حساب‌های بانکی میلیاردی مالیات می‌دهند؟

صحبت از اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی در کمیسیون تلفیق لایحه بودجه مجلس شورای اسلامی مطرح شده است؛ ولی نه از تمامی حساب های بانکی، بلکه از حساب هایی که بالای یک میلیارد تومان سپرده دارند. از یک جهت لزوم کاهش وابستگی به درآمد نفتی و از سوی دیگر کاهش قیمت نفت و افزایش فشار به درآمد های دولت، توجه بیش از پیش به اخذ انواع مالیات ازجمله مالیات بر سپرده های بانکی را می طلبد.

بر اساس آمار، یک حساب از هر هزار حساب بانکی، بالای یک میلیارد تومان موجودی دارد؛ این به این معناست که اگر مالیات بر سود سپرده ها مختص به سپرده هایی با موجودی بالای یک میلیارد باشد، فشار این نوع مالیات حداقلی و محدود به دانه درشت های بانکی خواهد بود که به صرف داشتن سرمایه، سود های کلان و بادآورده می گیرند.

بر اساس محاسبات سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس ، درصورتی که صرفا یک درصد از سود سپرده ‎های بالای یک میلیارد تومان مالیات اخذ شود، دولت قادر خواهد بود سه هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان درآمد داشته باشد؛ یعنی چیزی حدود ۱۰ درصد درآمدی که دولت قصد دارد با افزایش قیمت بنزین کسب کند. در مورد نگرانی ناشی از خروج بانک از سیستم بانکی و وارد شدن به بقیه بازار ها نیز کارشناسان بر این باورند که این نگرانی بی مورد است؛ به دلیل آن که بخش درخور توجهی از پول ماهیت فیزیکی ندارد و صرفا امکان دارد ترکیب سپرده ها و سهم هر بانک از این منابع تغییر کند.

چرا مالیات بر سود سپرده؟

در وضعیت فعلی از طرفی لزوم کاهش وابستگی به درآمد نفتی و از سوی دیگر کاهش قیمت نفت و افزایش فشار به درآمد های دولت، توجه بیش از پیش به مالیات و درآمد مالیاتی را ایجاب می کند. یکی از راه های افزایش درآمد مالیاتی، افزایش پایه های مالیاتی است. وضعیت مالیات بر سپرده های بانکی، راهکاری است که در اغلب کشور ها با دو هدف افزایش درآمد مالیاتی دولت و پشتیبانی از سرمایه گذاری در بخش واقعی اقتصاد رخ داده است؛ بدین ترتیب در مرحله کنونی که از طرفی نیازمند افزایش درآمد مالیاتی هستیم و از طرف دیگر نیازمند حمایت از سرمایه گذاری در بخش واقعی اقتصاد و ایجاد رونق اقتصادی، افزودن سود سپرده های بانکی به دیگر پایه های مالیات بر درآمد می تواند سیاست مناسبی باشد.

علاوه بر این، وضع این مالیات می تواند باعث ایجاد شفافیت در سپرده های بانکی هم باشد که از لوازم اصلی توسعه و گسترش اقتصادی و کاهش فساد است. یکی دیگر از فواید وجود مالیات بر سود سپرده، این است که این مالیات به خودی خود یک وسیله سیاست گذاری است و دولت می تواند در رویارویی با حالت های گوناگون، با تغییر نرخ آن یا ایجاد معافیت های مالیاتی، از آن در جهت اهداف خود استفاده کند.

برای نمونه می توان سود را مشمول مالیات در نظر گرفت، ولی قیمت آن مانند نرخ مالیات بر ارزش افزوده، هرساله در بودجه کشور تعیین شود. طبق مطالعاتی که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی سه سال قبل انجام داده است، در اغلب کشور ها فارغ از اینکه نرخ سود چقدر است، بر آن مالیات وضع می شود و دولت ها صرف آنکه برای فرد درآمدی ایجاد شده، تصمیم به اخذ مالیات از آن گرفته اند.

در تمام کشور های عضو گروه ۲۲ به جز عربستان، سود سپرده بانکی مشمول مالیات بوده و به سه طریق مختلف از این درآمد مالیات اخذ می شود. این در حالی است که در کشور ما طبق ماده ۱۴۵ قانون مالیات های مستقیم، این درآمد برای اشخاص حقیقی و حقوقی معاف از مالیات است.

درصورتی که در بودجه ۹۹ بنا شود این مالیات از سود سپرده ها اخذ شود و تنها مختص سپرده های بالای یک میلیارد هم باشد، از آنجا که طبق آمار های مرکز مطالعات نزدیک به ۰.۱ درصد حساب های بانکی شخصی بالای یک میلیارد تومان موجودی دارند، به این معناست که از هر هزار حساب بانکی، یکی مشمول مالیات خواهد شد. پس بالطبع فشار آن حداقلی و آن هم محدود به دانه درشت های بانکی است که با سرمایه ای که دارند، سود کلان و بادآورده می گیرند.

کارشناسان:جای نگرانی نیست

یکی از انتقاد هایی که در مواجهه با شکل گیری این مالیات می شد، ناشی از این نگرانی بود که وضع مالیات بر سود سپرده باعث خارج شدن پول از سیستم بانکی شود؛ در حالیکه کارشناسان معتقدند وضع مالیات بر سود سپرده باعث خروج پول از سیستم بانکی نمی شود؛ چون بخش درخور توجهی از پول ماهیت فیزیکی ندارد، اما ممکن است ترکیب سپرده ها و سهم هر بانک از این منابع تغییر کند. یکی از نگرانی هایی که در مورد وضع مالیات بر سود سپرده های بانکی مطرح می شود، خروج منابع از نظام بانکی و ورود به سایر بازارهاست.

درآمد حاصل از اخذ مالیات بر سود سپرده

بر اساس آماری که مرکز پژوهش ها در شهریورماه ۱۳۹۶ می دهد، حجم سپرده های مدت دار در نظام بانکی بالغ بر ۱۱۲۲ هزار میلیارد تومان بوده است که با فرض نرخ سود میانگین ۱۵ درصدی برای سپرده ها، نرخ سود سالانه آن ها نزدیک به ۱۶۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود. با تصور اینکه در بلندمدت نرخ مالیات بر سود سپرده ۱۲ درصد تعیین شود، بر اساس حجم سپرده ها در سال مذکور درآمد حاصل از مالیات بر سود سپرده بالغ بر ۱۶.۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود که این عدد در مقایسه با درآمد ۱۱۲ هزار میلیاردی پیش بینی شده در بودجه سال ۱۳۹۶ سهم قابل توجهی ( حدود ۱۵ درصد) داشته است.

در اصل این عدد از ظرفیت بالای اخذ این مالیات برای تأمین مخارج دولت خبر می دهد. هادی قوامی، سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس ، با تأکید بر ضرورت اخذ مالیات از سود سپرده های کلان بانکی به فارس گفت:در صورتیکه صرفا یک درصد از سود سپرده های بالای یک میلیارد تومان مالیات اخذ شود، دولت می تواند سه هزارو ۲۰۰ میلیارد تومان درآمد داشته باشد.