با اجرای طرح ملی پذیرندگی جامع و یکپارچه پرداخت کیف پول الکترونیکی توسط بانک مرکزی احتمالا از سال آینده شاهد فراگیر شدن شیوه جدید پرداخت از طريق کد QR در فروشگاه ها و پایانه های فروش خواهیم بود که در دوره کرونا (corona) یک ضرورت است. با این شیوه خریداران از طریق اسکن کد QR و بدون نیاز به کارت یا لمس دستگاه قادر به پرداخت هزینه خریدهای زیر ۲۰۰ هزار تومان خواهند بود. کارشناسان اهمیت راه اندازی این شیوه پرداخت را همتراز راه اندازی شبکه شتاب و شاپرک و فراگیری شبکه کارت ارزیابی می کنند.
خرید بدون کارت از سال آینده؟
درحالی که ماه هاست بازیگران طرح کیف پول الکترونیکی از مقررات وضع شده بر این حوزه برای مدیریت پرداخت های خرد نظام بانکی کشور گله مند هستند و معتقدند زمینه ها چندان برای توسعه کیف پول الکترونیکی مساعد نیست، به نظر می رسد بانک مرکزی با راه اندازی طرح ملی پذیرندگی جامع و یکپارچه پرداخت کیف پول الکترونیکی( هم پذیرندگی) گامی مثبت برای پا گرفتن این روش پرداخت جدید برداشته است. با این حال بازیگران این صنعت هم چنان منتظر تصحیح نظام کارمزد برای کمک به رشد این بخش هستند. طبق طرح هم پذیرندگی، زیرساخت های لازم برای تبادل اطلاعاتی شرکت های مختلف ارائه دهنده خدمات کیف پول الکترونیکی با یکدیگر و تمامی پذیرنده ها( مثلا فروشگاه های دارای پایانه پرداخت) آماده می شود و درنتیجه کاربران میتوانند فارع از اینکه کد QR پذیرنده متعلق به کدام شرکت باشد از طریق تمامی اپلیکیشن های کیف پول الکترونیکی اقدام به پرداخت مبلغ کنند. به این ترتیب موقع خرید از فروشگاه، پرداخت کرایه تاکسی و دیگر خریدها و پرداخت های خرد، دغدغه ای نسبت به نوع اپ کیف پولی که روی گوشی خود نصب دارند نداشته باشد. در گام بعدی این طرح قرار است برای یکپارچه سازی QR های پذیرنده ها اقدام شود.
طرح هم پذیرندگی را میتوان با راه اندازی شبکه شتاب( شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی) در سال ۱۳۸۱ و شبکه شاپرک در سال ۱۳۹۱ مقایسه کرد که با عضویت بانک ها در این شبکه ها و تسهیل تبادل اطلاعات میان آنها، کاربران قادر بودند از کارت های بانک های مختلف با استفاده از درگاه های پرداخت، دستگاه های ATM و پایانه های فروشگاهی متعلق به دیگر بانک ها، پرداخت های مورد نظر را انجام دهند.
پرداخت از طریق QR
احتمالا آنقدر با آن زمانی فاصله نداریم که افراد هنگام مراجعه به فروشگاه، به جای کارت کشیدن، گزینه پرداخت از طریق موبایل و اپلیکیشن های پرداخت را انتخاب کنند. استفاده از این شیوه برای پرداخت مزیت های زیادی دارد از جمله پرداخت سریع، آسان و امن تر( تنها از طریق اسکن کردن یک کد QR) که میتواند نیاز به استفاده از کارت فیزیکی را بسیار کم کند و افراد به خصوص در این روزهای اوج پاندمی دغدغه های بهداشتی مبادله کارت را نیز نداشته باشند. با این حال ساماندهی یک کد QR که همه اپلیکیشن های پرداخت بتوانند آن را شناسایی کنند چالش فعلی این طرح است. به اعتقاد کارشناسان صنعت پرداخت الکترونیک، تعامل پذیری یکی از اساسی ترین اصول یک سیستم پرداخت استاندارد است. زیرا کاربران نباید دغدغه داشته باشند که اکنون کدام کیف پول روی گوشی آن ها نصب است یا پایانه های فروشگاهی از QR کدام شرکت پشتیبانی می کند. در نتیجه با رفع این دغدغه و یکپارچه سازی سیستم پرداخت از طریق کیف پول الکترونیکی میتوان تحولی در نظام پرداخت های خرد ایجاد کرد.
داوود محمد بیگی، رئیس اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی در گفت وگو با« دنیای اقتصاد» درباره این طرح می گوید:تدوین سند کیف پول الکترونیکی در شهریور امسال یکی از مهم ترین اقدامات سال های اخیر برای نظام مند کردن صنعت پرداخت خرد بوده است؛ زیرا هم دغدغه های رگولاتور پولی مورد توجه قرار گرفته و هم فضای کسب و کار برای بازیگران این حوزه شفاف شده است. در این سند به فعالان این حوزه مهلت ۶ ماهه ای داده شده تا خود را با ضوابط و الزامات این سند سازگار کنند و برای پذیرش کیف پول سایر بازیگران آماده شوند.
این مقام بانک مرکزی می گوید:در گام اول صرفا فراهم کردن زیرساخت های لازم برای پذیرش کدهای QR تمامی شرکت ها از طریق کیف پول تمام بازیگران این حوزه مد نظر است و امیدواریم ظرف این مهلت ۶ ماهه( تا اسفند ۹۹) بتوانیم این طرح را اجرایی کنیم. در گام های بعدی تعامل پذیری، میتوان نصب QR های یکپارچه و واحد را به انجام رساند.
امین آقاجانی، از مدیران یک شرکت خصوصی فعال در حوزه پرداخت کیف پول الکترونیکی، با تأکید بر مثبت بودن اقدام بانک مرکزی در اجرای طرح یکپارچه سازی QR های پذیرنده ها و ایجاد شبکه ارتباطی برای تعامل بازیگران مختلف این حوزه با پذیرنده ها می گوید:در مثبت بودن این اقدام شکی نیست. زیرا اجرای این طرح هم هزینه های بازیگران را برای جذب پذیرنده ها کاهش می دهد و هم از ایجاد زمینه های انحصار در رقابت بازیگران برای جذب پذیرنده جلوگیری می کند. ولی مسئله اصلی این است که بازیگران با نبود مدل درآمدی منطقی( مشابه آنچه در صنعت پرداخت کارتی صورت گرفته) چگونه باید به اجرای این طرح امیدوار باشند؟
این کارت های محبوب
یکی از دغدغه های اصلی بازیگران صنعت کیف پول الکترونیکی، محبوبیت پرداخت کارتی در میان مردم است. در نتیجه به سادگی حاضر به پذیرش تغییر نوع پرداخت خود از کارت به کیف پول الکترونیکی نیستند و شرکت های ارائه دهنده کیف پول نیز حاضر به ریسک کردن برای فرهنگ سازی و تغییر ذائقه مخاطبان نیستند. بانک مرکزی اخیرا در تدوین سند کیف پول الکترونیکی مقرر کرده تا بانک ها به حساب های انباشت( حسابی که مبالغ تراکنش تا پایان تسویه روزانه به آن منتقل می شود ) سود تخصیص ندهند و منبع درآمد شرکت های ارائه دهنده خدمات کیف پول، اخذ کارمزد راهبری از کاربران کیف پول باشد. این کارمزد قرار است در ازای ارزش افزوده ایجاد شده طی این سرویس جدید و تحت عنوان هزینه صدور، نگهداری و راهبری کیف پول اخذ شود.
آقاجانی ضمن مخالفت با روش درآمدی تعریف شده برای شرکت های ارائه دهنده خدمت کیف پول می گوید:کیف پول الکترونیک روشی نوپاست. اخذ هزینه اضافه برای ارائه خدمات کیف پول الکترونیکی، موجب دافعه این روش پرداخت می شود و با وجود روشی مثل پرداخت کارت که هم در جامعه جا افتاده و هم کاربران و پذیرنده ها را متحمل هیچ هزینه اضافه ای نمی کند، کاربران تمایل چندانی به استفاده از این خدمت جدید پیدا نخواهند کرد.
محمدبیگی مدیرنظام های پرداخت بانک مرکزی ولی در پاسخ به این سؤال که بانک مرکزی چه مشوق هایی برای ترغیب مردم به استفاده از کیف پول الکترونیکی به جای کارت در نظر دارد می گوید:بدون شک در نظام پرداخت فعلی، روش پرداخت کارتی روش بسیار موفقی بوده و اعتماد مردم را جلب کرده، در نتیجه تغییر دادن این سلیقه چندان آسان نیست. ما هم توقع نداریم به یکباره این امر تغییر کند و روند مورد نظر ما انتقال پرداخت های خرد به کیف پول الکترونیکی یک روند کاملاً تدریجی است.
به اعتقاد وی کیف پول الکترونیکی یک اختیار است نه یک اجبار. در نتیجه این روش در کنار دیگر روش های پرداخت از جمله کارت و... باقی خواهد ماند و با توجه به مزیت هایی که میتواند برای کاربران ایجاد کند ، انتظار داریم به مرور مورد توجه مردم قرار گیرد.
جلب نظر کاربران با تجربه کاربری بهتر
سهولت پرداخت یکی از مهم ترین دلایل استفاده مردم از یک شیوه است. هرچند پرداخت آنلاین به طور کل دارای سهولت زیادی است اما برخی ویژگی ها - مثلا اضافه شدن سیستم رمز پویا- این سهولت را نقض کرده است. از آنجا که پرداخت های کیف، تراکنش های خرد و زیر ۲۰۰ هزار تومان هستند، سهولت در این روش بر امنیت ارجحیت دارد.
محمدبیگی با اشاره به اینکه یکی از مزیت های اصلی کیف پول الکترونیکی سادگی و سهولت است می گوید:تجربه کاربری ساده یکی از عواملی است که میتواند افراد را به استفاده از کیف پول الکترونیکی برای پرداخت خرد تشویق کند زیرا با این روش می توانند بدون وارد کردن اطلاعات کارت و نیاز به رمز پویا، مبلغ و رمز کیف پول را وارد کنند و به سرعت پرداخت کنند. در دوره شیوع کرونا، تبادل کارت با فروشنده یا لمس دستگاه کارتخوان فروشگاه، یکی از دغدغه های بهداشتی مردم بوده است که با استفاده از کیف پول بدون هیچ تماس و تنها با اسکن کد QR پایانه از طریق موبایل، می توان پرداخت را انجام داد.
در دیگر نقاط دنیا، روش های مختلفی برای انتقال پرداخت های خرد از کارت به سمت کیف پول الکترونیکی آزموده شده است. بخشی از این روش ها از طریق اعمال محدودیت در پرداخت های با سقف مشخص و بخشی دیگر از طریق اخذ کارمزد تراکنش از کاربران و پذیرندگان است. رئیس نظام های پرداخت بانک مرکزی با اشاره به اینکه طرح های مختلف پیاده شده در جهان مورد مطالعه قرار گرفته و نظرات بازیگران این صنعت هم دریافت شده می گوید در حال حاضر قصد اعمال هیچ کدام از این دو روش را نداریم. او معتقد است:تغییر نظام کارمزد فرآیندی زمانبر است و بانک مرکزی فعلا نمی تواند با ایجاد تغییرات در یک روش پرداخت پایدار، ریسک کند. ما معتقدیم با ایجاد تجربه کاربری خوب می توانیم به مرور ذائقه مردم را به سمت استفاده از کیف پول برای پرداخت های خرد تغییر دهیم. با شناختی که از فرهنگ و سلیقه جامعه داریم، انتظار میرود افراد خصوصا قشر جوان از این روش استقبال کنند. به گفته محمدبیگی وظیفه اصلی فرهنگ سازی و ترغیب مخاطبان به عهده شرکت های بازیگر این صنعت است و حداقل در ابتدای کار نمی توان از بانک مرکزی انتظار داشت که به چنین بخش هایی ورود کند چراکه ورود رگولاتور به این بخش ها جلوی خلاقیت ها و نوآوری های این بازیگران را خواهد گرفت.
آقاجانی اما معتقد است بازیگران این حوزه از بانک مرکزی توقعی برای تدوین مدل کسب و کاری یا تبلیغ و فرهنگ سازی برای رشد کیف پول الکترونیکی ندارند، ولی تا هنگامی که مدل درآمدی در نظر گرفته شده برای شرکت های ارائه دهنده خدمات کیف پول، محدود به اخذ کارمزد راهبری کیف پول از کاربران باشد، صرف هزینه برای فرهنگ سازی و جا انداختن استفاده از کیف پول الکترونیکی توسط مردم، برای این بازیگران توجیه اقتصادی ندارد. زیرا گرفتن کارمزد خود نوعی دافعه ایجاد خواهد کرد و اقبال کاربران برای استفاده از این روش پرداخت جدید را کاهش خواهد داد.
به نظر میرسد بانک مرکزی منتظر است تا پس از بلوغ نسبی پرداخت کیف پول الکترونیکی در جامعه به این حوزه ورود کند و تغییراتی را در جهت انتفاع بازیگران این حوزه برای رقابت پذیر تر شدن پرداخت کیف پولی و کارت بانکی انجام دهد.
هم پذیرندگی در پرداخت آنلاین کرایه تاکسی
اپلیکیشن های پرداخت کرایه تاکسی، یکی از طرح های خوبی است که در سال های اخیر برای ترویج پرداخت های خرد( کرایه تاکسی ها) انجام شده و مزیت های زیادی هم برای رانندگان و هم مسافران ایجاد کرده است. مهم ترین مزیت این اپ ها، رفع دغدغه فراهم کردن پول خرد و مسائل بهداشتی مبادله پول خرد در تاکسی ها بوده است. اما این روش با تمام مزایا، معایبی نیز داشته است. شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت کرایه تاکسی، باید اقدام به نصب کد QR خود در تاکسی ها می کردند و مسافران نیز باید اپلیکیشن کیف پول همان اپ را روی گوشی خود نصب می داشتند تا بتوانند پرداخت را انجام دهند. به مرور با افزایش تعداد بازیگران حوزه پرداخت آنلاین کرایه تاکسی، این مشکل محسوس تر شد. زیرا هم مسافران مجبور به نصب چند اپ پرداخت کرایه تاکسی بودند، هم نصب کد QR چند شرکت در تاکسی ها فضا را شلوغ و نامنظم می کرد و هم رقابت بازیگران این حوزه برای نصب کدهایشان در تاکسی ها بسیار دشوار شده بود.
در این راستا سازمان فن آوری اطلاعات شهرداری تهران با همکاری بازیگران این حوزه تصمیم به اجرای طرحی با عنوان« هم پذیرندگی» کرد. به موجب این طرح با نصب یک کد QR واحد در تاکسی ها، از طریق تمامی اپلیکیشن های پرداخت کرایه تاکسی که به این طرح متصل شده باشند، می توان اقدام به پرداخت کرایه کرد. در نتیجه دیگر نه نیاز به نصب چند QR در تاکسی ها بود و نه نیازی به نصب چند اپ برای پرداخت. با وجود آنکه از سال گذشته زمزمه هایی از اجرای این طرح به گوش می رسید ، عملیاتی شدن آن با کمی تأخیر صورت گرفت. ولی به نظر میرسد کم کم در حال اجرایی شدن است.
سینا علی محمدی، مدیرکل حوزه ریاست سازمان فن آوری اطلاعات شهرداری تهران در گفت وگو با« دنیای اقتصاد» می گوید:طرح یکپارچه سازی پرداخت های خرد شهری، یکی از اولویت های اخیر شهرداری است که با فراگیری کرونا و لزوم رعایت نکات بهداشتی، اجرای آن بسیار مورد تأکید قرار گرفته و تسریع شده است. وی درباره تأخیر در اجرای طرح یکپارچه سازی کدهای QR پرداخت آنلاین کرایه تاکسی می گوید:عدم همکاری بازیگران این حوزه و اقدامات جزیره ای آنها از موانعی بود که در این طرح با آن مواجه بودیم. سعی کردیم با تکمیل مطالعات خود بر این طرح، مشکلات اجرای قبلی را بر طرف کنیم. زیرا نتایج نشان می داد که در سال های آغازین پرداخت آنلاین کرایه تاکسی، سهم این شرکت بیش از یک درصد بازار پرداخت این حوزه نبود. در نتیجه با اقداماتی سعی داریم این سهم را افزایش دهیم.
علی محمدی می افزاید:این طرح با مشارکت سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، تاکسیرانی و بانک شهر به انجام می رسد. طی فراخوانی که میان تمام بازیگران این حوزه اعلام شد، تا کنون بیش از ۱۰ شرکت پرداخت الکترونیک به این طرح پیوسته اند. کار نصب QR های یکپارچه در تاکسی های تهران شروع شده و اکنون بیش از ۱۵۰۰ تاکسی در مناطق دو و پنج و سه تهران مجهز به این QR ها هستند. کدهای پایانه تاکسی سیدخندان نیز درحال نصب است و طی چند روز آینده وارد این طرح می شوند.
وی با اشاره به راه اندازی مرکز پشتیبانی ویژه برای این طرح می گوید:رانندگان و فعالان این حوزه می توانند مشکلات، ابهامات و درخواست های خود را در رابطه با این طرح از طریق سامانه ۱۳۷ شهرداری، داخلی ۸ در میان بگذارند.
- 13
- 6
