکت اقتصادی و فرصت‌های شغلی برای زنان خوب نیست؛ بالاترین نرخ بیکاری کشور با ۴۱ درصد به زنان جوان اختصاص دارد و در کل جهان تنها چاد، یمن، سوریه و پاکستان از نظر شکاف جنسیتی وضعیتی بدتر از ایران دارند. با این حال تغییرات آرام آرام در حال اتفاق افتادن است.

حسن روحانی در گفت‌و‌گوی زنده تلویزیونی گفت:« اشتغال بانوان در دولت قبل از دولت یازدهم منفی بوده است. در دولت یازدهم حضور زنان در زمینه اشتغال حضور بسیار پررنگی بوده است. از سال ۹۳ تا سال ۹۶ سالانه ۶۸۵هزار اشتغال داشتیم که ۳۰۷ هزار تن به‌طور متوسط خانم‌ها بوده است. یعنی اشتغال بانوان قابل ملاحظه بوده است.»

روایت آمار از کار و بیکاری زنان

سیده فاطمه مقیمی، عضو هیأت رئیسه اتاق بازرگانی تهران در همایش ملی زنان و توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی گفت:« نقش زنان در تولید ناخالص داخلی کشور ما کمتر از ۴۰درصد است در صورتی که حدود ۶۰درصد از ورودی‌های دانشگاه به زنان اختصاص دارد. این در حالی است که ۶۰ تا ۸۰ درصد فعالیت در صنایع پوشاک و نساجی در کشورهای آسیایی به عهده زنان است.» بر اساس روایت او همچنین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ زن در ایران، کارت بازرگانی دارند.

آخرین گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت نیروی کار، مربوط به تابستان ۹۶ می‌شود. این گزارش نشان می‌دهد که نرخ بیکاری عمومی ۱۱.۷ درصد اما برای زنان ۲۰ درصد است. که البته برای زنان جوان به اوج خود می‌رسد. ۶۱.۲درصد از دختران جوان تا گروه سنی ۲۹سال، بیکار هستند که جمعیت آن‌ها ۶۶۶هزار نفر می‌شود.

در میان زنان شاغل نیز ۵۱.۸ درصد از آن‌ها در بخش خدمات فعالیت می‌کنند، با این حساب ۲ میلیون و ۲۴۲ هزار نفر از زنان در این بخش فعال هستند، یک میلیون و ۳۲هزار نفر در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند و یک میلیون و ۵۵ هزار نفر نیز شغل‌های صنعتی دارند.

دیگر گزارش تفصیلی مرکز آمار، نشان می‌دهد که در سال ۹۵، ۱۱۳ هزار و ۸۷۵ زن در گروه «قانونگذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران» فعالیت می‌کردند. از میان این زنان عالی رتبه، حوزه فعالیت ۵ هزار و ۴۹۰ نفر از آن‌ها تولید صنعتی(ساخت) بوده است، در مرحله بعدی هزار و ۵۲۷ نفر در حوزه استخراج از معدن فعالیت می‌کردند، ۱۹۸ تن در بخش کشاورزی و ۵۷ نفر نیز در حوزه تأمین برق و گاز.

همچنین ۹۷۹هزار نفر از جمعیت زنان شاغل، در دسته متخصصان بوده‌اند که ۳۴۱هزار نفر از آن‌ها نیز به فعالیت‌های تولید صنعتی اشتغال داشته‌اند. ۷۹۱ هزار نفر از زنان نیز در دسته صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوط فعالیت می‌کردند و بر خلاف باور رایج، در این میان تنها ۳۱۰هزار نفر شاغل در امور اداری و دفتری بوده‌اند. بر اساس روایت بانک جهانی، تقریباً یک سوم از شرکت‌های بازرگانی جهان تحت مالکیت زنان است و در ۲۰ کشور دنیا مانند چین، برزیل و ویتنام، بیش از ۵۰ درصد از شرکت‌های بازرگانی، مالکان زن نیز دارند.

در آمارهای بانک جهانی، اطلاعاتی از وضعیت ایران در خصوص شکاف جنسیتی  وجود ندارد، حتی در جیبوتی، کشوری که پیام‌های طنز آن در پی قطع رابطه با ایران در شبکه‌های اجتماعی رد وبدل شد، ۲۲.۳ درصد از مدیران شرکت‌ها زن هستند.  

روایت مجمع جهانی اقتصاد از فرصت‌های زنان ایرانی

مجمع جهانی اقتصاد سال ۲۰۱۵ در گزارشی درباره ایران نوشته بود:«ایران جزو ۵ کشور جهان است که ضعیف‌ترین عملکرد را در حوزه شکاف جنسیتی داشته است. در منطقه خاورمیانه نیز این کشور دومین عملکرد ضعیف را از نظر مشارکت و فرصت‌های اقتصادی و توانمندسازی سیاسی داشته است.

در حوزه مشارکت اقتصادی کم‌تر از ۳۶درصد و در حوزه سیاسی نیز کم‌تر از ۴درصد از شکاف‌های جنسیتی در سال گذشته در این کشور بسته شده‌اند. در مقایسه با سال ۲۰۰۶، این کشور هیچ پیشرفتی در هیچ زمینه‌ای نداشته است. حتی در حوزه فرصت‌ها و مشارکت اقتصادی، پس‌رفت نیز داشته و شکاف‌های جنسیتی بیشتری در ایران ایجاد شده‌اند.»

پس از دو سال این وضعیت حداقل در مقایسه با سایر کشورهای جهان تغییر محسوسی نداشته است. ایران در گزارش شکاف جنسیتی ۲۰۱۷ که مجمع جهانی اقتصاد هر سال منتشر می‌کند، در جایگاه ۱۴۰ قرار گرفته است. تنها چاد، سوریه، پاکستان و یمن وضعیتی بدتر از ایران در تمام جهان دارند. حتی عربستان سعودی دو پله از ایران بالاتر و در جایگاه ۱۳۸ جهان قرار دارد.

از نظر شکاف جنسیتی، در خاورمیانه نیز ایران در قعر جدول قرار دارد و پس از آن، سوریه و یمن قرار گرفته‌اند. مجمع جهانی اقتصاد در نتیجه گزارش ۲۰۱۷ درباره ایران می‌نویسد:«ایران در زمینه آموزش و بهداشت پیشرفت‌هایی داشته است اما هنوز در حوزه مشارکت اقتصادی و فرصت‌های شغلی، و قدرت سیاسی ضعیف است.»

این روایت‌ها در حالی است که رفته‌رفته حضور زن‌های ایرانی به خصوص در مناصب بالادستی، قوت بیشتری می‌گیرد اما باز هم سرعت کار برای آن‌ها، کند است.

ریحانه یاسینی