نمایش عامه‌پسند کاهش نرخ ارز

آنگونه که از حال و هوای بازار به گوش می‌رسد، قیمت ارز سوار بر موج کاهشی، تابلوی معاملات صرافی‌ها را در‌می‌نوردد تا بازار خرید و فروش‌های ارزی رنگ و بوی تازه‌ای به خود بگیرد. با این وجود جای پای سیاست‌های دولت در مسیر کاهشی قیمت‌ها به راحتی قابل رویت است و بازار، افت محسوس قیمت‌هایش را مدیون سیاست‌های دستوری دولت است.

ریزش قیمت ارزهای خارجی در بازار هرچند این روزها مورد توجه معامله‌گران ارزی بازار قرار گرفته، با این وجود به نظر می‌رسد در بسیاری موارد آنچه روند کاهشی قیمت‌ها را موجب می‌شود نه سیاست‌های کنترلی و معقول بانک مرکزی، که تبلغیات گسترده دولت در رسانه‌ها و بازار ارزی است که معامله‌گران را به سمت فروش بیشتر ارزهایشان در بازار می‌کشاند.

ریزش دوباره نرخ ارز

دیروز هم تب و تاب بازار از کاهش‌های بیشتر نرخ ارز خبر می‌داد. راه‌اندازی امواج رسانه‌ای برای به کرسی نشاندن سیاست‌های دستوری دولت تا جایی ادامه یافت که بیشتر رسانه‌ها از دلارهای ۹ هزار تومانی در بازار خبر می‌دادند. آنطور که رسانه‌ها اعلام می‌کردند، دیروز دلار در بازار آزاد با نرخ ۹۷۰۰ تومان به فروش می‌رسید تا بار دیگر سد قیمتی بازار شکسته شود. 

براین اساس دیروز مردم برای فروش ارزهای خود به بازار رفتند و صف‌های طولانی برای فروش ارز تشکیل دادند. به نظر می‌رسد مردم برای جلوگیری از ضرر بیشتر، برای فروش ارزهای خود به بازار رفتند تا در صورت کاهش بیشتر نرخ ارز، بیش از پیش دچار زیان مالی نشوند. دلالان بازار نیز که این روزها به دلیل افزایش فشارهای بانک مرکزی و پلیس حال و روز چندان خوشی ندارند، همچنان امیدوارند که نرخ ارز در ماه‌های آتی افزایش یابد.

اما آنچه تحت عنوان دلارهای ۹ هزار تومانی در رسانه‌ها دست به دست می‌شد، تنها جو روانی بازار بوده که توسط سیاستگذار ارزی راه‌اندازی شده است. این سیاست می‌تواند یکی از مسیرهایی باشد که دولت بتواند از طریق آن دلارهای بیشتری را به سمت فروش در بازار بکشاند و حجم زیادی از منابع ارزی از دست رفته خود را جبران کند، چرا که واقعیت بازار چیز دیگری می‌گوید و دلار کمتر از ۱۰ هزار و ۵۰۰ هزار تومان به فروش نمی‌رسید.

اطلاعیه بانک مرکزی برای خرید ارز 

در این میان بانک مرکزی از آب گل‌آلود ماهی گرفت و طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که تمام اشخاص حقیقی و حقوقی و صادرکنندگان می‌توانند ارز در اختیار خود را علاوه بر صرافی‌ها، در بانک‌ها نیز به فروش برسانند. 

چنین اطلاعیه‌ای در شرایطی که ارز، روزهای کاهشی خود را طی می‌کند و پیش‌بینی‌ها تماما بر کاهش بیشتر نرخ‌ها متمرکز است، موید این موضوع است که دولت در حال ماهی گرفتن از آب گل‌آلود است تا شرایط بازار ارزی را با عنایت به سیاست‌های دستوری‌اش به نحوی به حیطه اجرا برساند که در نهایت صندوق ارزی خود را از ارزهای پنهان شده در پستوهای خانگی سرشار کند. به بیانی دولت به دنبال آن است در شرایط تحریمی که فشارها از هر طرف بر منابع ارزی‌اش وارد می‌شود، خود را برنده بازی ارزی بازار اعلام کند.

رییس کل بانک مرکزی نیز در جلسه چند روز پیش خود با اقتصاددانان به برگشت تدریجی ارز ناشی از صادرات به چرخه اقتصادی کشور اشاره کرد و گفت: با توجه به روند کاهشی قیمت ارز، امیدواریم با ارائه ارزهای بیشتر آنها در چرخه اقتصاد واردات مورد نیاز تولید کشور با نرخ‌های پایین‌تر ارز تامین شود.براین اساس، بانک مرکزی در بخشنامه چهاربندی اخیر خود، درباره دستورالعمل نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات، توانسته خرید و فروش را در بازار کنترل و مدیریت کند. در این بخشنامه آمده است: «تمامی صادرکنندگان کالا و خدمات مکلف به ارائه تعهد بابت برگشت ارز حاصل از صادرات خود به چرخه اقتصادی کشور هستند و بانک مرکزی مکلف است تنها برای واردات کالا و خدمات صادرکنندگانی تخصیص و تامین ارز نماید که نحوه بازگشت ارز آنها به چرخه اقتصادی کشور مشخص باشد.»

چنین سیاستی در کنار دیگر سیاست‌های اعمال شده از سوی بانک مرکزی از جمله ایجاد محدودیت برای تراکنش‌های خارج از مرزها، قادر بوده تاثیر کاهشی بر قیمت‌های موجود در بازار داشته باشد. نظر فعالان بازار نیز این است که بازارساز توانسته با کنترل کامل و کاهشی کردن روند بازار ارز، فروشندگان دلار را به‌سمت خود جذب کند تا حجم زیادی از دلارهای خانگی در اختیار بانک مرکزی قرار گیرد.

صراف‌ها نیز از مهمترین دلایل ریزش قیمت‌ها در بازار ارز را سیاست‌های اخیر بانک مرکزی می‌دانند و معتقدند محدودیت چک‌های تضمینی و تراکنش‌های بانکی موجب شده دلال‌های بزرگ برای خریدهای سنگین، با مشکل مواجه شوند و از همین رو دیگر این افراد نمی‌توانند به‌راحتی خرید و فروش‌های بالا داشته باشند.

اما هرچند سیاست‌های ماخوذه از سوی دولت توانسته اثرات کاهشی بر روند حرکت قیمت‌ها داشته باشد، با این حال آنچه بیش از همه می‌تواند موید ریزش قیمت‌ها در بازار باشد، سیاستی است که دولت را برای تامین منابع ارزی از دست رفته‌اش به سیاستی وامی‌دارد که نشان از عملکرد مطلوب سیاستگذاری ارزی‌اش باشد، آن هم پشت پرده سیاست‌های پنهانی که تنها به تامین منافع ذاتی دولت مردان می‌اندیشد! 

بخشنامه بانک مرکزی، بازار را کاهشی کرد

در همین حال، دبیر کانون صرافان ایران با اشاره به تاثیر بخشنامه بانک مرکزی در آرامش و تعادل بازار، گفت: دلار در کانال ۱۰ هزار تومان قرار دارد.

رضا ترکاشوند درباره آخرین وضعیت بازار ارز با توجه به کاهش قیمت دلار طی روزهای اخیر و روند کاهش نرخ‌ها، اظهار کرد: بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر اینکه امکان ورود یک میلیون یورو توسط صادرکنندگان و تحویل به صرافان برای فروش در بازار، باعث شده مشکلاتی که در جابه‌جایی بین‌المللی وجود داشت، رفع و فروش ارز نقدی در بازار نیز افزایش یابد.

به گفته وی، نرخ دلار با توجه به کنترل و مدیریت تقاضای ارز در کشور و افزایش عرضه روندی کاهشی داشته و سیاست بانک مرکزی نیز کنترل بازار برای به تعادل رسیدن قیمت‌هاست.

محدودیت سقف تراکنش مانع سفته‌بازی می‌شود

در همین حال یک کارشناس اقتصادی می‌گوید: محدودیت سقف تراکنش مانع سفته‌بازی در بازار ارز می‌شود.

احمد حاتمی‌یزد در خصوص محدودیت سقف تراکنش‌ها گفت: محدود کردن سقف تراکنش‌ها تصمیم خوبی برای انتقال معاملات ارزی به داخل کشور است و فعالیت‌های غیرشفاف را محدود می‌کند.

این کارشناس پولی و بانکی افزود: در فرآیند تبدیل ارز حاصل از صادرات به اسکناس در خارج از کشور و فروش آن به خریداران، بیش از صادرکنندگان، «سفته‌بازان ارزی» دخالت دارند، بنابراین وقتی صادرکننده ارز خود را در نیما اظهار می‌کند، خریدار نیز حساب خود را در خارج از کشور اعلام می‌کند و این معامله در بستر نیما به صورت شفاف انجام می‌شود و پول از یک حساب خارجی به حساب خارجی دیگر انتقال می‌یابد.

وی درباره اینکه سقف تراکنش ١٠٠ میلیون تومانی برای هر کد ملی گفت: با همین محدودیت ایجاد شده، اگرچه دست سفته‌بازان در بازار برای اعمال سوداگرایانه محدود می‌شود لیکن کافی نیست و ممکن است به روش‌های دیگر متوسل شوند.

پیش‌بینی بازار ارز 

یک کارشناس بانکی نیز با اشاره به کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد و نزدیک شدن آن به قیمت سامانه نیما، این مساله را به دلیل کاهش تقاضا و قیمت در بازار آزاد ارزیابی کرد و در نهایت آن را باعث ایجاد یک بازار واحد ارزی دانست.

بهاءالدین حسینی‌هاشمی با اشاره به کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد ارز و نزدیک شدن آن به نرخ سامانه نیما هدف از این اتفاق را رسیدن به یک نرخ واحد ارزی ارزیابی و اظهار کرد: هدف از کاهش قیمت‌ها این است که بازار آزاد به قیمت‌های نیما برسد تا در نهایت بتوانیم به یک بازار واحد برسیم.

وی در ادامه به تفاوت‌های قیمتی و کارکردی دو بازار آزاد و سامانه نیما هم پرداخت و گفت که بازار آزاد وظیفه انجام عملیات‌های ارزی غیر‌بازرگانی را به عهده دارد و سامانه نیما هم ارزهای بازرگانی را تامین می‌کند.حسینی‌هاشمی در ادامه با بیان اینکه نزدیک شدن قیمت‌ها در بازار نیما و بازار آزاد در نهایت باعث تفاهم روی یک نرخ واحد خواهد شد، اظهار کرد: در این صورت همه کسانی که ارز دارند می‌توانند ارز خود را در بازار واحد به فروش برساند اعم از اینکه ارز آنها بازرگانی یا غیر بازرگانی باشد.

این اقتصاددان با اشاره به سازوکار اجرایی رسیدن به یک نرخ واحد در بازار ارز اظهار کرد: زمانی که نرخ دو بازار ارزی به هم نزدیک شد آنگاه کسانی که می‌خواهند برای مصارف شخصی یا بازرگانی ارز بگیرند می‌توانند به آن بازار واحدی که بانک مرکزی تعیین می‌کند مراجعه کنند.حسینی‌هاشمی همچین به قیمت بالاتر ارز مسافرتی نسبت به ارز بازار آزاد هم اشاره کرد و گفت: در بازار ارز میزان عرضه بیشتر شده اما تقاضا برای ان کم است، چراکه در بازار آزاد حداکثر ۱۰ درصد از کل مصارف بازرگانی هستند.

این اقتصاددان با اشاره به کاهش تقاضا در بازار آزاد ادامه داد: در بازار سیاه یا غیر‌رسمی به دلیل کاهش انتقال ارز برای خرید ویلا یا ساختمان در خارج از کشور و همچنین کاهش قاچاق کالا تقاضا برای ارز کمتر است.

چرا دلار ارزان شد

میثم رادپور، ترس از تحریم‌های ۱۳ آبان در چند ماه گذشته بازار را با نوسانات زیادی مواجه کرد و قیمت‌ها در این بازار روند صعودی را طی کردند اما بعد از ۱۳ آبان‌، بازار ارز با آرامش روبه‌رو شد.

در واقع یکی از مهم‌ترین دلایل کنونی آرامش بازار ارز این است که آن چیزی که بازار انتظار آن را داشت متفاوت از آن چیزی بود که اتفاق افتاد.

قبل از اینکه دور دوم تحریم‌ها اجرا شود بازار تصوری از پیامدهای تحریم‌ها داشت و به نظر می‌رسد آن چیزی که بازار تصور می‌کرد و انتظار داشت خیلی بدتر از آن چیزی بود که اتفاق افتاد.

عموما بازارها زمانی که یک خبر بدی پیش می‌آید، رفتار فراتر از واقعیت نسبت به آن خبر نشان می‌دهند و نگرانی‌های موجود را با ‌اندازه‌های بزرگ‌تر از آن چیزی که اتفاق می‌افتد منعکس می‌کنند .

بنابراین قبل از اینکه تحریم‌ها اجرایی شود این عدم اطمینان وجود داشت و تصور می‌شد فروش نفت ایران خیلی کمتر از این باشد و فروش پتروشیمی‌ها آسیب ببیند. تصور می‌شد نقل‌و‌انتقالات ارزی بیش از این محدود شود که این اتفاقات با آن کیفیتی که تصور می‌شد رخ نداد.

در حقیقت، زمانی که تصوری از موضوعی داریم و می‌بینیم واقعیت متناسب با تصورات ما نبوده و شرایط بهتر از آن چیزی است که فکر می‌کردیم، بازار شروع به اصلاح آن تصور اشتباه می‌کند که یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش نرخ دلار در هفته‌های اخیر همین موضوع بوده است.

با این ترتیب‌، هرچه بعد از ۱۳ آبان جلوتر رفتیم این عدم اطمینان در بازار کمتر و کمتر شد و بازار با واقعیت مواجه شد. بخشی از این انتظارات رفتاری و بخش دیگر آن اقتصادی است و هر دو عامل می‌تواند انتظارات را شکل دهد.

از سوی دیگر اقدامات بانک مرکزی هم در این میان تاثیرگذار بود و اقداماتی که در خصوص مبارزه با پولشویی در زمینه چک‌ها انجام داد اقدامات خوبی بود.در حال حاضر در دوره‌ای به سر می‌بریم که با واقعیت‌های ناشی از تحریم‌ها مواجه شده‌ایم و به جای رفتارهای هیجانی واقعیت‌های اقتصادی‌ بر بازار حکمفرمایی می‌کنند. قیمت ارز تثبیت‌شده و تقاضا برای خرید کاهش پیداکرده است. اما برای پیش‌بینی قیمت ارز در بازار باید به لحاظ اقتصادی توان بازار را ببینیم که چگونه است.

همان‌طور که اشاره شد، به‌راحتی نمی‌توان آینده بازار ارز را پیش‌بینی کرد اما بعد از فشارهایی که در بازار ارز ایجاد شد آرامش بازار نشان‌دهنده آن است که بازار خواسته است انتظارات خود را با واقعیت تطبیق بدهد و آنها را براساس اطلاعات جدیدی که مشاهده می‌کند منعکس کند، از همین رو به نظر می‌رسد نیروها برای جلوگیری از افزایش قیمت ارز زیاد است و نه تنها قیمت ارز افزایش پیدا نمی‌کند بلکه فشار برای کاهش هم همچنان موجود است.