خبرهاي خوبي درباره قراردادهاي هوايي ايران با شرکت‌هاي اروپايي به گوش نمي‌رسد. گويي ماجراي پرحاشيه قرارداد فروش بيش از ۲۰۰ فروند هواپیما از سوي شرکت‌هايي مثل بوئينگ، ايرباس و حتي آتي‌ار با ايران بار ديگر زير سايه فشارهاي آمريکايي‌ها رفته تا خبرها حکايت از احتمال به پرواز‌درنيامدن هواپيماهاي تازه‌نفس اروپايي‌ها در آسمان ايران کنند. داستان نگراني‌ها از سرنوشت نامعلوم ۲۵۳ هواپيماي ديگري که قرار است آهسته و پيوسته به جمع هفت هواپيماي تازه‌وارد همين شرکت‌ها در کشور بپيوندند،
حالا در صدر اخبار رسانه‌هاي ايران و جهان نشسته تا بار ديگر حکايت تحريم‌هاي ديگري از سوي آمريکايي‌ها عليه ايران را به گوش برساند. پنجشنبه بود که خبر رأي مجلس نمايندگان آمريکا براي جلوگيري از فروش هواپيماهاي تجاري به ايران دست به دست چرخيد تا قراردادهاي هوايي کشور با سه غول بزرگ صنعت هوايي در جهان، در وضعيتی نامعلوم قرار گيرد.
گويي مجلس نمايندگان آمريکا با وجود هشدار برخي از دموکرات‌ها مبني‌بر اينکه چنين محدوديتي در خريدوفروش هواپيما مي‌تواند در نهايت برجام را ضعيف‌تر کند، پاي مصوبه‌اي را امضا کرده بود که مي‌تواند ضررهاي اقتصادي زيادي را به کشورهاي فروشنده هواپيما به ايران تحميل کند. آن‌طور که واشنگتن‌دي‌سي به نقل از نشريه هيل مي‌نويسد، ماجرا از اين قرار بوده که پيتر روسکام، از جمهوري‌خواهان مجلس نمايندگان آمريکا، دو اصلاحيه را به بسته هزينههاي ۲۰۱۸ دولت اين کشور افزوده تا از روانه‌شدن اعتباراتي که اجازه تعاملات مالي را به شرکت‌ها مي‌دهد، جلوگيري کند.
از آنجايي که حالا از نگاه اين نمايندگان، ايران متهم به همکاري با سوريه و انتقال منابعي چون تسهيلات و نيرو براي حمايت از بشاراسد، شناخته شده، از اين جهت شايسته استفاده از هواپيماي تجاري نيست. آن‌طور اين نشريه به نقل از روسکام مي‌نويسد، ايران تا زماني که استفاده هواپيماي تجاري براي حمايت از تروريست‌ها و مجرمان جنگي را متوقف نکرده، نمي‌تواند از اين شرکت‌ها هواپیما خريداري کند، همچنين شرکت‌هاي غربي نيز نبايد اجازه فروش هواپيماهاي بيشتر را به ايران داشته باشند زيرا مي‌توان از آنها براي شعله‌ور‌کردن جنگ وحشيانه اسد استفاده کرد.
اوضاع اين قراردادهاي نامعلوم، پرحاشيه و پيچيده است، از آنجايي که هر نوع تصميمي در سرنوشت اين قراردادها مي‌تواند در نهايت در سرنوشت شرکت‌هاي اروپايي و حتي خود آمريکا نيز تأثير داشته باشد. حکايت نفروختن هواپيما به ايران حالا زير ذره‌بين دو دوسته از موافقان و مخالفان آمريکايي رفته است؛ مجلس نمايندگان و دموکرات‌ها. از يک طرف مجلس نمایندگان، ايران را به‌دليل سابقه همکاري با سوريه شايسته استفاده از هواپيماهاي تجاري تازه‌نفس نمي‌داند و از طرف ديگر، دموکرات‌ها معتقدند با لغو اين قراردادها دود اين موضع ابتدا چشمان شرکت‌هاي آمريکايي را خواهد سوزاند. آن‌طور که ارل بلومنور، از دموکرات‌هاي مجلس نمايندگان آمريکا هشدار داده: «متوقف‌کردن فروش اين نوع هواپيماها درواقع مجازات‌کردن شرکت‌هاي آمريکايي و تهديد توافق هسته‌اي با ايران است.»
او افزود: گمان مي‌کنم حفظ تعهداتمان طبق توافق هستaهاي با ايران اهميت دارد. آن توافق هسته‌اي با ايران پابرجا بوده و يکي از چند نقطه روشن در اين منطقه است. حالا داستان قرارداد ايراني‌ها با شرکت‌هاي هوايي اروپايي درحالي زير ذره‌بين نمايندگان ايالات‌متحده آمريکا رفته که اوضاع اين دادوستدها به کلي در وضعيتی مبهم قرار گرفته است. گويي اين ماجرا با اينکه از نگاه برخي از مسئولان ايراني نمي‌تواند ممانعتي براي ورود هواپيماهاي اروپايي‌ها به ايران داشته باشد اما به نظر مي‌رسد مي‌تواند تأخيري در به پروازدرآوردن بوئينگ و ايرباس در آسمان ايران داشته باشد.
خواسته روسکام از شرکت‌هاي اروپايي در ماه‌هاي گذشته
برنامه آمريکايي‌ها براي عدم همکاري شرکت‌هاي اروپايي با ايران گويي از ماه‌ها پيش شروع شده بود. آن‌طور که واشنگتن‌دي‌سي مي‌نويسد، اوايل بهار بود که روسکام، تلاش کرد تا از فروش هواپيما توسط اروپايي‌ها به ايران جلوگيري کند. او با انتشار اين جمله که «اگر با کشورهاي اسلامي تجارت نمي‌کنيد، بهتر است تا با جمهوري‌اسلامي ايران نيز تجارتي نداشته باشيد» در تلاش بود تا برنامه فروش هواپيما به ايران را متوقف کند. او قبلا هم در گفت‌وگو با يکي از رسانه‌هاي فرانسوي و حتي اروپايي به ايرباس هشدار داده بود که فروش هواپيما به ايران را متوقف کند. ماه مي سال ۲۰۱۶ بود که او با کمک جمعي از همدستانش به مدير شرکت بوئينگ نامه فرستاد و از او خواست تا با عدم فروش هواپیما به ايران که به ادعاي او حامي تروريست است، مخالفت کند.
وقتي در ژانويه ۲۰۱۶ ايران براي خريد ۱۰۹ هواپيما به ارزش ۲۵ ميليارد دلار با بوئينگ قرارداد بست، روسکام بار ديگر نامه‌اي به اين شرکت ارسال کرد و از آن خواست تا قبل از بستن اين قرارداد از امنيت آن اطمينان حاصل کند، تا اينکه در نوامبر سال گذشته مجلس آمريکا مصوبه‌اي را براي جلوگيري از فروش هواپيما به ايران تأييد کرد. در ژوئيه ۲۰۱۷ مجلس آمريکا گزارشي را براي تأييد اينکه ايران قصد استفاده از هواپيماهاي خريداري‌شده خود را در اهداف غيرقانوني ندارد، منتشر کرد. حالا بار ديگر داستان اين قراردادها زير ذره‌بين مخالفان رفته و معلوم نيست در نهايت چند فروند هواپیما موفق به پرواز در آسمان ايران خواهند شد.
هواپيماهاي جديد در آسمان ايران به پرواز درمي‌آيند؟
برجام خبر خوبي براي نوسازي و تجهيز‌کردن صنعت هوايي کشور بود؛ همان صنعتي که سال‌ها با هواپيماهاي رنجور و کهنسال زندگي کرد و با توافق هسته‌اي توافقات مهمي را با غول‌هاي بزرگ صنعت هوايي در جهان بست. حالا ديگر هفت هواپيما از سوي شرکت‌هاي اروپايي به آسمان ايران آمده‌اند و در ادامه بايد ۲۵۳ هواپيماي ديگر وارد ايران شوند تا صنعت هوايي کشور با هواپيماهاي تازه‌نفسي‌ای که از شرکت‌هاي اروپايي خريداري کرده، جان تازه‌اي بگيرد. اما از اواخر هفته گذشته که مجلس نمايندگان آمريکا قراردادهاي هوايي ايران با غول‌هاي هوايي اروپايي را زير سؤال برده، نگراني‌ها از اين موضوع به اوج خود رسيده است.
با اينکه تصميم جديد آمريکايي‌ها براي ممنوعيت فروش هواپیما به ايران هنوز قطعي نشده و نيازمند تأييد رئيس‌جمهوري است اما گويي حاشيه‌هاي خبر به‌ويژه در رسانه‌هاي خارجي تمامي ندارد. بلومبرگ و واشنگتن‌دي‌سي خيلي زود از تحريم‌های جديد آمريکا عليه ايران نوشتند و از سرنوشت نامعلوم اين قراردادها گزارش کردند ولی اين در حالي است که به گفته برخي از مقامات ايراني اين تحريم‌ها نمي‌تواند قراردادهاي خريد هواپیماي ايران با اروپایي‌ها را خدشه‌دار کند؛ از آنجايي که علي عابدزاده، رئيس سازمان هواپيمايي کشوري روز جمعه يک روز بعد از رأي مجلس نمايندگان به لغو اين قرارداد به ايرنا گفت:
«مصوبه اخير آمريکا بر قراردادهاي خريد هواپيماي ايران تأثيری ندارد.» به گفته عابدزاده، «از آنجا که قراردادهاي خريد هواپيماهاي جديد در سطح بين‌المللي منعقد شده است، مصوبه اخير کنگره آمريکا در مورد ممنوعيت فروش هواپيما به ايران تأثيري بر اجراي اين قراردادها ندارد.» او افزود: تمامي قراردادهاي منعقده با شرکت‌هاي سازنده طبق برنامه اقدام مشترک يا برجام انجام شده و اين توافق ايران با جامعه جهاني به تأييد سازمان ملل متحد نيز رسيده است.
به گفته عابدزاده، اگر آمريکايي‌ها به ما بدعهدي مي‌کنند ما از گذشته به اين بدعهدي آنها عادت کرده‌ايم و باوجود تحريم‌هاي ظالمانه‌اي که در گذشته عليه کشورمان وجود داشت، صنعت هواپيمايي ما همچنان سرپا مانده و به توسعه و رشد خود ادامه داده است. معاون وزير راه‌وشهرسازي ادامه داد: بدون شک همه شرکت‌ها به قراردادهاي خود متعهد هستند و بايد اين قراردادها به اجرا گذاشته شوند. همچنين به گزارش ايرنا، مجلس نمايندگان آمريکا روز پنجشنبه با دو متمم پيشنهادي درباره ممنوع‌شدن فروش هواپيماهاي تجاري به ايران موافقت کرد. برخي اعضاي دموکرات کنگره هشدار داده بودند اين اقدام، توافق هسته‌اي را تضعيف مي‌کند.
با اجراي برنامه جامع اقدام مشترک يا برجام و لغو تحريم‌ها، شرکت‌هاي هواپيمايي کشورمان براي خريد بيش از ۲۶۰ فروند هواپيما با شرکت‌هاي ايرباس، بوئينگ و آ‌تي‌آر قرارداد منعقد کردند که تاکنون هفت فروند از آنها تحويل شرکت هواپيمايي ايران‌اير شده است.
قرار است در چند روز آينده دو فروند هواپيماي آ‌تي‌آر به ايران تحويل داده شود.
- 13
- 5
