هر سال ده ها هزار مقاله و گزارش درباره هوش مصنوعی منتشر می شود، ولی اندکی زمان می برد تا پتانسیل های مطرح شده در هرکدام از این مقالات تأثیری واضح و محسوس بر دنیای واقعی بگذارند. در این بین، بزرگترین سرمایه گذاران روی هوش مصنوعی یعنی امثال آلفابت، اپل، فیسبوک، بایدوس و دیگر اسب های تک شاخ دنیای تکنولوژی، بخش اعظمی از دستاوردهای تکنولوژیک خود را پشت درهای بسته پنهان می کنند.
در صورتیکه بخواهیم واضح تر بگوییم، زمانی که صحبت از هوش مصنوعی باشد، لیست کردن مهم ترین دستاوردها در بازه ای یک ساله کاری آسان به حساب نمی آید؛ حداقل نه به آسانی لیست کردن بهترین موبایل های پرچم دار یا بهترین ویژگی های اضافه شده به تازه ترین ورژن از iOS.
ولی هرطور که به موضوع نگاه کنیم، هوش مصنوعی بدون تردید نقشی بزرگ در سال ۲۰۲۰ میلادی ایفا کرده است. بدین ترتیب بیایید به مرور شش دستاورد بزرگ هوش مصنوعی در سالی که اکنون به روزهای آخرش نزدیک شده بپردازیم.
۱. درک زبان انسانی
در یک سال عادی، ابزاری که کارش تولید متن است به هیچ وجه جزء هیجان انگیزترین دستاوردهای حوزه هوش مصنوعی به حساب نخواهد آمد. ولی سال ۲۰۲۰ یک سال عادی نبود و GPT- 3 هم یک ابزار تولید محتوای متنی معمولی نیست. ورژن جدید هوش مصنوعی GPT- 2( که خطرناک ترین الگوریتم جهان نام گرفت) یک شبکه پردازش عصبی است که توسط آزمایشگاه تحقیقاتی OpenAI توسعه یافته است.
در صورتی که چند جمله- مثل جملات ابتدایی یک گزارش خبری- را در اختیار این ربات قرار دهید ، GPT- 3 قادر به تولید متنی بسیار ستایش برانگیز خواهد بود که از لحاظ درون مایه و سبک نوشتار، مسیر همان چند جمله محدود ابتدایی را ادامه می دهند. کار حتی تا جایی پیش میرود که GPT- 3 نقل قول هایی جعلی از آدم های مشهور می سازد. ناگفته نماند که بنابر گزارش ها ، توسعه و تربیت GPT- 3 بالغ بر ۱۲ میلیون دلار هزینه روی دست سازندگانش گذاشته است.
ولی GPT- 3 تنها هوش مصنوعی تحسین برانگیز در حوزه مدل سازی زبان نیست که طی سال ۲۰۲۰ ما را شگفت‌زده کرد. مایکروسافت هم در ماه فوریه ۲۰۲۰ با ربات Turing Natural Language Generation( یا به اختصار T- NLG) سرتیتر خبرگزاری ها را مال خود کرد، هرچند که خیلی زود زیر سایه سنگین GPT- 3 به فراموشی سپرده شد. T- NLG با بهره گیری از ۱۷ میلیارد پارامتر، در زمان عرضه بزرگترین هوش مصنوعی مدل سازی زبان در تاریخ به حساب می آید. ساخته مایکروسافت قادر به تولید کلمات لازم برای به پایان رساندن جملات ناقص است و از سوی دیگر میتواند به تولید پاسخ های مستقیم برای پرسش های گوناگون و همین طور خلاصه سازی مستندات مختلف بپردازد.
این هوش مصنوعی ، در اصل رباتی از نوع« دگرگون ساز – Transformers» به حساب می آید. این مدل از یادگیری عمیق در سال ۲۰۱۷ برای اولین بار توسط گوگل معرفی شد و در همین مدت کوتاه توانسته به انقلابی در پردازش زبان طبیعی منجر شود. حداقل از هنگامی که تست فرضی مشهور آلن تورینگ برای سنجش هوش ماشینی ابداع شد، هوش مصنوعی روی درک زبان انسانی متمرکز بوده است. ولی به لطف پیشرفت های اخیر، ماشین ها دارند به شکلی باورنکردنی در درک زبان انسان به مهارت می رسند.
۲. مدل ها بزرگتر میشوند
GPT- 3 و T- NLG نشان دهنده یک دستاورد یا حداقل ترندی دیگر در حوزه هوش مصنوعی هم هستند. اگرچه در حال حاضر انبوهی از استارتاپ ها و آزمایشگاه های دانشگاهی روی بهبود هوش مصنوعی کار می کنند، حضور برخی از بزرگترین بازیگران دنیای تکنولوژی در این حوزه نشان می دهد که منابعی بسیار جدی صرف پیشرفت هوش مصنوعی می شود. با گذشت هر روز ، شاهد سرمایه گذاری های کلان روی روند تحقیق و توسعه هوش مصنوعی های بزرگتر و بهتر هستیم. در واقع اکنون شبکه های عصبی بهره مند از میلیاردها پارامتر مختلف، در حال تبدیل شدن به نرمی تازه هستند.
GPT- 3 با ۱۷۵ میلیارد پارامتر، اکنون بزرگترین چیزی است که تا به امروز مشاهده کرده ایم، اما از سوی دیگر مدل های تازه ای مانند Meena، Turing- NGL، DistilBERT و BST 9.4B همگی با بیش از ۱ میلیارد پارامتر از راه رسیده اند. البته که پارامترهای بیشتر لزوما به معای عملکرد بهتر نیست. ولی چنین اتفاقی نشان می دهد که ابزارهای تولید متن میتوانند دقیق تر شده و کارکردهای بسیار بیشتری به خود بگیرند.
اگر قرار باشد یک هوش مصنوعی با کارکردی دقیقا مشابه به مغز انسان بسازیم، افزایش پارامترها ضروری خواهد بود. این بدان معناست که بازیگران بزرگ دنیای تکنولوژی به سرمایه گذاری روی هوش مصنوعی ادامه خواهند داد و همچنان پادشاه مدل های هوش مصنوعی خواهند بود. گفته می شود هنگام آموزش دادن یک شبکه، افزودن هر ۱۰۰۰ پارامتر بالغ بر ۱ دلار هزینه دارد. وقتی صحبت از میلیاردها پارامتر باشد، خودتان می توانید هزینه نهایی را حساب کنید.
۳. هوش مصنوعی در خدمت نوع بشر
همین طور که ابزارهای هوش مصنوعی پیشرفته تر میشوند ، تنها محققین حوزه کامپیوتر نخواهند بود که از مزایای آنها بهره مند می گردند. محققان حوزه های دیگر هم به مرور زمان وارد میدان میشوند و همین حالا شاهد ایده هایی بسیار نوآورانه برای چگونگی استفاده از یادگیری ماشین به طرق جدید هستیم. چه موضوع هوش مصنوعی هایی باشد که میتوانند به اسکن مغز بپردازند و چه هدست هایی که با استفاده از یادگیری ماشینی، ذهن را خوانده و افکار را تبدیل به کلمات قابل بیان می کنند.
از طرف دیگر هم هوش مصنوعی AlphaFold شرکت دیپ مایند را داریم که میتواند شکل پروتئین ها را طبق توالی آنها تشخیص داده و منجر به توسعه مؤثرتر روش های درمانی برای بیماری های گوناگون شود. مشخصا هوش مصنوعی دارد درهای تازه ای را به روی محققان در حوزه های مختلف باز می کند.
۴. هنوز خبری از آخرالزمان ربات ها نیست
برای مدتی بسیار طولانی منتظر بوده ایم که ربات ها در گام نخست مشاغل ما را از ما بربایند و شاید در گام بعدی، گونه بشری را به نابودی بکشانند. در سالی که پشت سر گذاشتیم، بسیاری از افراد مشاغل خود را از دست دادند. ولی این اتفاق بیشتر از اینکه به خاطر سرقت مشاغل از سوی ربات ها و هوش مصنوعی باشد، به خاطر پاندمی منحوس کووید- ۱۹ بود.
البته که تاکنون در چندین نمونه جایگزینی ربات ها و هوش مصنوعی را در مشاغل انسانی شاهد بوده ایم، ولی این ربات ها عمدتاً چیزهایی مانند بازوهای رباتیک هستند که یا بهینگی کار انسان را افزایش میدهند یا ظرفیت هایی را پر می کنند که در آن ها به نیروی انسانی کافی دسترسی نیست. در واقع جالب است بدانید که کمپانی های بزرگ به همان اندازه که در حال سرمایه گذاری روی تکنولوژی های پیشرفته هستند، به استخدام بیش از پیش نیروی انسانی هم می پردازند.
البته نمی گوییم که آخرالزمان ربات ها یک پیش بینی اشتباه و دروغین بوده است. ترند حذف شدن طبقه میانی از مشاغل ساده ادامه خواهد یافت، اما بنظر میرسد که جایگزینی ربات ها و هوش مصنوعی به مراتب پیچیده تر از این است که کمپانی های تکنولوژی آغاز به استفاده از چند نرم افزار هوشمند کنند و به ناگاه نیازی به انسان ها نداشته باشند. اگر ۲۰۲۰ فقط یک چیز را راجع به مقوله هوش مصنوعی و مشاغل نشان داده باشد، آن اینست که شرایط پیچیده تر از چیزی خواهد بود که تصورش را می کردیم.
۵. دیپ فیک
بدون تردید سال ۲۰۲۰ سالی بسیار نامتعارف بود و به طرف مختلف، مرز میان واقعیت و عجایب کمرنگ شد. در ابتدای سال، کووید- ۱۹ تمام جهان را به قرنطینه فرو برد و همه چیز مثل یکی از آن فیلم های پسا آخرالزمانی هالیوودی بنظر می رسید. بعد شاهد اتمام سال با انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بودیم که بسته به اینکه کدام ورژن از واقعیت را انتخاب کرده باشید، دو پایان بندی کاملاً متفاوت داشت.
در این بین هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) هم بی کار نبوده و در قالب تکنولوژی های دیپ فیک، واقعیت را وارونه کرده است. دیپ فیک تکنولوژی ای نیست که از دل سال ۲۰۲۰ بیرون آمده باشد، ولی سال جاری پیشرفت هایی ترسناک را پشت سر گذاشت. در ماه جولای، محققین انستیتوی تکنولوژی ماساچوست توانستند یک ویدیوی دروغین و بسیار پر هزینه بسازند که در آن، ریچارد نیکسون، سی و هفتمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا به یک سخنرانی متفاوت راجع به فرود روی ماه می پرداخت و می گفت که مأموریت آپولو به شکل فاجعه باری شکست خورده است.
افزون بر دیپ فیک های بصری بسیار متقاعدکننده، محققین قادر به ساخت دیپ فیک های صوتی بسیار دقیق نیز بوده اند. برای مثال به تازگی یک دیپ فیک صوتی از امنیم، رپر آمریکایی، منتشر شد که داشت علیه مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک رپ می کرد. اگرچه این موسیقی با استانداردهای ترانه سرایی امنیم سازگاری نداشت، ولی به شکل غیر قابل باوری واقعی به نظر می رسید.
۶. قانون گذاری برای هوش مصنوعی
ابزارهای قوت گرفته از هوش مصنوعی واقعا قدرتمند هستند. این موضوع تنها راجع به نمایش های اثبات مفهوم مصداق ندارد، بلکه هوش مصنوعی در دنیای واقعی و در حوزه هایی مانند پایش افراد برای مصاحبه های شغلی یا تشخیص چهره از سوی مقامات قضایی استفاده می شود.
طی دهه اخیر، کارکرد این ابزارها و جهت گیری هایی که می تواند در آن ها کدنویسی شود، به شکل شکل گیری نگرانی های فراوان راجع به چگونگی استفاده از آن ها منجر شده است. در ماه ژانویه ۲۰۲۰، پلیس دیترویت شخصی به نام رابرت ویلیامز را به اشتباه دستگیر کرد، تنها به این خاطر که یک الگوریتم، تصویر گواهی نامه او را با یک ویدیوی مات از دوربین های مدار بسته تطبیق داده بود. مدت کوتاهی پس از این فاجعه، شرکت های آی بی ام، آمازون و مایکروسافت همگی اعلام کردند که به بازنگری در چگونگی استفاده از تکنولوژی های تشخیص چهره خود خواهند پرداخت.
دیپ فیک که بالاتر راجع به آن صحبت کردیم خود به تنهایی منشأ نگرانی های فراوان بوده، برای اینکه کاملاً بدیهی است که چطور میتوان از ویدیوهای ساختگی سوء استفاده کرد و حقایق را وارونه جلوه داد. در همین راستا ایالت کالیفرنیا امسال لایحه AB- 730 را به تصویب رساند که بنابر آن، استفاده از دیپ فیک برای وارونه جلوه دادن اعمال یا کلمات سیاسی، جرم تلقی می شود. این روند باید ادامه یابد و دائما باید شاهد تصویب قوانینی تازه باشیم که ابزارهای هوش مصنوعی را تحت کنترل در می آورند.
- 16
- 5
