آب ایران را آتش زدیم بدبختانه

شادروان مهدی بازرگان فقط چند ماه نخست وزیر بود و قبل از آن در دوره مبارزه ضداستبدادی کتاب می نوشت و مطالعه می کرد. او کتاب کوچکی دارد به نام« بی نهایت کوچک ها و بی نهایت بزرگ ها». او در این کتاب یادآور می شود اگر در زندگی روزمره چیزهای کوچک بازدارنده زندگی را به این دلیل که کوچک اند نادیده بگیریم و گره های کوچک را باز نکنیم، این بی نهایت کوچک ها روی هم تلنبار شده و پدیده هایی بی نهایت بزرگ می شوند و هزاران گره در کار می افتد؛ گره دیگر شاید تاشدنی باشد. شوربختانه ایران به این گفته نخست وزیر دوره انقلابی گوش نکرد و حتی خود آن سعید فقید هم یادش رفت چه نوشته است. 

ایرانیان بیش از چند دهه است به امید اینکه همیشه آب هست، زمین هست و دهقانان و روستاها هستند و باید خودکفا بود، کشاورزی خرده دهقانی و زمین های خرد و پراکنده را سرپا نگه داشتند و یادشان نیفتاد روزی شاید آب نباشد. مدیران ایرانی در حالی که کارشناسان بارها به آنها هشدار می دادند به جای ساخت کارخانه فولاد در کرمان و خراسان، آنها را در کنار دریاها بسازید و به جای اینکه در هر استان یک یا چند مجتمع پتروشیمی بسازید آنها را نزدیک دریاها بسازید، گوش ندادند و برای خرید محبوبیت سیاسی، این رفتار را ادامه دادند. مدیران ایرانی به معنای واقعی کار ناشدنی را شدنی کردند و آب ایران را آتش زدند. حالا آب آتش گرفته که دیگر سوخته و کوچک شده به روستاها و کشاورزان نمی رسد و دیر یا زود تامین آب بخش صنعت و نیز خانوارها با کمبود روبه رو خواهند شد. چه باید کرد؟ راهی جز برگشت به اصول اقتصادی وجود ندارد.

اقتصاد می گوید کالایی را در کشور تولید کنید که هزینه تولید آن در کشورتان نسبت به هزینه تولید آن در کشورهای دیگر کمتر است و آن را به کشورهای دیگر بفروشید و کالایی که در کشورهای دیگر با هزینه تولید کمتر تولید می شود را از آن کشور وارد کنید.

متاسفانه این اصل بدیهی اقتصاد در ایران به دلیل سیاست خارجی ویژه برای یک دور نیم سده ای کنار نهاده شد و حالا با بدترین روزها روبه رو شده ایم. ترس از اینکه ممکن است ایران در محاصره و تحریم غذایی قرار گیرد در دنیای پر از رقابت امروز ترس موهومی است. در این وضعیت که ایران سال هاست در بدترین تحریم ها قرار دارد و نمی تواند تجهیزات نظامی خود را در بالاترین سطح وارد کند، بدون تردید واردات برخی اقلام غذایی آسان تر است. آب ایران را بیش از این آتش نزنیم و با دگرگونی بنیادین در راهبرد اقتصادی و نیز سیاست خارجی ایران را وارد مدار تازه ای از اقتصاد سازیم. شاید ایران باید به جای اینکه به هر قیمت کالا تولید کند، بهتر است چهارراه تجارت جهان باشد. این را بررسی کنیم.

* احسان شادی