راهکارهای جذب یک هزار و ۷۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی در واحدهای تولیدی

نقدینگی هر سال چند پله بالاتر می‌رود تا خواب تولید سنگین‌تر شود. شاید بهترین جمله برای توصیف حال و روز تولید، حکایت حجم پول‌های سرگردان در اقتصاد باشد. همان اعداد و ارقامی که هر سال صفرهای بیشتری در مقابل آن‌ها صف می‌بندد تا از وضعیت نامناسب بنگاه‌های تولیدی و در عین حال تورم افسارگسیخته خبر دهند. 

آن‌طورکه گزارش‌های موجود نشان می‌دهد حجم سرمایه‌های سرگردان در حالی امسال روی پله یک هزار و ۷۰۰ هزار میلیارد تومان ایستاده که طی سال‌های گذشته این روند رو به رشد بوده است. نگاهی به وضعیت نقدینگی طی سال‌های گذشته تا به امروز نشان می‌دهد که در سال ۹۱، حدود ۴۳۰ هزار میلیارد تومان سرمایه سرگردان در اقتصاد وجود داشته که نسبت به سال ۹۰، حدود ۶۶ هزار میلیارد تومان رشد کرده است. این روند در سال ۹۲ نیز وجود داشته است، به‌طوری‌که براساس آمار، حجم پول‌های سرگردان به ۵۷۴ هزار میلیارد تومان در این سال رسیده است. حکایت روند رو به رشد نقدینگی از سال ۹۳ به بعد هم ادامه یافته تا اینکه حجم سرمایه‌های سرگردان از ۶۸۳ هزار میلیارد تومان به یک هزار و ۳۰۰ هزار میلیارد تومان در سال ۹۵ رسیده است. در سال ۹۷ نیز همین روند 

ادامه داشته تا اینکه حجم نقدینگی در نهایت به یک هزار۷۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با یک هزار و ۴۴۵هزار میلیارد تومان سال گذشته به میزان قابل توجهی رشد کرده است. 

در میان آمارهایی که هر ساله از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود، هر بار رشد قابل‌توجهی از حجم پول‌های سرگردان را می‌توان دید؛ همان پول‌هایی که به جای سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ، راهی جز چهارراه‌استانبول و بازارهایی مثل خودرو یا مسکن را پیش روی خود ندیده‌اند تا افزایش قیمت کالاهای اساسی اولین و دردناک‌ترین خروجی این اتفاق باشد. آگاهان اقتصادی بر این باور هستند که در یک اقتصاد سالم، سرمایه‌ها به بخش تولید روانه می‌شوند تا با افزایش عرضه کالاهای اساسی، قیمت‌ کالاهای اساسی تغییر نکند. 

قصه نقدینگی و افزایش قیمت کالاهای اساسی 

این گزارش‌ها در حالی مطرح هستند که زمان زیادی از روزهای پرنوسان دلار نگذشته و هنوز رد پای گرانی‌ها از اقتصاد رخت نبسته که گزارش‌ها از حال و روز حجم پول‌های سرگردان در تارنمای رسانه‌ها توجه بسیاری از آگاهان اقتصادی را به خود معطوف کرده‌ است. آنطور که آمارهای رسمی حکایت می‌کنند، در حال حاضر نزدیک به یک هزار و ۷۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه سرگردان در کشور وجود دارد که در مقایسه با چند سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است.

برآوردها در این زمینه نشان می‌دهد که وضعیت سرمایه‌های سرگردان طی سال‌های اخیر به طرز عجیبی رشد کرده و در عین حال بنگاه‌های تولیدی خاک خورده و سرمایه‌هایی که می‌توانست برای تولید خرج شوند، از مسیر اصلی خود منحرف شده‌اند و این موضوع باعث شده تا عرضه کالاها کاهش یافته و قیمت‌ها افزایش یابد؛ سرمایه‌هایی که به جای وارد شدن به بنگاه‌های تولیدی، به سمت بازارهای مسکن، خودرو، ارز و طلا رفتند و معیشت را برای عده زیادی تنگ کردند. 

محمد قلی یوسفی، یکی از کارشناسان اقتصادی، در گفت و گو با «همدلی»، شاخص نقدینگی را این‌طور توصیف می‌کند: «نقدینگی از دو عامل نتیجه می‌شود، یکی پایه پولی و دیگری خلق پول توسط بانک مرکزی.» او روند رو به رشد سرمایه‌های سرگردان در اقتصاد طی سال‌های اخیر را این‌طور توصیف می‌کند: «رشد نقدینگی اتفاق تازه‌ای نیست و طی سال‌های گذشته تاکنون هر سال شاهد این روند بوده‌ایم به‌طوری‌که نقدینگی هر سال ۲۶ تا ۲۷ درصد رشد می‌کند که یکی از علت‌های اصلی آن وابستگی به درآمدهای نفتی و بی‌توجهی به موضوع تولید است.»

یوسفی در ادامه گفت: «پولی که از طریق صادرات نفت به‌دست می‌آید صرف واردات کالا از کشورهای خارجی می‌شود و تزریق این پول به اقتصاد باعث افزایش تورم و رشد قیمت کالاهای اساسی می‌شود، این در حالی است که به دلیل وابستگی به درآمدهای نفتی، از تولید حمایت نشده و کمبود عرضه کالاهای اساسی باعث رشد قیمت‌ها می‌شود.» یوسفی بر این باور است که اکنون نمی‌توان راه‌کار کوتاه‌مدتی برای هدایت این حجم از پول‌های سرگردان به سمت واحدهای تولیدی ارائه کرد، اما باید به پیشنهادات کارشناسان در این زمینه توجه کرد و برای هدایت پول‌های سرگردان به سمت تولید از راه‌کارهای بلندمدتی بهره گرفت تا هم از وابستگی به درآمدهای نفتی کاهش یابد و از سوی دیگر تولید رونق گرفته و عرضه کالا بیشتر شود تا قیمت‌ کالاهای اساسی هم کاهش یابد.

هر چه که هست، بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی بر این باور هستند که نقدینگی در بازار سرکشی می کند و از این بازار به بازار دیگر مشکلاتی را به وجود می آورد، این در حالی است که باید از راهکارهای کارشناسانه برای بهره‌گیری از سرمایه‌های سرگردان در بخش تولید کمک گرفت تا به جای رشد پول‌های سرگردان در جامعه، این سرمایه‌ها را به سمت واحدهای تولیدی هدایت کرد و با افزایش عرضه کالاهای اساسی، از رشد افسارگسیخته قیمت‌ها جلوگیری کرد.