بررسی وضعيت توليد سير در كشور و قاچاق بی رويه آن

داستان تكرار نابودي محصولات ايراني با واردات بي‌رويه ‌محصولات خارجي‌وقاچاق آن، شايد معضل اصلي بخش كشاورزي در سال‌هاي گذشته به شمار ‌آيد. پس از نابودي محصولاتي همچون خيار، پياز، ‌سيب‌زميني‌و سيب درختي،حالا نوبت به سير رسيده است؛ محصولي كه كشورمان در توليد آن هيچ‌گونه كمبودي ندارد.

اكنون ضایعات محصولات کشاورزی در کشور بسیار بالاست؛ به‌گونه‌اي كه سال گذشته آمار ضایعات محصولات کشاورزی و باغی در کشور حدود پنج میلیون تن بود. در این میان به گفته كارشناسان سازمان نظام مهندسی کشاورزی نيز بین ۲۵ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی به ضایعات تبدیل می‌شود. اولين دليل رقم خوردن اين آمار هولناك شايد واردات بي‌رويه باشد كه سود آن به جيب تعداد معدودي از منفعت‌طلبان و به اصطلاح دست‌هاي پشت پرده مي‌رود.

عده‌اي كه اجازه نمي‌دهند با قطع واردات،‌ محصولات توليد داخل جان تازه‌اي بگيرند و متاسفانه هر از چندگاهي شاهد از بين رفتن دسترنج كشاورزان هستيم. با اين وجود زماني كه سودجويان راهي براي واردات نمي‌بينند، دست به قاچاق محصولات مي‌زنند. از سوي ديگر وجود ضعف‌هاي بي‌شمار در زيرساخت‌ها نيز، وضعيت نابساماني را براي بخش كشاورزي ايجاد مي‌كند؛

از جمله آن حمل و نقل نامناسب، نبود تجهیزات لازم‌ و کمبود سردخانه‌ها برای نگهداری محصولات است كه موجب نابودی محصولات کشاورزی و باغی می‌شود. علاوه بر آن ماشین‌های حمل سموم، استانداردهای لازم را ندارند و این موجب آلودگی محصول می‌شود. همچنین شرایط انبارهای نگهداری محصولات نیز، استاندارد و مناسب نیست كه این عوامل بر میزان ضایعات محصولات کشاورزی می‌افزاید.

سه هزار تن سير در آستانه نابودي!

در حالي امسال نسبت به سال‌های گذشته سیر بیشتر در کشور تولید شده‌كه متاسفانه در سه ماه اخیر ، واردات قاچاق سیر چینی از شهرهای چابهار، بوشهر و گناوه به داخل کشور صورت گرفته ‌است. با اين حال روز گذشته نيز علیرضا قادری، رييس صنف سیرکاران کشور گفت: سه هزار تن سیر ایرانی در انبارها مانده اما سیر چینی به وفور از استان‌های جنوبی به کشور قاچاق می‌شود که سلامتش نيز مورد تایید نیست.

ورود سیرهای قاچاق چینی علاوه ‌بر اینکه به تولید داخلی ضربه می‌زند، از لحاظ سلامت غذایی و بهداشتی نیز دچار مشکل است؛ چراکه این سیرها با فاضلاب انسانی آبیاری شده و دارای باقی‌مانده سموم است. او خطاب به مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بازرگانی که امر نظارت بر بازار را برعهده دارند، گفت:‌ اگر هرچه زودتر فکری به حال برخورد با این موضوع نشود، تمام سه هزار تن سیر تولید داخل در انبارها از بین می‌رود.

سير ايراني، گران‌تر از چيني

از آنجايي كه تفاوت قيمت داخلي يك محصول با نوع خارجي آن، موجب انگيزه براي قاچاق يا واردات آن مي‌شود ما در تمام زمينه‌ها، دست درازي سودجويان را مي‌بينيم و جاي خالي نهادهاي نظارتي نيز، مانند هميشه احساس مي‌شود. اين اتفاق امروز براي محصول سير افتاده است. قیمت تمام‌شده هر کیلوگرم سیر ایرانی ۱۶ هزار تومان است؛ در حالی‌که سیرهای چینی با کیفیت پایین، بین ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان در میادین تره‌بار شهرستان‌ها عرضه می‌شوند.

در حالي واردات سیر به کشور به‌طور رسمی ممنوع است كه به جاي آن، شاهد قاچاق اين محصول هستيم. به گفته مسئولان مربوطه سال‌های گذشته عمده سیر در استان همدان کشت می‌شد اما ۶-۵ استان دیگر نیز اقدام به کشت سیر کردند؛ تا جایی که اكنون سه هزار تن سیر در سردخانه‌های کرج و تهران انبار شده و این نگرانی وجود دارد که به دلیل عرضه فراوان سیر قاچاق چینی، این سیرها روی دست‌مان بماند. با اين حال، ماموران تعزیرات حکومتی و اصناف با این موضوع هیچ برخوردی نمی‌کنند؛ چراکه معتقدند سیر در بازار کم است و باید اجازه داداین سیرها به فروش برسد.

تفاوت سير ايراني و چيني

با سركشي به مغازه‌هاي سطح شهر برای اطلاع از قیمت و نحوه عرضه، متوجه مي‌شويم كه يا كمبود سير وجود دارد يا قيمت آن بسيار بالاست و هر كيلوگرم حدود ۱۵ هزار تومان به فروش مي‌رسد. با توجه به صحبت‌هاي رييس صنف سيركاران، ‌سیرهای ایرانی به اندازه‌های درشت، سالم و دارای ساقه هستند؛ درحالی‌که سیر چینی در اندازه کوچک، خردشده و بدون ساقه است. بنابراين مشخصات، به نظر می‌رسد بيشتر سيرهاي موجود در بازار از نوع چینی باشد.

حذف ايران در بازار جهاني

در این میان، كارشناسان معتقدند که وضعیت نامناسب، موجب هدر رفت محصولات شده و مسئولان قادر به کنترل این وضعیت نیستند؛ بنابراین زمینه صادرات به خارج از کشور و سهم در بازار جهانی ایجاد نخواهد شد و اگر به موازات این تحولات نتوانیم کشاورزی را مکانیزه کنیم، از بازارهای جهانی و رقبای خود به شدت عقب خواهیم ماند.

با توجه به اینکه کشاورزی، یکی از مهم‌ترین بخش‌های تاثیرگذار در اقتصاد هر کشور است و نقش مهمی در استقلال سیاسی، اقتصادی ایفا می‌کند اما هنوز سیستم کشاورزی در کشور ما نتوانسته به‌گونه‌ای خود را همگام با تکنولوژی روز پیش ببرد. وزارت کشاورزی نیز در چند سال گذشته با نبود مدیریت مناسب و نداشتن برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت، نتوانسته کشور را به هدف اصلی که همان استقلال سیاسی و اقتصادی است، نزدیک کند.

ميزان توليد

ایران با تولید سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن سیر، رتبه سیزدهم تولید این محصول رادر جهان به خود اختصاص داده است. بزرگ‌ترين استان توليدكننده سير در كشورمان، سال گذشته ۳۱ هزار تن سیر توليد كرد و امسال با ۲۸۰۰ هکتار سطح زیر کشت، پیش‌بینی تولید بیش از ۴۰ هزار تن سیر را داریم. معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی همدان، صادرات سیر در سال گذشته را ۳۳۰۰تن اعلام ‌مي‌كند و مي‌گويد: این میزان صادرات به ارزش ۴.۴میلیون دلار بوده، ضمن اینکه ازسال ۹۱ تا ۹۵ صادرات سیر به صورت سالانه خوب بوده است.

همدان در سیر خشک، رتبه نخست کشور را دارد.ما بیش از ۷۰درصد سیر کشور را تامین می‌کنیم و امیدواریم امسال، میزان سیر صادراتی بیشتر باشد و در تناوب محصول کم آب بری است و زمینه مکانیزاسیون اقدامات در این راستا ایجاد شده و ۶۰ درصد محصول به صورت مکانیزه کشت می‌شود.

وضعيت صادرات

ایران در گذشته، یکی از صادرکنندگان سیر به کشورهای اروپایی بوده اما به علت بی‌توجهی به این محصول امروز سایر کشورهای جهان مانند چین، کره، اسپانیا، مصر، تایلند، آرژانتین و آمریکا با عملکرد و تولید بالای این محصول و ارائه بموقع به بازار، جزو صادرکنندگان اصلی این گیاه هستند.

در نقاط مختلفی از ایران مانند استان‌های خراسان، همدان، سمنان، مازندران، خوزستان، هرمزگان، مرکزی و سایر نقاط، کشاورزان به کشت گیاه سیر پرداخته‌اند اما سیرهای محلی همدان، زنجان، اهواز، مازندران و مشهد از معروفیت بیشتری برخوردارند و استان همدان و زنجان در تولید سیر، رتبه‌هاي اول و دوم کشور را دارند.کشورمان سالانه حدود هزار تن سیر به ارزش بیش از ۳۰۰ هزار دلار به کشور‌های آذربایجان، بلغارستان، عراق، روسیه، آلمان و امارات متحده عربی صادر می‌کند.

بزرگ‌ترين صادركنندگان

کشور چین با تولید حدود ۱۲.۵ میلیون تن سیر، بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول در جهان است. مجموع ارزش صادرات سیر توسط کشورهای تولیدکننده در انتهای سال گذشته میلادی برابر با ۳.۶ میلیارد دلار محاسبه شده است. در این میان، کشورهای آسیایی ۷۴.۴ درصد صادرات را با مجموع ارزش ۲.۷ میلیارد دلار به خود اختصاص داده‌اند. کشورهایی که نام‌شان در ادامه آمده است، درمجموع ۹۸.۲ درصد صادرات جهانی سیر در سال ۲۰۱۶ را به خود اختصاص مي‌دهند.

این رده‌بندی براساس صادرات مبتنی بر بالاترین ارزش دلاری تهیه شده است. بنابراين بزرگ‌ترين صادركنندگان سير در جهان به ترتيب شامل چین با ۲.۶ میلیارد دلار صادرات،‌ اسپانیا ۴۱۵.۸ میلیون دلار، آرژانتین ۱۶۱.۷ میلیون دلار، هلند۱۰۸.۶ میلیون دلار، فرانسه۴۳.۴ میلیون دلار، ایتالیا ۳۶.۹ میلیون دلار، شیلی۳۰.۶ میلیون دلار،‌ مکزیک ۲۱.۴ میلیون دلار،‌ هند ۱۹.۸ میلیون دلار، آمریکا ۱۹.۵ میلیون دلار، پرو ۱۹.۴ میلیون دلار، مصر ۱۵.۲ میلیون دلار، مالزی ۱۱.۶ میلیون دلار، انگلیس ۱۰.۱ میلیون دلار و پرتغال، ۸.۶ میلیون دلار مي‌شود.

كسي جلودار مافياي قدرقدرت نيست!

حسين محمدرضايي، دبير انجمن حمايت از كشاورزان اصفهان در اين باره به «قانون» مي‌گويد: با توجه به سود كلاني كه واردات براي برخي‌ها دارد، در بسياري از مواقع بدون آنكه نياز داخلي به محصولي وجود داشته باشد، شاهد واردات بي رويه هستيم. در اين ميان، دلالان و سودجوياني هستند كه موجب نابودي دسترنج كشاورزان داخلي مي‌شوند. در سال‌هاي گذشته بارها شاهد واردات بي‌رويه برخي محصولات كشاورزي و باغي مانند برنج،‌گندم، پياز و غيره و يا قاچاق آن‌ بوديم.

در اين اتفاق تلخ كشاورزان متضرر مي‌شوند و اقتصاد كشور روز به روز به سمت زوال پيش مي‌رود. با اين وجود وزارت جهاد كشاورزي بايد از واردات جلوگيري كند و ساير نهادها پاسبان مرزهاي كشور باشند تا ديگر شاهد اين موارد نباشيم. در خصوص واردات، وزارت جهادكشاورزي به نحوي تحت فشار قرار دارد و نمي‌تواند قانون را به درستي اجرا كند. او در ادامه تصريح مي‌كند:‌ در ايران، مافيايي وجود دارد كه كسي جلودار آن‌ نيست، اين مافيا دست در دست قدرت دارد؛ به همين‌دليل وزارت جهادكشاورزي را براي رسيدگي به اين موضوع تحت فشار قرار مي‌دهد.

از آنجايي كه واردات براي اين افراد سود كلاني دارد تا زماني كه دست اين مافيا قطع نشود، همچنان شاهد آن هستيم. در هر صورت مسئوليت اول و آخر تنظيم بازار و بخش واردات و صادرات بر عهده وزارت جهادكشاورزي و وزارت صنعت، معدن و تجارت است و اين نهادها بايد از واردات بي‌رويه برخي محصولات كشاورزي جلوگيري كنند.

محصولاتي كه ما در كشور باكيفيت‌ترين‌شان را توليد مي‌كنيم. محصولاتي كه به دليل عدم برنامه‌ريزي درست در زمينه نياز بازار، صادرات و واردات با رنج فراوان توليدشده اما با بي‌خيالي مسئولان نابود مي‌شوند. به اين صورت يك روز شاهد نابودي سيب‌زميني هستيم، يك روز پياز و اكنون نيز از بين رفتن سير را به چشم مي‌بينيم.