با توجه به کاهش بارندگی باید مانع انجام کشت دوم برنج در مازندران شد

با‌وجود اینکه گمان می‌رود مازندران، استان پرآب و سرسبزی است، امسال با کمبود بارندگی مواجه بود؛ این استان امسال در بخش خشکسالی در رتبه هشتم کشوری قرار گرفت. تابستان امسال بارندگی در مازندران به قدری کاهش داشت که بعد ازگیلان دومین استانی بودیم که کمبود بارندگی داشتیم.

«علی‌اکبر یداللهی»، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران درگفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه متأسفانه کمبود اشتغال موجب شده کشاورزان استان ترغیب به کشت دوم برنج شوند، افزود: با توجه به کاهش بارندگی باید مانع کشاورزان و شالیکاران استان برای انجام کشت دوم برنج شد زیرا مصرف آب در کشت دوم ۱.۵ برابر کشت اول است.

ازطرفی با گرمای زیاد، تبخیر آب رودخانه‌ها، مخازن و سدهای استان بیشتر شده و درمقابل، میزان آبدهی یا دبی آب رودخانه نیز کاهش پیدا کرده است. بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی آب منطقه‌ای استان، ذخیره آب پشت سدها و آب بندان‌های مازندران برای تأمین آب کشت اول برنج مصرف شده و با توجه به بالا رفتن دمای هوا و نداشتن بارندگی، سطح آب سفره های زیرزمینی پایین رفته است. دراین میان کشاورزان هم شروع به ساخت چاه‌های آب شرب به طورغیرمجاز می‌کنند.

برش

ممنوعیت کشت دوم برنج

طبق پیش‌بینی سازمان جهاد کشاورزی مازندران، امسال ۳۵ هزار هکتار از زمین‌های شالیزاری استان زیر کشت نشای دوباره (کشت دوم) رفته که این نوع کشت ظاهراً امسال با مخالفت‌هایی از سوی سازمان محیط زیست این استان به‌دلیل کاهش بارندگی مواجه شده است.

براساس آمارهای آب منطقه‌ای مازندران، ذخیره آب پشت سدها و آب بندان‌های استان برای تأمین آب کشت اول برنج مصرف شده و با توجه به بالا رفتن دمای هوا وکاهش بارندگی، سطح آب سفره‌های زیرزمینی نیز پایین رفته است. از طرفی با شرایط فعلی به دلیل آگاهی نداشتن کشاورزان از مضرات کشت دوم برنج و تشویق متولیان این بخش برای افزایش تولید، بدون توجه به معضلات این نوع کشت، باعث شده تا محیط زیست استان نسبت به این مسأله واکنش‌هایی نشان دهد.

افزایش برداشت آب زیرزمینی

با حفر چاه‌های غیرمجاز

به گفته معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران هم‌اکنون در استان ۵ هزار و ۶۴۴ حلقه چاه عمیق و ۸۰ هزار و ۲۲۴ حلقه چاه نیمه عمیق وجود دارد که مجاز هم ساخته شده‌اند، حال اگر ۲ برابر این تعداد چاه غیرمجاز داشته باشیم (که به احتمال زیاد هم داریم)، میزان استحصال و برداشت آب زیرزمینی افزایش و به مرور زمان سطح آنها هم پایین می‌آید، از طرفی هم موجب خشک شدن تالاب‌ها می‌شود.

همان‌طور که هم‌اکنون شاهد خشک شدن تالاب «لپوزاغمر» در شهرستان بهشهر به دلیل همین گونه برداشت آب هستیم. تاکنون ۱۵۰ پمپ آب غیرمجاز در اطراف این تالاب برای آبیاری کشاورزی شناسایی شده است.

برداشت آب اضافی زمین در کشت دوم آلوده‌تر از کشت اول است

یداللهی خاطرنشان کرد: در کشت دوم معمولاً محصول درگیر آفت بیشتری هم می‌شود و این موجب می‌شود تا کشاورز از سموم و کودهای شیمیایی بیشتری استفاده کند، بنابراین برداشت آب اضافی زمین (زهکشی) در کشت دوم آلوده‌تر از کشت اول است. براین اساس محیط زیست به دنبال آگاه‌سازی کشاورزان نسبت به عواقب ناگوار کشت دوم برنج بر اراضی و منابع آبی است تا بتواند از این برنامه که بیشتر سود آنی را به دنبال دارد، جلوگیری کند. در برنامه سال آبی آینده باید جلوی کشت دوم برنج گرفته شود.

برداشت آب‌های ذخیره شده ۲ هزار سال پیش

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران با اشاره به گفته کارشناسان آب منطقه‌ای استان درخصوص ساخت چاه‌های غیرمجاز، افزود: بدلیل ساخت چاه‌های غیرمجاز از سوی کشاورزان، آب‌های ذخیره شده ۲ هزار سال پیش هم، برای آبیاری برداشت شده و درصورت تداوم این رویه زمین‌های کشاورزی که در نوار ساحلی قرار دارد، به دلیل عقب نشینی آب شیرین در زیرزمین، موجب پیشروی آب شور دریا به سمت آب‌های زیرزمینی شده و بر اثر خاصیت مکش آب به سوی بالادست، بر اثر آفتاب آب بخار شده و نمک آن باقی می‌ماند، در نتیجه خاک شور می‌شود و به دنبال آن خاک را هم در کنار آب که ۲ عامل اصلی کشت و زرع هستند از دست می‌دهیم.

مصرف آب بیشتر در کشت دوم برنج را تأیید نمی‌کنم

اما دراین میان «دلاور حیدرپور»، رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران در گفت‌و‌گو با «ایران» کشت دوم برنج را مناسب و مقرون به صرفه دانست و درباره اینکه در کشت دوم، مصرف آب ۱.۵ برابر کشت اول است و این مسأله از نظر مسئولان محیط زیست استان به لحاظ کمبود آب به ضرر است وباید مانع این نوع کشت در استان شد، اظهار داشت: اینکه گفته شده درکشت دوم، مصرف آب بیشتر است را تأیید نمی‌کنم، زیرا درکشت دوم شدت تابش وحرارت خورشید نسبت به زمان کشت اول کمتر است، بنابراین تبخیر آب نیز کمتر می‌شود.

ضمن اینکه کشت دوم را در جاهایی توصیه می‌کنیم که کشاورز از کافی بودن میزان آب مطمئن باشد. از طرفی کمبود بارندگی تابستان معمولاً در فصل پاییز جبران می‌شود پس جای نگرانی ندارد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران تأکید کرد: در کشت دوم کشاورز باید از آب رودخانه در صورت مطمئن بودن از میزان آب آن، برای آبیاری استفاده کند و در نقاطی که مناسب استفاده از پمپ است نسبت به نصب آن اقدام کند. وی با اشاره به اینکه عمده آب برای آبیاری کشت دوم برنج در مازندران از رودخانه «هراز» تأمین می‌شود، خاطرنشان کرد: خوشبختانه امسال هم این رودخانه پرآب بود و مشکلی در این زمینه نداشتیم.

کشاورزان کشت دوم را در نقاط پرآب انجام دهند

حیدرپور با تأکید بر اینکه توصیه و درخواست ما از کشاورزان برای کشت دوم در نقاط پرآب است، یادآور شد: کشاورزان در صورت رعایت نکات ذکر شده می‌توانند کشت دوم داشته باشند و ما نیز به‌طور قانونی از آنان حمایت خواهیم کرد. اما درنقطه مقابل آن، هرگز در شرق استان که کم آبی دارد کشت دوم را توصیه نمی‌کنیم.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران تصریح کرد: طبق آمار اعلام شده از سوی اداره کل هواشناسی استان امسال ۳۷ درصد کاهش بارندگی درفصل زراعی برنجکاری نسبت به سال قبل داشته ایم، بنابراین مدیران جهاد کشاورزی شهرستان‌های استان، کشت دوم برنج را براساس منابع آبی موجود بویژه روان آب‌های رودخانه‌ای توصیه کرده‌اند.

به گفته وی امسال ۳۵ هزارهکتار از شالیزارهای مازندران زیرکشت دوم رفته درحالی که سال گذشته این میزان ۲۸ هزار هکتار بود به عبارتی امسال ۱۵ درصد افزایش کشت دوم داشتیم.عمده کشت دوم استان هم درشهرهای محمودآباد، آمل، فریدونکنار، بابل، جویبار و قائمشهر انجام می‌شود. همچنین امسال ۹۵ درصد کشت و برداشت شالی به صورت مکانیزه انجام شده و وضعیت کشت دوم به ۲ روش نشاء دوباره و پرورش ساقه شالی(رتون) یا به اصطلاح محلی «دونوج» نیز رضایت بخش است.

پریسا سادات عظیمی