فرش‌بافی و قالیبافی یکی از هنرهای دیرین ایرانیان استشغل قالیبافی
به نوعی دستباف که پرزدار است؛ قالی می گویند و برای بافتش از دستگاه دار استفاده می شود. به هنر بافت فرش پرزدار با استفاده از پشم و ابریشم بر روی دار عمودی یا افقی، قالی بافی می گویند. شما میتوانید این شغل را، بدون هیچ محدودیت مکانی و جا به جایی خاصی راه اندازی کنید و در منزلتان به فعالیت و کسب درآمد بپردازید. برای موفقیت در این شغل باید توان جسمانی بالایی برای مدت ها نشستن را داشته باشید و علاوه بر این از سرعت انگشت قوی برخوردار باشید. سرعت عمل در این شغل، حرف اول را میزند و داشتن سرعت عمل بالا، یکی از وظایف مربوط به شغل قالیباف است.
به دو روش گروهی و یا انفرادی می توان قالی بافت که انجام این کار در ۹۹ درصد به صورت گروهی است. انواع مختلفی از قالی باتوجه به فرهنگ اجتماعی هر منطقه وجود دارد و هر شهری صنایع دستی مخصوص به خود را دارد. مردم به جاجیم بافی در برخی از مناطق، توجه ویژه ای می کنند درحالیکه در برخی از مناطق دیگر به گلیم و حصیر بافی، توجه نشان می دهند. اصفهان و تبریز در فرش بافی، بیشینه ای قدیمی دارد.
شرایط ارتقاء شغل قالی بافی به عواملی بستگی دارد که از آن ها می توان به سرعت بالای دستان قالی باف، کیفیت فوق العاده فرش بافته شده و ابتکارات خلق شده در حین بافت فرش و همچنین پشتکار او نسبت به کارش اشاره کرد. یک قالیباف براساس سرعت کار، تجربه، کیفیت و همچنین سوابق کاری در زمینه بافت، حقوق خود را دریافت میکند. طبیعتا درآمد فرد مبتدی نسبت به درآمد فرد حرفه ای، متفاوت است.
تاریخچه هنر قالی بافی
اطلاعات دقیقی در مورد تاریخ پیدایش فرش دردسترس نیست ولی بنابر اثبات آثار باستانی و کشفیات بشر، هنرهایی نظیر سبد بافی، نمد بافی، زیلو بافی، جا جیم بافی و گلیم بافی، در پیدایش هنر قالی بافی، تاثیرگذار بوده است.
طرحهای فرش های نخستین که جنبه استفاده روزمره داشت؛ به صورت ساده و ابتدایی و شکسته و عمدتاً ذهنی باف بود و محققان در ابتدا به مصر بعنوان مهد فرش بافی فکر می کردند امّا پروفسور رودنکو در سال ۱۹۴۹ نخستین فرش پازیریک را در کوههای سیبری کشف کرد و نظریات دیگر را باطل نمود و مهد قالیبافی باتوجه به این نمونه عملی، از سواحل رود نیل و دجله و فرات به آسیای مرکزی تغيير مکان داد و بر همین اساس مشخص شد که مهد هنر فرش بافی در ایران بوده است.
احتمالا افراد چادرنشین برای نخستین بار از فرش برای کف خاکی زیر چادرهایشان استفاده کردند و مصری ها یا چینی ها براساس برخی از مطالعات، فرش را اختراع کرده اند.
مهارت و دانش و توانمندی های مورد نیاز
از موارد مهم و ضروری برای کار قالیبافی می توان به مهارت کافی در نقشه زنی و خفت زنی، سرعت عمل و دقت بالا اشاره کرد. استفاده از لوازم کار مانند تیغ، به مهارت کافی نیاز دارد.
سرمایه لازم برای راه اندازی شغل قالیبافی
بسته به این که شما برای خود یا استادتان قالی می بافید؛ باید سرمایه لازم برای شروع این کار را فراهم کنید.
ویژگی های شخصیتی فرد قالیباف
شرایط بسیار خاص و ویژه ای برای هنر و شغل قالیبافی تعيين شده است که از آن ها می توان به توانایی زدن گره های محکم، صبر وحوصله فراوان، دستان توانمند، چشمان بسیار سالم و دقت و سرعت در کار اشاره کرد.
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل قالیبافی
لازمه ی ورود به شغل قالیبافی، داشتن تحصیلات خاص نیست. شما میتوانید این کار را با داشتن مهارت کافی و تجربه انجام دهید و برای ورود به آن بهتر است که از رشته های فنی و حرفه ای، مدرک تحصیلی داشته باشید.
بیمه ی قالیبافی
شما با مراجعه به اتحادیه ی فرش میتوانید بیمه ی قالیبافی دریافت کنید.
>> شما باید به منظور اخذ گواهی نامه های مربوطه و کارت مهارت فنی فرد متقاضی، معرفی نامه ای از اتحادیه ی فرش به سازمان فنی حرفه ای استان بگیرید.
>> فرد متقاضی باید مجددا از فنی حرفه ای به اتحادیه فرش، معرفی شود و فرد متقاضی تائید کند که کارت مهارت فنی را دریافت کرده است.
>> فرد متقاضی برای بیمه شدن باید از سوی اتحادیه فرش، نامه ای را دریافت کند که توسط رئیس اتحادیه فرش و رئیس بازرگانی استان، امضاء شده و به سازمان تامین اجتماعی معرفی گردد.
بافتن قالی به صورت گروهی و یا انفرادی انجام می شود>> تامین اجتماعی موظف است که شریط لازم فرد را بررسی کند و پزشک معتمد تامین اجتماعی به منظور سنجش میزان سلامت فرد متقاضی، معاینه پزشکی و کمیسیون انجام دهد.
>> فرد متقاضی باید به منظور عقد قرارداد و صدور فیش پرداخت، معاینه شود و پس از تشکیل کمیسیون پزشکی تامین اجتماعی استان، پاسخی به شعبه ارائه دهد.
مراحل بافت قالی
مراحل بافت قالی به اینصورتست که در ابتدا باید مرحله چله کشی انجام شود یعنی نخ پنبه ای یا پشمی را از بالا به پائین به صورت عمودی وصل نموده که اصطلاحا به آن « تار» می گویند. شما باید نقشه را بعد از چله کشی در مقابلتان قرار دهید تا بدانید به چه طریقی، آنرا انجام دهید. سپس مرحله بافتن به وسیله کرک یا پشم های رنگی شروع می شود بعد از هر ردیف« گره» یی ردیف« پود رو» و یی ردیف« پود زیر» انجام می گیرد.
درواقع بافت فرش از یک گوشه شروع میشود و عرضش تکمیل می شود که به آن رج میگویند. شما باید روی هر یک از تار و پودها پس از پایان هر رج، گره بزنید و به منظور محکم شدن گره بر روی آن با دفه بکوبید. تا پایان بافت فرش باید همین روند را ادامه دهید. پس از این که اندازه ی فرش به چهار انگشت رسید باید پرزهای اضافی آن با استفاده از قیچی مخصوص گرفته شود تا مانع گره های جدیدتر شود.
الزامات یا مقدمات مورد نیاز جهت راه اندازی شغل
برای این که به مدت ۳ ماه، دوره آموزشی شغل قالیبافی را ببینید باید ابزار، وسایل و مواد اولیه ای همچون کرک، کاموا، قیچی قالیبافی پشت دار، پشم، دار قالیبافی( چهار قطعه چوب که به صورت چهارگوش وصل شده)، قلاب، ابریشم، خامه، شانه قالی، قیچی قالیبافی صاف و نقشه را فراهم کنید.
نحوه کسب مهارت قالی بافی برای بازنشستگان
بازنشستگان علاقه مند به هنر و تولید صنایع دستی میتوانند در دوره های اموزشی به منظور کسب مهارت های لازم برای قالی بافی و شروع کار در این صنعت، به صورت حضوری یا آنلاین شرکت کنند.
افراد میتوانند در دوره های اموزشی حضوری به صورت عملی در کنار کسب مهارت های لازم، زیر نظر اساتید تمرین کنند. معمولاً اموزش های لازم در دوره های آنلاین در قالب یکسری ویدیوی اموزشی و متن در اختیار افراد قرار می گیرد.
افراد میتوانند در هر دو حالت با دریافت اموزش های لازم، کار خود را با تمرین در این حوزه و بافت یک نمونه قالی شروع کنند.
نقشه خوانی
افراد برای نقشه خوانی فرش باید طرح شطرنجی فرش که یک سانتیمتر در یک سانتیمتر است را در مقابلشان قرار دهند. نقشه خوان معمولاً در کنار بافنده با صدای بلند، نقشه را می خواند و به بافنده می گوید که از رنگ خاصی در فاصله چند گره استفاده کند ، سپس رنگ دیگری را چند گره بعد استفاده کند. او بعد از بافت هر یک سانتیمتر به این روش باید مجددا نقشه را ببیند و از آن برای رج یا سانتیمتر بعدی استفاده کند.
رنگ های طبیعی در فرش
برخی از بافندگان فرش، از رنگ های طبیعی حاصله از میوه هایی مانند انار و انجیر و میوه های دیگر برای جلوه ی بهتر فرششان استفاده می کنند. یکی از میوه هایی که می توان از آن رنگ به دست آورد؛ پوست گردو می باشد. پس از جوشاندن پوست این میوه ها در دیگ های مخصوص رنگ دهی به نخ، مغز نخ میپزد و برای عدم تغيير رنگ فرش به آن تثبیت کننده می زنند.
البته برخی از تولیدکنندگان ترجیح میدهند که از رنگ های گیاهی استفاده می کنند. گیاه روناس، کاربرد بسیاری در تهیه رنگ نخ دارد به این صورت که آن را با کرک یا ابریشم در دیگ مخصوص مخلوط می کنند. بخشی از آنرا پس از پخته شدن، از دیگ خارج می کنند تا از پخته شدن مغزش مطمئن شوند. بسته به میزان جوشیدن نخ در دیگ می توان میزان رنگ را تعيين کرد و برای سیرتر شدن رنگ باید بیشتر، جوشانده شود. همچنین رنگ هایی هستند که از چین وارد کشور میشوند و به آن ها رنگ های آماده می گویند.
وظایف شغل قالیباف
وظایف شغل قالیباف به شرح زیر می باشد :
* قالی باف باید بتواند در کارگاه، نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت کند و از حوادث، پیشگیری کند.
* قالی باف باید با مواردی از جمله ایمنی و بهداشت محیط کارگاه، نور، رطوبت، تهویه مطبوع کفپوش مناسب و موارد دیگر آشنایی داشته باشد.
* یک قالی باف، موظف است که در استفاده از ابزار و مواد اولیۀ بافت فرش، با ایمنی و بهداشت آشنایی داشته باشد.
* آشنایی با ایمنی و بهداشت هنر قالی بافی، از دیگر وظایف قالیباف به شمار می رود.
* یک شخص متقاضی شغل قالیبافی باید به منظور پیشگیری از بیماری ها بداند که چگونه بر روی نیمکت بنشیند.
نقشه خوانی یکی از مهمترین مهارت‌های شغل قالیبافی میباشد* یک قالیباف، موظف است که از ماسک دهان و رو پوش مخصوص کار مناسب استفاده کند.
* یک قالیباف باید با روشهای ایمنی و بهداشت و مراقبت از فرش، آشنا باشد تا نور و رطوبت و حشرات موذی و عوامل دیگر، فرش را از بین نبرد.
* کسی که در شغل قالیبافی کار می کند باید نسبت به اصول شناخت دستگاه قالی بافی، آشنایی داشته باشد.
* یک قالیباف ماهر می تواند انواع نقشه ی قالی را بشناسد.
* قالیباف در شغل خود با انواع نقشه های متداول، آشنایی دارد.
* متخصص شغل قالیبافی باید انواع نقشه از نظر اجزا، نقشه های سراسری، نقشه های واگیره را تشخیص دهد.
* قالیباف وظیفه دارد که چله کشی را انجام دهد.
* یکی از مسئولیت های قالیباف اینست که بتواند مواد( پشم، پنبه، ابریشم) طبیعی از مصنوعی را تشخیص دهد.
* قالیباف، وظیفه ی تشخیص اصول مواد طبیعی از مصنوعی را بر عهده دارد.
* قالیباف باید برای استفاده از مواد اولیه، رنگ های طبیعی و رنگ های شیمیایی( مصنوعی)، انواع رنگ های مصرفی را بشناسد.
* متخصص این شغل وظیفه دارد که اصول تشخیص و انتخاب مواد اولیه ای که با رج شمار فرش، متناسب است؛ را بشناسد.
* متخصص شغل قالیبافی باید قادر به تشخیص انواع فرش از یکدیگر باشد.
* قالیباف باید در زمینه ی فرش بافی با اصطلاحات و مفاهیم رایج، اشنا باشد.
* یک قالیباف، موظف به شناسایی اجزا و بخش های مختلف یک فرش می باشد.
نکات مهم در شغل قالی بافی
قالیبافان و سفارش دهندگان باید نسبت به یک سری تذکر ات، واقف باشند که در ادامه آورده شده است:
> اتاق قالی بافی باید دارای تهویه ی مناسب باشد. پرز های کوچکی به علت کار مداوم قالیبافان با نخ و الیاف، در هوا معلق هستند که باعث آسیب به سیستم تنفسی انسان میشود. به همین خاطر باید محیط را به درستی تهویه کنید.
> این نکته را در نظر بگیرید که برای کج نشدن بافت فرش باید تمامی زوایای دار قالی، نود درجه باشند.
> باتوجه به مستمری بودن شغل قالی بافی، بهتر است که از نوع عمودی دار ها استفاده کنید تا بافندگان، دچار آسیب از ناحیه کمر و ستون فقرات نشوند و در طول زمان، سلامتشان تهدید نشود.
> کارگاه قالیبافی باید حتما نور کافی داشته باشد به این دلیل که چنین شغلی با چشم ها و« دیدن» سر و کار دارد.
> درصورت تمایل به راه اندازی دار قالی در خانه ی خود، بهتر است که برای نصب آن و قالی بافی، محیط جداگانه ای را در نظر بگیرید تا سایرین به آن مکان، رفت و آمد نکنند.
> روشن و سفید بودن رنگ دیوار ها و محیط کارگاه قالیبافی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مزایای قالی بافی در دوره بازنشستگی
- انعطاف پذیری بالا:
قالی بافی را میتوانید در خانه یا یک کارگاه قالی بافی انجام دهید. بنابراین افراد بازنشسته هیچگونه محدودیتی از این نظر ندارند و قادر به انجام کار در خانه هستند.
- جلوگیری از آلزایمر:
شما باید دقت و تمرکز بالایی در بافت یک فرش داشته باشید. از این رو ذهن فرد به خوبی به کارش مشغول میشود و بازنشستگان با مشکلاتی نظیر آلزایمر و زوال عقل مواجه نمیشوند.
- عدم نیاز به سرمایه زیاد:
سرمایه ی برخی از بازنشستگان برای راه اندازی یک شغل، بسیار کم است؛ به همین خاطر می توانند شغل قالی بافی را شروع کنند. قالی بافی به سرمایه زیادی برای کار بعنوان یک بافنده، نیاز ندارد.
- طاقت فرسا نبودن:
قالی بافی نیازمند نیروی بدنی همانند هر شغل دیگری میباشد اما از شغل های طاقت فرسا محسوب نمیشود. افراد بازنشسته ی دارای توانایی بدنی لازم برای نشستن و بافتن می توانند به سراغ این شغل بروند. همچنین میتوانند کارشان را به منظور پیشگیری از خستگی به فواصل زمانی مختلف تقسیم کنند.
شغل قالیبافی به تحصیلات خاصی نیاز ندارد گردآوری: بخش کار و کارگر سرپوش
- 14
- 2
