امروزه اغلب کشورهای جهان در تجارت خارجی توجه ویژه‌ای به تسهیل تجارت با همسایگان خود دارند. نزدیکی جغرافیایی از این‌جهت بااهمیت است که بسیاری از کالاهای صادراتی فسادپذیری بالایی دارند، هزینه حمل‌ونقل آنها بالاست و با افزایش فاصله، صادرات به‌صرفه نیست. همچنین توسعه روابط تجاری با همسایگان موجب تقویت امنیت ملی و وابستگی سیاسی- اقتصادی دوجانبه می‌شود. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد بازار واردات کالایی ۱۵ کشور همسایه آبی و خاکی ایران با احتساب عربستان بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار و بدون احتساب عربستان حدود ۹۹۴ میلیارد دلار است که در ۱۰ماهه سال جاری ایران حدود ۲ درصد آن را در دست دارد.
صادرات ۲۰ میلیارد دلاری به ۱۴ همسایه
بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد از میزان ۱۰۱ میلیارد دلاری تجارت خارجی ایران (بدون نفت) در سال ۹۶، حدود ۳۵ درصد آن (۳۶ میلیارد دلار) با ۱۵ کشور همسایه (مرزهای زمینی و دریایی) انجام شده است. از بین ۱۵ کشور همسایه ۹۳.۷ درصد از تجارت خارجی با هفت کشور و هفت درصد آن با هشت همسایه دیگر انجام شده است. بر این اساس، در سال ۹۶ ایران ۱۲.۸ میلیارد دلار از ۱۵ کشور همسایه واردات کالا داشته که نزدیک به ۸۹ درصد آن از دو کشور امارات و ترکیه و ۱۱ درصد آن (کمتر از ۱.۵ میلیارد دلار) از ۱۲ کشور دیگر خریداری شده است.
در زمینه صادرات نیز در سال ۹۶ ایران ۲۳.۲ میلیارد دلار انواع کالا به ۱۵ کشور همسایه صادر کرده است که از این میزان، حدود ۸۵.۵ درصد آن (نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار) به چهار کشور امارات، عراق، افغانستان و ترکیه و ۱۴.۵ درصد آن (حدود ۳.۳ میلیارد دلار) به ۱۱ کشور دیگر صادر شده است.
داده‌های آماری تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد در ۱۰ماهه سال جاری میزان واردات کالا به ایران ۲۶ میلیون و ۶ هزار تن به ارزش ۳۵ میلیارد و ۶۷۲ میلیون دلار و حجم صادرات غیرنفتی ایران به ۹۴ میلیون و ۸۷۵ هزار تن به ارزش ۳۶ میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار رسیده است. بر این اساس، در ۱۰ماهه سال جاری تراز تجارت خارجی کشور تا پایان دی‌ماه سال جاری به ۶۷۸ میلیون دلار رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در ۱۰ماهه سال ۹۶ ایران حدود ۲۰ میلیارد و ۶۰۲ میلیون دلار کالای غیرنفتی به ۱۴ کشور همسایه (به‌جز عربستان) صادر کرده است که با احتساب واردات ۹۹۴ میلیارد دلاری این ۱۴ کشور در سال ۲۰۱۷، سهم ایران از بازار منطقه حدود دو درصد است.
عراق با ۷.۵ میلیارد دلار، امارات با ۵.۳ میلیارد دلار، ترکیه با دومیلیارد دلار، پاکستان با یک‌میلیارد دلار و عمان با ۶۳۹ میلیون دلار اصلی‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در ۱۰ماهه سال جاری بوده‌اند. در یک جمع‌بندی از صادرات غیرنفتی ۳۵.۶ میلیارد دلاری کشور در ۱۰ماهه سال جاری نزدیک به ۵۸ درصد آن را ۱۴ کشور همسایه خریداری کرده‌اند که رقمی قابل‌توجه است.
واردات از امارات در رتبه اول
به‌جز صادرات کالا، در بخش واردات نیز بررسی آماری نشان می‌دهد در ۱۰ماهه سال جاری واردات حدود ۹ میلیارد و ۳۶۱ میلیون دلار کالا از ۱۴ کشور همسایه (به‌جز عربستان) وارد کشور شده است که در این بین واردات ۵.۳ میلیارد دلاری از امارات در رتبه اول، واردات دومیلیارد دلاری از ترکیه در رتبه دوم و واردات یک‌میلیارد دلاری از روسیه در رتبه سوم قرار دارند. عمان و پاکستان نیز از دیگر مبداهای واردات کالا به ایران بوده‌اند که حجم واردات از عمان ۴۰۳ میلیون دلار و حجم واردات از پاکستان ۲۳۶ میلیون دلار است.
دیپلماسی اقتصادی باید فعال شود
براساس آنچه گفته شد، حجم بازار ۱۵ کشور همسایه بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار است که سهم ایران از این بازار حدود دو درصد است. بر این اساس، مساله مهم این است که چگونه می‌توان مشارکت بیشتری در تجارت با همسایگان داشت. در این رابطه مطالعات نشان می‌دهد با توجه به شرایط فعلی اقتصادی کشور و همچنین ضرورت توسعه مبادلات تجاری با کشورهای همسایه، اقدامات ذیل برای توسعه تجارت با همسایگان بسیار ضرروی است.
۱- برقراری تجارت آزاد با سه کشور افغانستان، پاکستان و عراق؛ ۲- تعریف یک‌سری پروژه‌ها برای افزایش صادرات کالایی ایران به کشورهای فوق توسط انجمن‌ها و تشکل‌های مربوط از طریق مشخص‌کردن پتانسیل صادرات، شناسایی بنگاه‌های توانمند و پیگیری فعال و همه‌جانبه همه دستگاه‌های مرتبط برای عملیاتی‌کردن آن؛ ۳- فعال‌شدن بخش دیپلماسی اقتصادی کشور در رابطه با پیگیری و رفع مسائل صادر‌کنندگان در کشورهای همسایه؛ ۴- ایجاد سازگاری بین سیاست‌های تجاری و ارزی و رفع محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها؛ ۵- تلاش برای رفع مشکلات تحریم و مبادلات مالی و معرفی ابزارهای جایگزین اثربخش؛ ۶- پرهیز از تغییر دائم دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها در حوزه صادرات.
- 19
- 1
