فناوری؛ مایه حیات

حفظ سلامت و درمان بیماری‌ها همیشه از دغدغه‌های انسان بوده است. پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه پزشکی و فناوری‌های مربوط به آن سبب شده میانگین طول عمر بشر افزایش یافته و بسیاری از بیماری‌هایی که در گذشته تهدیدی برای ما به شمار می‌رفت ریشه‌کن شود.

با وجود این، پیشرفت فناوری دیجیتال نیز فرصت‌های ارزشمندی ایجاد کرده که با استفاده از آنها شاید بتوان سطح سلامت شهروندان را افزایش داد. این فرصت‌ها طیف گسترده‌ای از فناوری‌ها از واقعیت افزوده و مجازی گرفته تا رباتیک و چاپ سه‌بعدی را شامل می‌شود.

واقعیت افزوده

واقعیت افزوده (AR) یا همان امکان مشاهده اطلاعات مختلف علاوه بر چیزهایی که به‌صورت معمول مشاهده می‌کنیم، یکی از کاربردهای فناوری دیجیتال در پزشکی است. بهار امسال رسانه‌ها خبر از ثبت اختراع لنزی ویژه توسط گوگل برای تعیین میزان قند خون دادند. این لنز دارای حسگرهایی ویژه است که می‌تواند میزان قند خون موجود در اشک را ارزیابی کرده و این اطلاعات را به اپلیکیشن ویژه‌ای ارسال کند. اما جذاب‌ترین نکته در مورد این نوآوری این است که در صورت بالا یا پایین بودن میزان قند خون از حد استاندارد، لنز به رنگ خاصی درآمده و به این ترتیب به کاربر خود هشدار می‌دهد.

البته واقعیت افزوده می‌تواند کاربردهای دیگری حتی در زمینه جراحی داشته باشد. برای مثال یک استارت‌آپ آلمانی اپلیکیشنی ویژه آیپد طراحی کرده که به جراحان امکان مشاهده رگ‌های یک اندام مشخص نظیر کلیه یا کبد را می‌دهد، بدون این‌که حتی نیازی به باز کردن آن اندام باشد. این فناوری می‌تواند کار بسیاری از پزشکان را ساده‌تر کند.

بازی‌وارسازی رفتارهای سودمند

یکی از اصطلاحاتی که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از سازندگان اپلیکیشن‌های مختلف را به خود جلب کرده، بازی‌وارسازی یا گیمیفیکیشن (Gamification) است. منظور از بازی‌وارسازی این است که انجام انواع تکالیف و کارهایی که شاید چندان جذاب به نظر نرسند به شکل یک بازی برای کاربر عرضه شود تا به این ترتیب کاربر بیشتر جذب آن شود.

شاید بازی پوکمون گو نخستین مثالی باشد که به ذهن همه ما برسد. این بازی یکی از نخستین برنامه‌هایی است که کاربر برای استفاده از آن باید به بیرون از خانه رفته و مسافت‌هایی را قدم بزند. به این ترتیب، انجام فعالیت ورزشی ساده‌ای نظیر پیاده‌روی برای کاربران جذاب‌تر می‌شود. (البته این بازی یک روی دیگر نیز دارد که به مسائل امنیتی و خطرات جانی بازی باز می‌گردد)

بازی‌وارسازی می‌تواند کاربردهای متعدد دیگری در حوزه سلامت هم داشته باشد. برای نمونه چند استارت‌آپ موفق به طراحی بطری‌های ویژه‌ای شده‌اند که بیمار می‌تواند قرص‌های خود را درون آن قرار دهد. در صورت نزدیک شدن زمان مصرف دارو، بطری به رنگ خاصی درآمده یا از طریق صدایی مشخص به کاربر هشدار می‌دهد. همچنین اطلاعات مربوط به استفاده فرد از داروها می‌تواند به‌صورت آنی در اختیار پرستار یا پزشک او قرار گیرد.

واقعیت مجازی

با این‌که شاید عبارت واقعیت مجازی (VR) بیشتر با بازی و سرگرمی گره خورده باشد، اما این فناوری بتدریج جایگاهی مورد توجه در حوزه سلامت و درمان هم می‌یابد. به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین کاربردهای واقعیت مجازی در این زمینه می‌توان به درمان برخی اختلالات روانشناختی اشاره کرد. تاکنون شرکت‌هایی متعدد توانسته‌اند فناوری‌هایی برای درمان برخی اختلالات روانی نظیر افسردگی، فوبیا و نیز اضطراب ارائه کنند.

واقعیت مجازی می‌تواند در زمینه آموزش پزشکی نیز کاربرد داشته باشد. از آنجا که کارآموزی دانشجویان پزشکی در برخی زمینه‌ها از جمله جراحی با محدودیت‌های زیادی روبه‌روست، استفاده از فناوری واقعیت مجازی می‌تواند با شبیه‌سازی اتاق عمل و بیمار، روند آموزش دانشجویان را سرعت بخشد.

پرینت ۳ بعدی

احتمالا در شماره ۵۹۷ کلیک در مورد کاربردهای متنوع چاپگرهای سه بعدی مطالبی را خوانده‌اید. پزشکی یکی از حوزه‌هایی است که می‌تواند از مزایای چاپگرهای سه‌بعدی بهره‌مند شود. یکی از این کاربردها، ساخت انواع پروتز است. چاپگرهای سه‌بعدی به دلیل دقت بالایی که دارند، می‌توانند پروتزهایی با اندازه‌ای بسیار دقیق و متناسب برای هر فرد ایجاد کنند. دست و پا و حتی دندان مصنوعی از جمله محصولاتی است که می‌توان آنها را با ظرافت بالا با استفاده از فناوری پرینت سه‌بعدی ساخت.

ربات‌های جراح

با این‌که برای خیلی‌ها، واژه ربات با داستان‌های علمی-تخیلی عجین شده، اما این دست‌سازه‌های بشر کاربردهای زیادی در زمینه پزشکی و سلامت دارند. تاکنون چند ربات جراح وارد دنیای پزشکی شده‌اند و نتایج به دست آمده از آنها نیز بسیار امیدبخش بوده است. یکی از این ربات‌ها که داوینچی نام دارد، این امکان را به کاربر (پزشک جراح) می‌دهد که ظریف‌ترین جراحی‌ها را بدون نگرانی از آسیب به بیمار انجام دهد. همچنین چند ربات پیشرفته دیگر نیز امکان انجام جراحی از راه دور توسط متخصص را فراهم می‌کنند.

ربات‌های پرستار

کاربرد ربات در حوزه سلامت فقط به جراحی محدود نمی‌شود. ربات‌های پرستار از دیگر ربات‌هایی هستند که ضمن برخورداری از فناوری بسیار پیشرفته می‌توانند حتی در خانه نیز کاربرد داشته باشند. روبر (Robear) یکی از این ربات‌هاست. روبر که صورت مهربان و خندان یک خرس بامزه را دارد، می‌تواند در زمینه نگهداری از بیماران و نیز افراد سالمند به کار رود. این ربات ۱۴۰ کیلوگرمی برای مثال می‌تواند فرد بیمار را از روی تخت بلند کرده و روی صندلی چرخدار قرار دهد. گفتنی است بدنه این ربات دارای پوشش ویژه‌ای است که به بیمار آسیبی وارد نمی‌کند.

پوشیدنی‌ها

بالا رفتن سطح فناوری تولید انواع حسگر و همچنین پایین آمدن قیمت این حسگرها در بازار سبب شده در چند سال اخیر شاهد انبوهی از انواع ابزارهای پوشیدنی پایش سلامت باشیم. این ابزارها می‌توانند موارد متعددی نظیر ضربان قلب، قند خون، میزان آب بدن و مواردی دیگر را که برای تعیین میزان سلامت مهم است، اندازه‌گیری کنند.

همچنین تحلیل داده‌های آنی به دست آمده از این گجت‌های پوشیدنی در بازه‌های زمانی مختلف می‌تواند به فرد یا پزشک او در ارزیابی بهتر وضعیت سلامت کمک زیادی کند. علاوه بر‌این، استفاده از این ابزارهای پوشیدنی توسط فرد سالمند می‌تواند تا حدی کار پایش سلامت آنها را برای فرزندان یا پرستارش آسان‌تر کند.

سلامت از راه دور

بسیاری از افراد به دلایلی مختلف نظیر دور بودن از کلینیک یا بیمارستان، محدودیت زمانی یا حتی ناتوانی جسمی نمی‌توانند خود را بموقع به پزشک برسانند. در چنین مواردی، سلامت از راه دور (Telehealth) یکی از کم‌هزینه‌ترین و در عین حال موثرترین راه‌های پیش‌رو به شمار خواهد رفت. در فناوری‌های مختلف سلامت از راه دور، بیمار می‌تواند از طریق یکی از واسطه‌های فناوری با پزشک خود در ارتباط باشد. یکی از ساده‌ترین شیوه‌های اجرای سلامت از راه دور، استفاده از اپلیکیشن‌های ویژه گوشی هوشمند است که امکان ملاقات با پزشک در ۲۴ ساعت شبانه روز فراهم می‌شود. در این اپلیکیشن‌ها، پزشک و بیمار می‌توانند به‌صورت تصویری با هم گفت‌وگو کنند. همچنین پزشک با استفاده از دوربین گوشی هوشمند بیمار می‌تواند برخی معاینات را به عمل آورد. استفاده از ابزارهای پوشیدنی ویژه پایش سلامت نیز می‌تواند به انجام بهتر معاینه و تشخیص دقیق‌تر کمک کند.