بانک‌ها منفعت‌شان را به مصالح سیاسی کشور ترجیح می‌دهند

پیوستن ایران به FATF موضوعی است که در صورت تحقق آن، در تجارت ایران نقش مثبتی خواهد‌داشت، اما برخی از افراد از پیوستن ایران به FATF واهمه دارند. وجود شفافیت مالی بانک‌ها و موسسات مالی در کشور اصلی که گویا بسیاری از بانک‌ها از آن هراس دارند. در حال حاضر تعداد کشورهایی که با FATF همکاری می‌کنند، از تعداد اعضای سازمان ملل بیشتر است. شفافیت اطلاعات مالی بانک‌ها یکی از ارکان مبارزه با فساد است.

احمد حاتم یزدی، مدیر عامل اسبق بانک صادرات و کارشناس امور بانکی بر این اعتقاد است که به‌جز بانک مرکزی، هیچ بانکی برای شفافیت گام جدی برنمی‌دارد زیرا یک سوم اقتصاد کشور زیرزمینی است و شفاف‌شدن این فرایند می‌تواند منجر به کاهش حجم سپرده‌های بانکی در بانک‌ها باشد، با وجود این در صورت تداوم این روند، همکاری تجار و بانک‌های ایرانی با بانک‌های برتر و بین‌المللی با چالش جدی مواجه خواهد‌شد.

عدم اتصال ایران به FAFT یعنی عدم‌شفافیت مالی کشور؛ این مسئله چه آسیبی به تجارت خارجی کشور می‌زند؟

وضعیت پولشویی در ایران تحت کنترل نیست، برای نمونه موسسات غیرمجازی که امروز به حالت بحرانی رسیده‌اند نمونه بازی این وضعیت است. متأسفانه کنترلی بر این‌که سپرده‌های مالی این موسسات از کجا آمده‌است و اینکه آیا منبع درآمد آن مشروع بوده و مقصد انتقال مشروعیت لازم را دارد، وجود ندارد در حقیقت انتقال وجوه مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. مسئله مهم این است که وضعیت مشتری‌ها در بانک‌های داخلی که مورد درخواست FATF و بانک مرکزی است بررسی نمی‌شود.

این در حالی است که انتظار می‌رود رتبه‌بندی مشتری‌های صورت گیرد تا که مشخص شود کدام مشتری کار قانونی انجام می‌دهد و حساب‌وکتاب را ثبت  و مالیات خود را پرداخت می‌کند یا کدام مشتری در اقتصاد زیرزمینی فعال است. این شناسایی‌ها در بانک‌ها انجام نشده و مقررات و ضوابط رعایت نمی‌شود. سازمان حسابرسی دریکی از بندهای گزارش خود صراحتا اعلام کرده‌است که سوابق پولشویی در بانک‌ها نظارت نمی‌شود.هم ما، هم FATF به‌خوبی می‌دانیم که ضوابط پولشویی در بانک‌های داخلی نظارت نمی‌شود و بارها از ما خواسته‌شده که وضعیت پولشویی در کشورمان را مشخص کنیم، اما واقعیت این است که ما این ضوابط را رعایت می‌کنیم و تحت کنترل است به‌همین دلیل بانک‌هایی که قصد همکاری با بانک‌های ایرانی را دارند با جدیت بیشتری موضوع را بررسی می‌کنند یعنی قبل از این‌که جرمی برای ما اثبات‌شده باشد، ما را متهم می‌دانند و اصل بر برائت نیست به‌همین دلیل روابط بانکی در دنیا محدود شده‌است و کمتر بانکی با ایران وارد تعامل و همکاری می‌شود.

بیشتر بانک‌های بزرگ بین‌المللی اروپا برای تجار ایرانی و بانک‌های ایرانی حسابی باز نمی‌کنند و تنها بانک‌های درجه‌دو یا سه هستند که با ایران همکاری دارند البته در این میان اهداف سیاسی غرب نیز مطرح است و برخی از این بهانه‌ها حق و برخی نیز ناحق است. البته باید به این مهم تاکید کنیم که برخی از انتقادات وارد است حتی اگر هدف صادقانه نیست. ما برای مصلحت خودمان هم شده  باید قوانین FATA را رعایت کنیم. FATF از ما نمی‌خواهد که اطلاعات حساب‌های مشتری‌هایمان را دردسترس آن‌ها قرار دهیم بلکه از ما می‌خواهد نظام مبارزه با پولشویی را در تمام شرکت‌ها و بانک‌های مستقر کنیم تا پولشویی صورت نگیرد. در حال حاضر بانک مرکزی تنها بانکی است که این موضوع را جدی گرفته است و سایر بانک‌ها تقریبا مسامحه می‌کنند.

در صورت تداوم این روند، احتمال این وجود دارد بانک‌های درجه‌یک و دو نیز با تجار و بانک‌های ایرانی مراوده مالی نداشته باشند؟

بعید می‌دانم این رابطه را قطع کنند اما تهدیداتشان را خواهند داشت، به‌همین دلیل بهتر است قبل از این کار قوانین موضوعه خودمان را به‌خوبی اجرایی کنیم. مجلس قانون مربوط به مبارزه با پولشویی را تصویب کرده و حتی آیین‌نامه و دستورالعمل‌هایی نیز برای این منظور تدوین و ابلاغ کرده است  که ما آن را رعایت کنیم.

بسیاری از بانک‌های داخلی به پولشویی متهم شده‌اند، اما برحسب گفته خود به‌جز بانک مرکزی تلاشی برای اثبات عدم‌پولشویی از سوی بانک‌ها صورت نمی‌گیرد. دلیل این امر چیست؟

پولشویی تنها مبارزه با تروریسم نیست، بلکه هر نوع پولی که به‌صورت قانونی کسب نشده‌باشد و مالیات آن پرداخت‌نشده و در دفاتر حسابداری ثبت‌نشده باشد، پولشویی محسوب می‌شود. علت اصلی این است که یک‌سوم اقتصاد کشور ما اقتصاد زیرزمینی است وکسانی که در بانک‌ها حساب‌وکتاب دارند، به‌دلیل فرار مالیاتی،  تمایلی به شفافیت ندارند درحالی‌که در تمام دنیا اصل بر شفافیت است. پول سیاه (پولی که برای آن مالیات پرداخت نمی‌شود) در دنیا جرم است و حتی برای فرد مجرم محدودیت‌های اجتماعی باعث می‌شود، اما در ایران فرار مالیاتی یک نرم است و همه به‌نوعی از پرداخت مالیات فرار می‌کنند.

اگر اساس مبارزه با پولشویی ملاک عمل قرار گرفت در آن زمان باید برنامه‌ریزی شود که در صورت کمک به حزب الله لبنان نیازی نیست تمامی بانک‌های ما وارد عمل شوند و چند بانک مشخص این کار را انجام دهند تا تمام بانک‌های مشمول تحریم FATF نشوند. تمام بانک‌های ما به‌دنبال این نیستند که وارد این همکاری با حزب‌الله شوند و بهتر است سیاستمداران کشور اگر صلاح می‌دانند، موسساتی وابسته به سپاه برای جابه‌جایی وجوه به حزب‌الله انتخاب کنند. بانک‌ها به دنبال  آن هستند که کار کنند و نمی‌خواهند متهم شوند؛  منفعت خودشان را به مصالح سیاسی کشور ترجیح می‌دهند و مصالح کشور این نیست که همه را درگیر پروژه کنند.

آیا اطلاعاتی در زمینه  جابه‌جایی وجوه بانک‌هایی که با حزب‌الله درگیر نیستند، دارید؟

بله اطلاعات کامل دارم که خیلی از بانک‌ها همکاری در این زمینه ندارند، اما ضرورتی نمی‌بینم که این موارد را اعلام کنم.

بسیاری از حساب‌های ایرانی در کشور چین به عدم‌شفافیت متهم شده‌اند، با توجه به حجم بالای همکاری مالی ایران و چین تجار ایرانی چه آسیبی خواهند دید و مهم‌تر این‌که ادامه این روند در همکاری ایران و چین چه تاثیری خواهد داشت؟

بله، این مسئله صحت دارد، اما ارتباطی به تروریسم ندارد و مسئله عدم‌شفافیت مالی ایرانی‌هاست زیرا ایرانی‌های خارج از کشور نیز در اقتصاد زیرزمینی فعال هستند و نمونه‌های بسیاری در بخش دولتی و خصوصی می‌شناسیم که تمایل ندارند مشخص شود که روند فعالیت اقتصادی‌شان در کشور یا خارج از کشور چگونه است زیرا به‌دنبال عدم فرار از مالیات هستند البته لازم به ذکر است که عدم‌اعلام فعالیت‌های اقتصادی ایرانیان ریشه تاریخی دارد، اما باید تمامی ایرانی‌ها خود را ملزوم به‌پرداخت مالیات کنند البته تا اصلاح این فرایند ده‌ها‌سال طول خواهد کشید.

چین بزرگ‌ترین مشتری نفتی است و در حال حاضر مقدار زیادی از پول‌های ایرانی‌ها در بانک‌های چین است و به‌دلایل سیاسی چین با آمریکا مذاکره کرده تا به ایرانی‌ها سختگیری کنند و موضوع حساب‌های مالی ایرانی‌ها در چین جزو ابزار فشار آمریکا به ایران است که از طریق سیاست‌های مالی چین برکشور وارد می‌شود از این رو در آینده روند همکاری ایران و چین در بخش مالی می‌تواند تحت‌تاثیر این فشارها قرار گیرد. کشور نیز همانند هر کشور دیگر به دنبال منافع ملی خود است و این رفتار طبیعی است.