چرا ایران نمی‌تواند صادرکننده باشد؟ در حالی که این روزها صحبت از افزایش صادرات می‌شود و همه، درآمدهای صادراتی را جایگزین درآمدهای نفتی می‌دانند عواملی باعث شده که ایران نتواند به یک صادرکننده بزرگ حتی در خاورمیانه تبدیل شود.
اولین چالش در حوزه صادرات نداشتن شرکت‌های صادراتی قدرتمند است که کالاهای موجود را صادر کنند.
دومین چالش که بشدت بر روند صادرات کشور اثر منفی گذاشته این است که تولیدات ما در مقیاس صادراتی نیست.
سومین چالش این است که تعداد اقلام صادراتی کشور شفاف و روشن نیست و بعضاً دیده شده صادرکنندگان نمی‌دانند در کدام کالاها مزیت صادراتی داریم.
محمدرضا مودودی سرپرست سازمان توسعه تجارت درباره اینکه چرا ایران صادرکننده نشده آماری داد که بسیار قابل تأمل است. وی گفت که «ما بیش از ۸ هزار قلم کالای صادراتی داریم که تنها ۱۳۰ قلم کالا(۱.۶۲۵ درصد یا کمتر از ۲ درصد) صادر می‌شود. با این توضیح ۱۳۰ قلم کالا نزدیک به ۳۷ میلیارد دلار صادرات ما را تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر، ۸۵ درصد کالاها بالای ۵۰ میلیون دلار صادرات کشور را بر عهده دارند و مابقی ارز صادراتی‌شان حدود
۱۰ میلیون دلار است.» مودودی تأکید کرد که «سرمایه‌گذاری درستی در صادرات نشده و همین بی‌توجهی باعث شده که تنوع صادراتی نداشته باشیم.»
سطح تکنولوژی مربوط به سال ۱۹۹۸
چهارمین چالش که صادرات کشور را تحت‌الشعاع قرار داده و سرپرست سازمان توسعه تجارت هم به آن پرداخت، نفوذ پایین سطح تکنولوژی است.
سرپرست سازمان توسعه تجارت در گفت‌و‌گویی که با «ایران» داشت، ادامه داد: «سطح نفوذ تکنولوژی در محصولات صادراتی ما پایین است، به گونه‌ای که سطح محصولات صادراتی های‌تک ما در سال ۲۰۱۸ از متوسط سطح تکنولوژی صادراتی دنیا نسبت به ۲۰ سال پیش یعنی سال ۱۹۹۸ کمتر است.» وی با بیان اینکه اگر محصولات صادراتی پتروشیمی و فولاد نبود سطح تکنولوژی صادراتی کشور بسیار پایین‌تر آمده بود، خاطرنشان کرد که «محصولات پتروشیمی و فولاد هم در زمره صنایع های‌تک نیستند و فناوری آنها متوسط است. این در حالی است که در سایر کالاهای صادراتی شاهد دانش فنی پیچیده‌ای نیستیم.»
مودودی در ادامه به برخی از کالاهای صادراتی اشاره کرد که دانش فنی پیچیده‌ای ندارند مانند ماکارونی، لبنیات، رب و...از اینرو اگر همین رویه ادامه پیدا کند، امکان صادرات به۱۵ کشور همسایه هم مقدور نیست.
بازار عراق را از دست ندهیم
وی نگران از دست دادن بازار عراق هم هست. سرپرست سازمان توسعه تجارت اذعان داشت که «در حال حاضر میزان صادرات ما به عراق ۱۲ میلیارد دلار است. اگر این کشور به‌سمت ایجاد خط تولید کارخانه‌هایی چون رب، لبنیات و ماکارونی برود دیگر نمی‌توان به این کشور صادرات داشت. به‌همین دلیل برای حضور طولانی مدت در بازار کشورهای مختلف باید فناوری های تک را در تولیدات خود بالا ببریم تا مقاصد صادراتی ما نتوانند براحتی محصولات خود را جایگزین کنند.»
پنجمین مشکل در حوزه صادرات که برخی از صادرکنندگان به آن پرداختند، نداشتن صادرکننده توانمند است. برخی از صادرکنندگان به بازارهای صادراتی به‌صورت کوتاه مدت نگاه می‌کنند و هدف‌گذاری برای ارتقای صادرات خود ندارند.
لشکر شکست خورده
سرپرست سازمان توسعه تجارت گفت که «ما ۸۰ شرکت صادراتی داریم که بالای ۵۰ میلیون دلار صادرات را انجام می‌دهند. این صادرکنندگان در مجموع ۳۰ میلیارد دلار صادرات دارند که ۶۵ درصد صادرات کل کشور را شامل می‌شود. اکثر محصولات صادراتی ۸۰ شرکت مربوط به پتروشیمی، فولاد و از این دست صنایع است. در این میان ۴۵۰ شرکت صادراتی دیگر هم وجود دارد که بیش از ۱۰ میلیون دلار صادرات دارند.» این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که ۱۰ هزار صادرکننده ایرانی نتوانستند بخوبی در اقتصاد ایران و صادرات کالاهای وطنی نقش آفرینی کنند و عملاً لشکر ۴۵۰ نفره صادرکنندگان در میانه‌های راه مانده است. در نزدیکی ما کشور ترکیه است که ۱۷۰۰ شرکت بالای ۱۰ میلیون دلار صادرات دارد. این در حالی است که اقلام صادراتی آنها زیاد نیست.
چگونه در صادرات موفق شویم
سرپرست سازمان توسعه تجارت خاطرنشان کرد که «اگر می‌خواهیم در صادرات به جایگاهی برسیم، باید ۱۰۰ قلم کالای صادراتی را تعیین کنیم و حجم صادرات این کالاها را دو برابر کنیم، در غیر این صورت در آینده هیچ حرفی برای گفتن نخواهیم داشت. در مقطع حاضر با رکود ساخت و ساز، می‌توان محصولات ساختمانی مانند سیمان، گچ و... را صادر کرد.»
دعوت از تجار
برگزاری نمایشگاه در بازارهای هدف صادراتی و دعوت از تجار کشورهای همسایه هم از دیگر موضوعاتی است که سازمان توسعه تجارت در آینده‌ای نزدیک با همکاری بخش خصوصی آن را اجرایی می‌کند.
توسعه گردشگری
سرپرست سازمان توسعه تجارت اظهارداشت که «یکی از کارهای مهمی که در بسته درآمد ارزی کشور دیده شده و می‌تواند مانند صادرات منجر به کسب ارز شود، احیای برند ملی گردشگری ایران است. با ورود گردشگران خارجی به کشور بخصوص گردشگری سلامت می‌توان در این حوزه به موفقیت‌های خوبی دست یافت.» وی گفت از تمام اتحادیه‌ها، انجمن‌ها و اتاق‌های بازرگانی می‌خواهیم که برای شناسایی بازارهای جدید و تسهیل ورود به آن با دولت همکاری کنند.»
بسته صادراتی ایران
سرپرست سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه پتانسیل‌های صادراتی ایران در حال بررسی است، تصریح کرد: «دولت در حال برنامه‌ریزی برای افزایش صادرات کشور است، این برنامه‌ریزی جدید در مورد کالاهایی است که در گذشته رشد صادرات داشتند، مانند لوازم خانگی. در این میان برای رونق صادرات قرار است سیاست‌های ارزی تعدیل شود و از طرفی قرارداد تعرفه‌های ترجیحی با جدیت بیشتری دنبال شود، استفاده از ظرفیت مناطق آزاد و ویژه هم از دیگر مسائلی است که در برنامه افزایش صادرات کشور، مدنظر قرار خواهد گرفت.»
سرپرست سازمان توسعه تجارت خاطرنشان کرد که «صادرات در آینده شکل و شمایل جدیدی به خود خواهد گرفت. ما قصد داریم در آینده‌ای نزدیک به سمت صادرات موسیقی در قالب کنسرت، انیمیشن، نقاشی در حوزه ایجاد گالری، مجسمه سازی، مهندس، پزشک، ورزشکار و... حرکت کنیم. تمام مشاغل عنوان شده توانایی ایجاد درآمد ارزی را برای کشور دارند.»
مرجان اسلامی فر
- 12
- 4
