اردیبهشت ماه امسال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از طرحی به نام «کاج» رونمایی کرد. نام این طرح برگرفته از حروف اول کلمات «کارآفرینی و اشتغال برای جوانان» است و مهمترین بخش آن را کارورزی جوانان تحصیل‌کرده تشکیل می‌دهد.
مسئولان وزارتخانه اعلام کردند که هدف از اجرای این طرح ایجاد ارتباط بین کارفرمایان و نیروی کار است و افراد تحصیل‌کرده بین سنین ۲۳ تا ۳۴ سال می‌توانند در سامانه کارورزی ثبت‌نام کرده و از طرف کارفرمایان فراخوانده شوند. آنها کارشان را با حقوقی نزدیک به یک سوم حداقل حقوق مصوب ( یعنی رقمی در حدود ۳۰۰ هزار تومان) شروع می کنند به این امید که بعد از پایان دوران کارورزی در همان محل مشغول به کار شوند.
اهمیت چنین طرحی وقتی مشخص می‌شود که بدانید بیکاری در کنار معضلات زیست‌محیطی یکی از دو ابرچالش جامعه ایرانی است، کشوری که حداقل ۳ میلیون بیکار دارد و از این تعداد ۱.۳ میلیون نفر تحصیلات دانشگاهی دارند. طرح «کاج» تیرماه کارش را شروع کرد و مسئولان از استقبال افراد جویای کار از این طرح و ثبت‌نام هزاران نفر در «سامانه کارورزی» خبر دادند. اما از سوی دیگر این طرح منتقدانی هم دارد. یکی از این منتقدان محمدرضا تاجیک، رئیس مجمع نمایندگان کارگران استان تهران است که در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین حتی استقبال از این طرح را هم نشانه خوبی نمی‌داند و می‌گوید: «اینکه عده زیادی برای کارورزی ثبت‌نام کرده‌اند نشان می‌دهد فشار بیکاری بر افراد آن‌قدر زیاد است که حاضرند با وجود داشتن تحصیلات تن به بهره‌کشی بدهند.»
او ادامه می‌دهد: «مدت‌ها پیش هم طرحی به نام استاد - شاگردی اجرا شد که مشابه همین طرح کارورزی بود اما شاهد بودیم آن طرح نیز نتایج خوبی نداشت.»
وی قربانی اصلی اجرای چنین طرحی را کارگران می‌داند و می‌گوید: «وقتی کارفرما بتواند یک نیروی تحصیل‌کرده را با یک سوم حقوق یک کارگر جذب کند، انگیزه‌اش برای نگه‌داشتن کارگران شاغل در مجموعه‌اش کم می‌شود و کم‌کم آنها را از چرخه کار حذف می‌کند. بنابراین اعتقاد دارم که کارگران از اجرای چنین طرح‌هایی زیان خواهند دید و از طرف دیگر هدف از اجرای طرح که اشتغال‌زایی است هم محقق نخواهد شد.»
فرشاد اسماعیلی پژوهشگر حوزه کار و یکی دیگر از منتقدان «کاج» به اعتمادآنلاین گفت: «طرح کارورزی، اشتغال را وارد حقوق خصوصی می‌کند در حالی اشتغال، مشمول حقوق عمومی است.»
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: «ساز و کاری که برای اجرای طرح کارورزی در نظر گرفته شده تا حد زیادی به نفع کارفرما است و رابطه کارگری و کارفرما را به سمت حقوق خصوصی می‌برد، مثل دو نفر که با هم برای خریدوفروش کالا قراردادی بسته باشند. اما اشتغال یک بحث در حقوق عمومی است و دولت باید به عنوان مدافع کارگر اقدام کند اما در این طرح چنین حضوری از دولت دیده نمی‌شود.»
اسماعیلی با اشاره به اینکه این طرح با فلسفه حقوق کار در تضاد است، می‌گوید: «از آنجایی که ابزار کار و سرمایه در دستان کارفرما قرار دارد، در شرایط عادی او دست بالا را در رابطه با کارگر خواهد داشت به همین دلیل هم دولت باید ناظر بر ارتباط این دو باشد. قبلاً طرح کارورزی زیر نظر سازمان فنی و حرفه‌ای بود اما طرح جدید این‌طور نیست و حتی این طرح زیر مجموعه قانون کار هم قرار ندارد.»
وی در واکنش به این ادعا که طرح کارورزی در نهایت منجر به اشتغال کارورزان خواهد شد، توضیح داد: «حتی کسانی که از این طرح دفاع می‌کنند هم نمی‌توانند چنین چیزی را ثابت کنند. ادعای اصلی آنها این است که طرح کارورزی، برای آماده کردن نیروهای کار برای اشتغال اجرا می‌شود، بهانه‌شان هم این است که نیروهای تحصیل کرده ما مهارت ندارند. استناد آنها به نتایج بنگاه‌های کاریابی است که نشان می‌دهد ۷۰ درصد افراد جویای کار مهارت کافی نداشته‌اند، اما آنها به این مورد اشاره نمی‌کنند که درصد بسیار بالایی از این افراد تحصیلات زیر لیسانس داشته‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «به نظر می‌رسد مهارت نداشتن نیروی کار، اسم رمزی است برای ورود به شیوه تولید جهانی که درآن افراد مجبور به کار با حداقل دستمزد، کمترین ایمنی یا امنیت شغلی و... می‌شوند. در غیر این صورت راه‌های زیادی برای مهارت‌آموزی به افراد تحصیل‌کرده وجود دارد.»
اسماعیلی در بخش پایانی انتقادهایش می‌گوید: «در نهایت باید گفت که طرح کارورزی بیشتر به نفع کارفرما تمام خواهد شد چون او هیچ تضمینی برای جذب فردی که کارورزی می‌کند ندارد و می‌تواند بعد از اتمام دوره، کارورز دیگری جذب کند و به این سیکل ادامه بدهد. شرایط صنایع ما و نیاز آنها به نیروی کار هم نشان می‌دهد همین میزان نیروی کار می‌تواند نیازشان را برای سوددهی بیشتر برآورده کند.»
- 20
- 8
