کاپیتان هوشنگ شهبازی: جلوی ورشکستگی صنعت هوانوردی را بگیرید

صنعت هوانوردی در سطح بین‌المللی به‌عنوان یکی از پول‌سازترین صنایع با ارزآوری بالا، شناخته می‌شود. اما در ایران، این صنعت به‌دلیل تداوم تحریم‌ها از آغاز انقلاب اسلامی تاکنون، همواره با مشکلاتی جدی روبه‌رو بوده که مسیر پیشرفت آن را بسیار سخت و دور از دسترس کرده است. عدم مجوز خرید هواپیماهای نو یا قطعات هواپیماهای کارکرده، مشکلات سوختگیری و عدم صدور مجوز پرواز در برخی کشورها، از جمله مشکلاتی بوده است که در طول تحریم‌ها این صنعت را به عقب رانده‌اند.پس از امضای سند برجام، قرار بود شرکت‌های هواپیماسازی بین‌المللی تعدادی هواپیمای نو در اختیار طرف ایرانی قرار دهند؛ این امر با خوش‌بینی و استقبال طرف ایرانی مواجه شد.

اما تعلل طرف‌های خارجی در تحویل این هواپیماها از یک‌سو و اختلافات بی‌پایان داخلی بر سر منافع برجام از سوی دیگر، ورود آنها را تا خروج ترامپ از پیمان برجام و بازگشت مجدد تحریم‌ها به تعویق انداخت تا نوسازی ناوگان هوایی ایران دوباره به روزهای مبهم خود بازگردد. در کنار این مشکل، اکنون مدتی ا‌ست که شرکت‌های هواپیمایی ایرانی دوباره درگیر تحریم‌های بین‌المللی در حوزه‌های دیگر شده‌ و برای سوخت‌گیری در برخی فرودگاه‌های خارجی دچار مشکل هستند؛ از سوی دیگر، مجوز پرواز شرکت ماهان در آلمان نیز به‌تازگی لغو شده‌ است. «آرمان»‌ در گفت‌وگو با کاپیتان هوشنگ شهبازی، کارشناس ارشد صنعت هوانوردی به بررسی مشکلات این صنعت و آثار تحریم‌ها بر بخش‌های مختلف آن پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

‌ به‌نظر شما آیا ممکن است که در نتیجه تداوم تحریم و مشکلات شرکت‌های هواپیمایی، شاهد ورشکستگی شرکت‌ها و آژانس‌های هواپیمایی باشیم؟

شما را به بازنگری مصاحبه‌های یک سال قبل تا کنون خودم که با صدا و سیما و رسانه‌های دیگر انجام داده‌ام، دعوت می‌کنم که در آنها نه تنها درباره ورشکستگی آژانس‌ها که پیرامون ورشکستگی کل صنعت هوانوردی صحبت کرده‌ام.بارها و بارها به سیاستمداران و سیاست‌گزاران و رویکرد سیاست خارجی در این باره تذکرات لازم را داده‌ام اما متاسفانه گوش دولت و مدیران و متولیان صنعت هوانوردی به این توصیه‌ها بدهکار نبود. زمانی‌که هنوز فرصت‌های چندماهه برای خرید هواپیما و بازنگری در مدیریت صنعت هوانوردی باقی بود، کسی این حرف‌ها را نمی‌شنید.

من آن زمان مجلس و مجموعه دولت را مورد خطاب قرار دادم و به این عزیزان توصیه کردم چه کارهایی باید انجام دهند که در صورت عدم اقدام، فرصت‌ها را مثل ۴۰سال گذشته، دوباره خواهیم سوزاند. ما می‌توانستیم اقدامات زیادی برای صنعت هوانوردی، آژانس‌های هواپیمایی و مسافرت‌ها انجام دهیم که به‌دلیل نصب مدیران سنتی و بی‌کفایت در راس امور صنعت هواپیمایی- که نمی‌دانم از رانت یا پارتی‌بازی سرچشمه‌ گرفته است یا اینکه اداره خانوادگی است- اقدامی صورت نگرفت.

‌آیا ممکن است پای ایرلاین‌های کشورهای دیگر برای پوشش‌دهی سفرهای خارجی، به آسمان ایران باز شود؟

خیر؛ با این سیاست‌هایی که در تعامل با کشورهای دیگر داریم، آنها به هیچ عنوان علاقه‌ای به همکاری با ما ندارند. آنها دارند ما را در انزوا نگه می‌دارند؛ نه تنها خودشان پرواز نمی‌کنند بلکه سعی می‌کنند پروازهای ما را هم هماگونه که می‌بینید با مشکل مواجه کنند. مانند آلمان که مجوز پرواز ماهان را لغو کرده است و ممکن است فردا روز یک کشور دیگر یک شرکت ایرانی دیگر را از پرواز منع کند. وضع ما بدتر خواهد شد. اینکه در برخی کشورها به ما سوخت نمی‌هند شاید در سال ۹۸ این شرایط بسیار گسترده‌تر شود و در خیلی از جاهای دیگر به ما سوخت ندهند. چون این شرکت‌های سوخت‌رسان از دولت‌های اروپایی تبعیت نمی‌کنند. اینها شرکت‌های خصوصی هستند که تعاملات اقتصادی آنها با دولت آمریکاست و آمریکا هم برای اینها مجوز صادر نمی‌کند.

‌ارزیابی شما از سیاست‌های دولت در قبال صنعت هوانوردی در شرایط کنونی چیست؟

در واقع دولت فعلا صنعت هوانوردی را رها کرده و به فکر آن نیست و شاید این بخش اصلا برایش مهم نیست؛ در حالی‌که من بارها تاکید کرده‌ام که صنعت هوانوردی اگر از انرژی هسته‌ای بالاتر نباشد، دست‌کمی از آن برای منافع کشور ندارد. دلایل آن را نیز به تفصیل گفته‌ام. بارها بر جنبه اشتغالزایی، رشد توریسم و گردشگری، توسعه اجتماعی، توسعه سیاسی و اقتصادی که به‌ویژه اکنون با گران‌شدن دلار و التهاب اقتصادی به‌وجود آمده در بازار ارز و طلا و فشار تحریم‌های شدید ترامپ به کمک ما می‌آمد، تاکید کرده‌ام اما متاسفانه برخی از مسئولان صداها را نمی‌شنوند.

‌به‌نظر شما راهکار نجات این صنعت چیست؟

یا باید دولت دست از سر صنعت هوانوردی بردارد یا اگر بر نمی‌‌دارد به‌جای آنکه وبال گردن صنعت هوانوردی باشد به این صنعت کمک کند. اما اکنون کمک که نمی‌کند هیچ. وبال گردن هم هست؛ یعنی جلوی پیشرفت صنعت هوانوردی را گرفته است. در حقیقت، مدیران و سیاست‌گزاران این صنعت جلوی پیشرفت آن را گرفته‌اند. بارها گفته‌ام که امارات متحده عربی امسال حدود ۸۰ میلیارد دلار از صنعت هوانوردی درآمد داشته است. آن را با درآمد ایران از محل فروش نفت مقایسه کنید تا ببینیم با صنعتمان چه می‌توانستیم بکنیم.

ترکیه، قطر و کشورهای کوچک اطراف را ببینید که از صنعت هوانوردی چه سودی می‌برند و در کنار آن، ایجاد اشتغال می‌کنند؛ یکی از معضلات کنونی کشور ما معضل بیکاری است. همین که در شهرهای مختلف مشاهده می‌کنیم که مثلا حقوق کارگران نیشکر هفت‌تپه عقب افتاده، خودروسازها به این وضعیت دچار شده‌اند و این همه معضلات اقتصادی برای ما پیش آمده است در حالی که می‌توانست دولت از لحاظ اقتصادی از صنعت هوانوردی برای حل مشکلات کشور کمک بگیرد. ولی متاسفانه این کار را نمی‌کنند. حالا چرا نمی‌کنند من دلایل آن را نمی‌دانم. اما به‌نظر من اشتباه محض است اگر ما نتوانیم از صنعت هوانوردیمان برای منافع ملی استفاده کنیم.

‌به‌نظر شما لوکس پنداشتن سفرهای هوایی از سوی برخی از مدیران، نمی‌تواند یکی از دلایل این بی‌توجهی باشد؟

هر کسی که اینگونه به صنعت هوانوردی نگاه می‌کند، نگاه مطلقا غلطی دارد؛ شما باید ببینید که از نظر بین‌المللی در دنیا صنعت هوانوردی ما در کجا جای‌گذاری شده و در چه جایگاهی قرار گرفته است. صنعت هوانوردی صنعت بسیار پول‌ساز و توسعه‌دهنده‌ای ا‌ست. این صنعت جزو پایه‌های توسعه پایدار یک کشور است. توسعه پایدار به معنای آن است که هم نیاز کنونی ما را برطرف می‌کند و هم برای آیندگان در ۵۰ تا ۱۰۰ سال آینده مفید فایده خواهد بود. ما اکنون از هواپیماهایی که ۵۰ سال قبل خریداری شده بود استفاده می‌کنیم و این به معنای توسعه پایدار است؛ حالا نگاه دولت هر چه که می‌خواهد باشد، فرقی نمی‌کند. در خیلی از موارد نگاه دولت نگاه غلطی بوده است.

‌با توجه به تنگ‌ترشدن حلقه تحریم‌های ضد ایرانی، چه دورنمایی را برای هوانوردی ایران متصور هستید؟

پس از این وضع‌مان هر روز بدتر خواهد شد؛ من برای سال ۹۸ اصلا روزهای خوشی را پیش‌بینی نمی‌کنم. هم برای صنعت هوانوردی و هم برای آژانس‌های مسافری و پروازهای مسافربری. زیرا متاسفانه ما از مدیران منفعل، سنتی و... استفاده می‌کنیم.

زینب مختاری