عنوان‌های شغلی که در دوران بازنشستگی سرنوشت ساز می‌شوند

مرد میان سال این پا و آن پا می‌کند؛ برای چندمین بار از کارمند بیمه می‌پرسد: «یعنی کار در معدن، جزو مشاغل سخت نیست؟» مردی که پشت باجه پاسخ گویی نشسته‌است، خسته از جواب دادن‌های بی‌فایده و مکرر، با لحنی که عصبانیت در آن موج می‌زند، می‌گوید:«چرا هست! ولی عنوان شغلی شما در لیست بیمه، معدنچی یا کارگر معدن نیست!» مرد میان سال زیر لب زمزمه می‌کند:«آخه من که معدنچی‌ام!» کارمند، دیگر حوصله ندارد به پرسش‌های تکراری او پاسخ بدهد و به همین دلیل، سَرِ خود را به کار دیگری گرم می‌کند. کنجکاو می‌شوم تا مشکل مرد میان سال را بدانم. نزدش می‌روم و با او هم صحبت می‌شوم؛ سینه‌ای دارد شرحه‌شرحه از فراق! ۲۰ سال در تونل‌های تاریک معدن کار کرده و با همه خطرات آن ساخته است به امید آن‌که با استفاده از قوانین مشاغل سخت و زیان‌آور، زودتر بازنشسته و از مزایای آن برخوردار شود؛ اما حالا که می‌خواهد برای این کار اقدام کند، متوجه می‌شود عنوان شغلی او، «کارگر ساده» است و طبق قانون، کارگران ساده در زمره افرادی که می‌توانند از مزایای شاغلان مشاغل سخت و زیان‌آور برخوردار شوند، قرار نمی‌گیرند.

مرد میانسال مردد است که بماند یا برود؟ به او می‌گویم:«حتماً راهی برای احقاق حق شما وجود داره؛ باید کمی تحقیق کنی.» با تردید حرفم را می‌پذیرد و می رود تا راهی پیدا کند؛ اما آیا می‌تواند؟ به نظر می‌رسد که این مشکل بسیاری از کارگران زحمتکشی باشد که در مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول به کار هستند. مطابق قانون، کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان آور گروه «ب»، یعنی کسانی که کار آن ها، «ماهیتاً سخت و زیان‌آور بوده و با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما‌، صفت سخت و زیان‌آوری آن ها کاهش یافته، ولی کماکان سخت و زیان‌آوری آن ها حفظ می‌گردد»، می‌توانند از مزایایی همچون بازنشستگی پیش از موعد و مرخصی بیشتر، بهره‌مند شوند. این‌که شغل سخت و زیان‌آور چه ویژگی‌هایی دارد و تشخیص آن در صلاحیت کدام نهاد است، موضوع یادداشت پیش روی شما نیست. هدف آن است که بدانیم درج عنوان شغلی در لیست‌های بیمه چه تأثیری در پذیرش یا نپذیرفتن ادعای افرادی دارد که در مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول به کار هستند.

عنوان شغلی را جدی بگیرید

همان‌طور که در یادداشت‌های پیش از این نیز اشاره کردیم، لیست‌های بیمه نقش بسیار مهمی در تعیین مزایای دوران بازنشستگی یا ازکارافتادگی کارگران دارند. این لیست‌ها که امروزه به صورت الکترونیکی در اختیار سازمان تأمین اجتماعی قرار می‌گیرند، تعداد روزهای کارکرد، میزان حقوق و دستمزد و البته عنوان شغلی کارگر را نشان می‌دهند.

اگر عنوان شغلی، در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور باشد، بر اساس ماده ۱۴ آیین‌نامه اجرایی بند ۵، جزء «ب» ماده واحده قانون اصلاح تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تأمین‌اجتماعی، کارفرما مکلف است پس از احراز شرایط بازنشستگی بیمه شده شاغل در کارگاه وی، معادل ۴ درصد میزان مستمری برقراری بیمه شده را، با توجه به سنوات اشتغال او در مشاغل سخت و زیان‌آور که توسط صندوق تأمین اجتماعی محاسبه و مطالبه می‌شود، یک‌جا به سازمان تأمین اجتماعی بپردازد. همین موضوع باعث می‌شود برخی  کارفرمایان، برای احتراز از پرداخت مبلغ مذکور، عنوان شغلی کارگر را در لیست‌های بیمه، واقعی ثبت نکنند. به عنوان نمونه، در نمونه ای که پیشتر اشاره کردیم، کارفرما به جای عنوان «معدنچی»، از عنوان «کارگر ساده» برای بیمه‌شده در لیست‌های بیمه استفاده کرده بود.

در چنین حالتی، گام نخست بیمه شده برای استفاده از مزایای شغلی مشاغل سخت و زیان‌آور با مشکل روبه‌رو می‌شود و به درخواست فرد برای بازنشستگی پیش از موعد به دلیل ایراد در عنوان شغلی، رسیدگی نخواهد شد. بنابراین، برای بهره مندی از مزایای بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان‌آور، فقط به این دلخوش نباشید که برای شما به صورت ماهانه بیمه رد می‌شود و سابقه شما، به لحاظ مدت، نقصی ندارد. با توجه به این‌که لیست مشاغل سخت و زیان‌آور، لیستی انحصاری است، یعنی حتماً باید عنوان شغلی شما با عنوانی که در بخشنامه قانونی آمده است، یکی باشد، اگر عنوانی جز عنوان درج شده در بخشنامه، برای شما در لیست بیمه ثبت شود، در آینده برای استفاده از مزایایی که به آن اشاره کردیم، با مشکل روبه‌رو خواهید شد. در صورتی که با چنین مشکلی برخورد کردید و نتوانستید آن را از طریق مصالحه حل کنید، می‌توانید با مراجعه به شوراهای حل اختلاف و طرح شکایت از کارفرما، خواستار اصلاح عنوان شغلی خود، برای استفاده از مزایای آن شوید. افزون بر این، عنوان شغلی به عنوان سابقه کار، در برخی از رشته‌های فنی و خدماتی، ارزش فراوانی دارد و می‌تواند برای شما اعتبار و مزایای شغلی فراوانی ایجاد کند. بنابراین، همواره درباره عنوان شغلی خود در لیست‌های بیمه، حساس باشید.

جواد نوائیان رودسری