براي سياستگذاران چين، ايران يك مورد ويژه است

دولت چين براي اجراي برنامه كمربند و جاده (Belt and Road Initiative) تمركز خود را بر افزايش همكاري‌هاي اقتصادي و حمل و نقل با ايران قرار داده است. چيني‌ها علاقه‌مندند از ايران به عنوان مركز تامين نيازهاي لجستيك تجاري و مسير حمل و نقل براي تجارت با تركيه و اروپا استفاده كنند. اين برنامه چين مي‌تواند فرصت‌هاي جديدي را براي كشورهاي آسياي‌ميانه ايجاد كند چراكه مي‌توانند كالاهاي چيني مورد نياز خود را از طريق حمل و نقل ريلي ايران تامين كنند.

منافع استراتژيك چين در ايران نسبت به گذشته افزايش چشمگيري پيدا كرده است. صنايع چيني در جست‌وجوي فرصت‌هاي تازه براي سرمايه‌گذاري و ايجاد كارخانه در ايران هستند و تهران به عنوان يك مركز حياتي براي حمل و نقل و تامين نيازهاي جابه‌جايي كالاهاي چيني، مورد توجه پكن قرار گرفته است. به گفته عباس آخوندي، وزير راه و شهرسازي جمهوري اسلامي ايران، اين كشور براي سال ٢٠١٧ تصميم گرفته است كه شبكه راه‌آهن خود را گسترش دهد تا بتواند بيشتر با نيازهاي استراتژيك چين براي رابطه صادرات كالا به آسياي ميانه و اروپا هماهنگ باشد. به گفته اين مقام ارشد حمل و نقل ايران، اصلي‌ترين هدف وزارت راه اين است كه شبكه ريلي ايران را به راه‌آهن ملي كشورهاي همسايه متصل كند.

چين در عين حال به صورت مستقيم هم در پروژه‌هاي ريلي جمهوري اسلامي مشاركت دارد. دولت چين تامين مالي پروژه برقي كردن راه‌آهن تهران- مشهد را به مبلغ يك ميليارد و ٥٠٠ ميليون دلار پذيرفته است و در يك پروژه فاينانس ديگر تامين مالي پروژه قطار پرسرعت تهران-قم-اصفهان را به مبلغ يك ميليارد و ٨٠٠ ميليون دلار بر عهده گرفته است. به گفته سعيد محمدزاده، مديرعامل شركت راه‌آهن، در برابر اين تعهدات، مقامات ايراني قبول كرده‌اند كه تعرفه‌هاي حمل و نقل براي كالاهاي توليد چين را كاهش دهند. پكن اميدوار است قطارهاي اين كشور تا سال ٢٠٢٠ بتوانند از طريق يك خط مستقيم ريلي از شهرستان كاشغر در استان غربي سين‌كيانگ تا مرزهاي تركيه برسند.

در عين حال خطوط راه‌آهن ايران نقش كليدي در ارتباط چين با آسياي ميانه و قفقاز هم خواهد داشت. براي مقامات ايراني كه طي سال‌هاي گذشته همواره درگير تلاش غرب براي منزوي كردن كشورشان به بهانه‌هاي مختلف از جمله برنامه جنجالي هسته‌اي بودند، چين يك مركز مهم براي تجارت بين‌المللي و اعتبار مالي است. بهار امسال در حاشيه جشن افتتاحيه پروژه كمربند و جاده در پكن، علي طيب‌نيا، وزير اقتصاد وقت جمهوري اسلامي ايران با شيائو‌جي در مورد كمك‌هاي مالي پايدار توسعه‌اي از سوي چين به ايران مذاكره كردند.

دو سال پيش موسسات تجاري چين و ايران قراردادي معادل يك ميليارد و ٥٠٠ ميليون دلار تامين كردند. ايران طي سال‌هاي گذشته به يكي از اصلي‌ترين مقاصد صادراتي تجهيزات زيرساختي عمران و انرژي چين بدل شده است. اصلي‌ترين پروژه‌‌هايي كه تحت نظر شركت‌هاي چيني در ايران انجام مي‌شوند در حوزه‌هاي انرژي، حمل و نقل، فولاد و پتروشيمي هستند. در ميان پروژه‌هاي صنعتي چين در ايران يك كارخانه ساخت تجهيزات براي مراكز توليد انرژي هسته‌اي هم قرار دارد. سونگ ژي‌پينگ، مدير گروه تجهيزات ساختماني چين، پروژه‌هاي مشترك چين در ايران را يك راهكار برد- برد مي‌داند.

به اعتقاد اين مقام چيني، شركت‌هاي چين توانسته‌اند با رقمي معادل ٢٠ تا ٣٠ درصد هزينه رقباي بين‌المللي خطوط توليد خود را به ايران منتقل كنند. براي مقامات دولتي چين سياست‌هاي راهبردي در مورد ايران يك مورد ويژه محسوب مي‌شود. در شرايطي كه در وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي دولتي معمولا معاونت‌ها و ادارات منطقه‌اي بر اساس مناطق مختلف جهان با كشورهاي ديگر معامله مي‌كنند، ايران از نظر سياستگذاران دولت چين يك كشور در غرب آسيا، جهان عرب يا خاورميانه محسوب نمي‌شود.

سياستگذاران ارشد چيني ايران را به عنوان يك كشور همسايه در شرق آسيا در نظر مي‌گيرند. ايران در كنار پاكستان در ديدگاه سياستگذاران ارشد دولت چين جايگاهي دارد كه آن را در كنار ژاپن، هنگ‌كنگ و اندونزي در جايگاه كشورهاي همسايه قرار مي‌دهد.

تريستان كندردين تحليلگر ارشد مسائل چين