از روز گذشته رسماً مرحله فروش سهام عدالت کلید خورد. وزارت اقتصاد و دارایی در اطلاعیه ای اعلام کرده، تمامی دارندگان سهام عدالت که تصمیم فروش قسمتی از سهام خود را دارند و روش مستقیم را انتخاب کرده اند، میتوانند از روز سه شنبه (۶ خردادماه) به شعب بانک هایی که قبلاً در آن دارای حساب بانکی بوده و شماره شبای آن حساب را به سازمان خصوصی سازی معرفی کرده اند، مراجعه و با تکمیل فرم های مربوط نسبت به تکمیل سفارش فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت خود و تعهدنامه مربوطه، اقدام کنند.
این خبر البته با واکنش بازار بورس همراه بود و سبب شد معاملات روز شنبه بورس تهران فروشندگان دست به ماشه را وارد میدان کند که نتیجه آن سنگین شدن صف های فروش و افت حدود ۲۷هزار واحدی نماگر اصلی این بازار بود و همین رویه روز سه شنبه هم تکرار شد. این وضعیت در شرایطی ایجاد شد که کارشناسان معتقد هستند حتی در صورتی که اکثر دارندگان سهام عدالت که روش آزادسازی مستقیم را انتخاب کرده اند نیز فروشنده باشند، برای بازار کنونی که با ارزش معاملات روزانه افزون بر ۱۰هزار میلیارد تومان همراه است، نگران کننده نخواهد بود. ولی در این میان ابهاماتی نیز وجود دارد.
ارزش کل سهام چقدر است و چقدر پول دست هر سهامدار عدالت را می گیرد؟ چه کسانی سهم کامل دارند و چطور میتوان یک سهم کامل داشت؟ مشمولان میتوانند سهام خودشان را واگذار کنند؟ سهام داری که از دنیا رفته است، تکلیف سهام عدالتش چه می شود؟ کدامیک از مشمولان میتوانند ۳۰درصد سهامشان را بفروشند؟ اینها سؤالاتی است که در این گزارش سعی کرده ایم با زبانی ساده به آن ها پاسخ دهیم.
مجوز فروش تقریباً یک سوم ارزش کل سهام عدالت
سهام عدالت ۱۳ساله امسال به زمان آزادسازی و انجام معامله رسیده و از آغاز سال جاری فرآیند آزادسازی آن شروع شد، آزادسازی ای که البته برای همه ۴۹میلیون نفر صاحب سهام عدالت شفاف و روشن نبوده و سیاست های آزمون وخطایی دولت در این مورد هم در تشدید این ابهامات بی تاثیر نبوده است. طبق آخرین تصمیم شورای عالی بورس، مشمولان سهام عدالت که روش مدیریت مستقیم (بدون واسطه قراردادن شرکت های کارگزاری) را انتخاب کرده اند، میتوانند فقط ۳۰ درصد از سهام در اختیار خود را در مرحله نخست به فروش برسانند و به مرور در زمینه مراحل بعدی فروش تصمیم گیری و زمان دقیق آن اطلاع رسانی خواهد شد.
این نخستین ابهام در این مرحله از سهام عدالت است، درحالی که گفته می شد از خرداد هر صاحب سهام عدالتی که بخواهد میتواند سهمش را بفروشد، حالا سیاست گذار اعلام کرده در فاز اول مشمولان فقط حق آزادسازی ۳۰درصد سهام خود را دارند. این ۳۰درصد از مجموع ارزش سهام عدالت هر مشمول محاسبه می شود. به تعبیر دیگر برای هر مشمول امکان فروش تقریباً یک سوم هر میزان دارایی که در سبد سهام عدالت خود دارد، فراهم شده است. در آن طرف ماجرا افرادی که روش مدیریت غیرمستقیم (حق مدیریت و اداره سهام به شرکت کارگزاری واگذار می شود) را انتخاب کرده اند، بعد از آزادسازی میتوانند نسبت به جابجایی سبد پرتفوی خود تصمیم گیری کنند و در این مرحله اجازه فروش نه کل سهامشان بلکه ۳۰درصد آنرا هم ندارند چراکه با انتخاب روش غیرمستقیم پیشاپیش اختیار خرید و فروش و مدیریت سهامشان را از خود سلب کرده و به شرکت کارگزار بورسی واگذار کرده اند.
ولی چند نفر از مشمولان سهام عدالت روش مستقیم را انتخاب کرده اند و حالا میتوانند در صف فروش احتمالی ۳۰ درصد سهام عدالت باشند؟ بر اساس آنچه سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت می گوید، حدود ۱۰ میلیون نفر روش مستقیم آزادسازی سهام عدالت را انتخاب کرده اند. همینطور طبق آمار موجود از ۴۹ میلیون نفر مشمول سهام عدالت، ۳۵ میلیون نفر ارزش سهام ۴۸۰ تا ۵۳۰ هزار تومان و بقیه سهام یک میلیون تومانی دارند.
ارزش روز سهام عدالت چه قدر است؟
درباره ی ارزش روز سهام ذکر شده اطلاعات دقیقی دردسترس نیست و البته سیاست گذار هم به دلیل احتیاط و جلوگیری از فرستادن سیگنال ارزش روز سهام عدالت را بطور رسمی اعلام نمی کند. ولی در میان گفته های مسوولان و همینطور اطلاعات منبع مطلع «شرق» میتوان میزان آنرا تخمین زد. طبق صحبت های سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت و البته رییس سازمان بورس ارزش روز دارایی سهام داران عدالت چیزی در حدود ۱۰ برابر افزایش داشته است. با همین توضیحات میتوان گفت تقریباً ارزش روز سبد بورسی سهام عدالت هر نفر به ازای سهم کامل حدود ۱۰ میلیون تومان و به ازای هر سهم ۴۸۰ تا ۵۳۰ هزارتومانی حدود پنج میلیون تومان است.
البته یک منبع مطلع در گفتگو با «شرق» میزان ترقی ارزش سهام را تا ۱۵ و ۱۶ برابر اعلام می کند. براین اساس به طور میانگین ارزش ابتدایی مجموع سهام عدالت حدود ۲۶هزار و ۶۰۰میلیاردتومان بوده که اکنون به تبع روند صعودی بورس، ارزش مجموع سهام عدالت به ۴۸۰هزارمیلیاردتومان رسیده است. بنابراین اطلاعات ارزش روز هر سهام یک میلیون تومانی سهام عدالت ۱۵ تا ۱۶میلیون تومان است. باید به این نکته توجه کنیم که از میان مشمولان سهام عدالت فقط دو دهک پائین درآمدی یعنی اشخاص تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی و افرادی که در سال ۹۶ اقدام به خرید سهم کامل با اضافه کردن مبلغ ۵۰۰ هزارتومان به حساب سهام عدالتشان کرده اند، اینک یک سهم کامل یک میلیون تومانی دارند که البته قیمت روز آن اینک چندین برابر شده است.
آیا می توانیم با افزایش سهم، یک سهم کامل داشته باشیم؟
سال ۹۶ سازمان خصوصی اعلام‌کرد که افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) سهام عدالتشان یک میلیون تومان است و سایر مشمولان سهمی حدود ۴۸۰ تا ۵۳۰هزارتومان دارند و اگر کسی می خواهد سهم کامل (یک میلیون تومانی) داشته باشد با واریز مابه التفاوت سهم عدالت خود و افراد دهک پائین درآمدی میتواند یک سهم کامل داشته باشد. طی یک دوره ۶ ماهه و پس از تمدید ۷ ماه دیگر قانون گذار اجازه افزایش سهم را به مشمولان داد. این فقط یک فرصت یک باره بود و دیگر هیچ مشمول سهام عدالتی نمی تواند میزان سهام خود را افزایش دهد. دلیل این محدودیت هم این بود که معلوم شود از محل سود و آورده شرکت هایی که سهام عدالت دارند، میزان ارزش هر سهم چقدر خواهد بود.
حالا اگر به صورت چندباره میزان سهام عدالت کم یا زیاد می شد، فرمول حسابرسی آن به هم می ریخت. تصور کنید مثلا الان دولت اعلام کند صدمیلیون تومان را می خواهد میان صدنفر تقسیم کند، حالا چنانچه فردا تصمیم گرفته شود صدمیلیون تومان بشود صد و یک میلیون تومان دوباره تقسیم جدیدی باید صورت بگیرد و تمامی محاسبات اولیه بر هم می خورد. با این توضیحات باید بگوییم اگر سهام عدالت شما یک سهم ۵۳۰ هزارتومانی است و سهم کامل ندارید دیگر ابدا نمی توانید از هیچ طریقی سهمتان را به یک سهم کامل تبدیل کنید چون قانون گذار بعد از ارائه یک فرصت در سال ۹۶ دیگر این اجازه را به هیچ سهامدار عدالتی نمی دهد.
آیا می توانیم سهام عدالتمان را منتقل کنیم؟
برای انتقال سهام عدالت دو حالت امکان دارد وجود داشته باشد. ممکن است که سهامدار عدالت متوفی باشد که داستانی متفاوت دارد یا ممکن است سهامدار عدالت در قید حیات باشد ولی بخواهد سهام خود را به کس دیگری منتقل کند. حالت دوم مسیرش فعلا کاملاً مسدود و خرید و فروش سهام منتفی است. تا هنگامی که سهام عدالت بطور کامل آزاد نشده باشد امکان واگذاری و انتقال سهام بصورت وکالتی، محضری یا دفترخانه ای ممکن نیست و ممنوعیت دارد ولی پس از آزادسازی کامل سهام، سهامدار میتواند از طریق کارگزاری ها این کار را انجام دهد. پس اگر کسی بخواهد سهام عدالت خودش را به کس دیگری منتقل کند باید در این مرحله روش غیرمستقیم را انتخاب کند.
ولی اگر طی این سالها سهامدار عدالت از دنیا رفته باشد، ورثه میتوانند به یکی از دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند و مراحل لازم را انجام دهند. حضور تمامی اشخاص ورثه الزامی است مگر این که تمامی ورثه به یک نفر وکالت داده باشند و او به وکالت از بقیه با دردست داشتن مدارک شناسایی به دفتر پیشخوان مراجعه کند. همینطور داشتن برگه انحصار وراثت الزامی است. پس از انجام این مراحل، سهام عدالت فرد متوفی به میزان هر سهم الارثی که در برگه انحصار وراثت مشخص شده، میان ورثه تقسیم می شود.
- 16
- 3
