ریزش تونل آزادراه تهران - شمال و یک سوال/ نظارت بر پروژه‌های بنیاد مستضعفان چگونه انجام شود؟

ریزش تونل آزادراه تهران - شمال، سومین اتفاقی بود که در مدت اخیر با نام بنیاد مستضعفان گره خورده است؛ پیش از این پیمانکار این نهاد به دلیل تعدی به بستر رودخانه احضار شده بود؛ اتفاقی که به گفته دادستان منطقه، باعث خسارت در پی سیل اخیر در آن منطقه شده بود.

نام بنیاد مستضعفان یکبار دیگر در موضوعی مهمتر به نام پلاسکو شنیده شد. مالک این ساختمان بنیاد بود و آنگونه در گزارش‌های اعضای رسمی آمده بود در رسیدگی به وضعیت آن ساختمان کوتاهی شده بود. همان زمان رئیس بنیاد خبر داده بود که ساخت ساختمان جدید ۲ سال دیگر تمام می‌شود. بیش از ۲ سال از زمان فرو ریختن پلاسکو گذشت و البته خبری از کار‌های ابتدایی برای ساختمان جدید نشد.

منتقدان درباره پروژه‌هایی که بنیاد واگذار می‌شود، گفته‌اند این نهاد نظارتی بر پیمانکاران خود ندارد. مسئولان بنیاد اما چنین موضوعی را قبول ندارند. آنها گفته بودند صدور حکم بازداشت به خاطر اختلاف بخشدار و پیمانکار بوده و ربطی به اقدامات پیمانکار در تعدی به بستر رودخانه نداشته است. در ماجرای پلاسکو معتقدند موضوع ارتباطی به آنها نداشته و حتی خبر عذرخواهی بنیاد مستضعفان را تکذیب کردند.

در هفته گذشته خبر تلخ درگذشت کارگران در پی انفجار تونل آزاد راه تهران شمال، بار دیگر نام بنیاد مستضعفان را بر سر زبان آورد. محمدرضا رضایی کوچی رئیس کمیسیون عمران مجلس گفته بود «کمیسیون متبوعش به عنوان کمیسیون تخصصی ابعاد مختلف حادثه را بررسی و تدوین خواهد کرد.» البته از همان موقع گفته شد ساخت تونل البرز در قطعه دوم آزاد تهران شمال در دست پیمانکاران بنیاد مستضعفان است، خبری از نتیجه رسیدگی به قصور کارفرما و پیمانکار نشد. روابط عمومی بنیاد مستضعفان البته می‌گوید: موضوع رسیدگی به پرونده ریزش تونل البرز در دست مسئولان وزارت کار است. آنها به رویداد۲۴ گفته‌اند: هنوز علت اصلی حادثه تونل البرز مشخص نشده و بررسی‌های محیطی و آزمایش‌ها ادامه دارد اما کارشناسان محلی علت اصلی انفجار نشت گاز متان ذکر کرده‌اند که در بدنه البرز با مخازن متان برخورد شده است.

به گفته روابط عمومی بنیاد، تونل ۸ پیمانکار دارد اما فوتی‌ها از زیرمجموعه شرکت جنرال مکانیک بوده‌اند.

دولت و مجلس از لحاظ حقوقی اجازه دخالت در امور بنیاد مستضعفان را ندارند چراکه این نهاد زیرمجموعه دستگاه‌های اجرایی دولت به شمار نمی‌آید. بدین ترتیب این سوال مطرح می‌شود که ابهامات در قصور این نهاد چگونه باید رسیدگی شود؟

علیم یارمحمدی نائب رییس اول کمیسیون عمران مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی رویداد۲۴ می گوید: بنیاد مستضعفان کارفرمای اصلی در ساخت آزاد راه تهران-شمال است و در بحث ریزش اخیر تونل البرز و صدمات جانی و آسیب‌ها موضوع زمین شناسی و ساختار فنی این مجموعه مطرح است که تعدادی از اعضای کمیسیون عمران برای بازدید و کارشناسی به محل تونل مراجعه کردند.

او در مورد رسیدگی به قصور بنیاد مستضعفان در چنین پروژه‌هایی ادامه می‌دهد: بنیاد مستضعفان جایگاه دولتی ندارد و نظارت بر عملکرد آن هم به عهده نهاد رهبری است البته این موضوع را نباید نادیده گرفت که تاکنون بنیاد پروژه‌های مختلفی را نهایی کرده اما طی سال‌های گذشته تاکنون در دو حادثه پلاسکو و ریزش تونل البرز آزاد راه تهران- شمال ضعف داشته است.

این نماینده مجلس با بیان اینکه کمیسیون عمران به موضوع ریزش تونل البرز ورود خواهد کرد، می‌گوید: اگر این اتفاق در زمان اوج ترافیک تونل و پس از بهره‌برداری رخ می‌داد به مراتب بدتر بود و تعداد بیشتری آسیب می‌دیدند یا کشته می‌شدند، پس این اتفاق می‌تواند یک اخطار یا یک هشدار باشد و نشان می‌دهد این پروژه‌ها نیاز به مطالعات بیشتری دارد.

فرج الله رجبی نماینده شیراز و عضو کمیسیون عمران مجلس درباره نحوه رسیدگی به قصور کارفرما به رویداد۲۴ گفته به لحاظ قانونی دولتی بودن یا غیردولتی بودن کارفرما در هیچ پروژه‌ای مطرح نیست و زمانی که اتفاقی در پروژه‌ای می‌افتد بر اساس قانون کار کارفرما باید مسئولیت آن حادثه را به عهده گیرد.

او ادامه می‌دهد: به محض اینکه حق بیمه برای فردی رد می‌شود، مسئولیت ایمنی کار بر عهده کارفرما است. فعالیت بنیاد مستضعفان بر عهده نهاد رهبری است و هیچ تفاوتی به لحاظ کارکرد وجود ندارد چراکه اداره کار روی پروژه‌ها نظارت دارد و در صورتی که قصوری باشد ورود پیدا می‌کند و نظارت کلی روی کلیه پروژه‌‌های کارگاهی بر عهده وزارت کار است.

این نماینده مجلس می گوید: در صورتی که کارگری دچار آسیب دیدگی شود کارفرما موظف است کلیه تعهدات خود را انجام دهد.

او در مورد قصور بنیاد مستضعفان در جریان حادثه پلاسکو و تونل البرز می‌گوید: این دو موضوع متفاوت است، زیرا در قضیه تونل البرز بنیاد مستضعفان کارفرمای اصلی بود و پروژه عمرانی محسوب می‌شد و قصور از پیمانکاران زیرمجموعه بنیاد بود که باید نکات ایمنی کار رعایت می‌شد اما در خصوص حادثه پلاسکو بنیاد مستضعفان خود مالک ساختمان پلاسکو بود و در خصوص تجدید بنایی شبیه پلاسکو قول‌هایی داده است و در حال حاضر نیز مجوزهای آن صادر شده است.