«جهان‌صنعت» نوشت: «شرکت دولتی یعنی منبع تولید رانت، شرکت دولتی یعنی سفر خارج از کشور، شرکت دولتی یعنی حقوق‌های نجومی، شرکت دولتی یعنی مفسده، شرکت دولتی یعنی استخدام هر کسی که لازم دارید…» این گفته‌های علی طیب‌نیا وزیر اسبق امور اقتصادی و دارایی در ۶ سال پیش است. اظهاراتی که او با عصبانیت و هیجان مطرح کرد اما نتیجه‌ای نداد. لااقل امروز که گزارش عملکرد شرکت‌های دولتی بیانگر بدهی ۱۸۹۴ هزار میلیارد تومانی است، هشدارهای طیب‌نیا بیشتر نمود پیدا می‌کند.
یک ماه پیش، وقتی رحیم ممبینی معاون سازمان برنامه و بودجه بدهی شرکت‌های دولتی را ۱۸۹۴ هزار میلیارد تومان اعلام کرد، بزرگی عدد در کنار رقم ۷۹۴ هزار میلیارد تومان کسری بودجه خیلی‌ها را شوکه کرد که دولت ابراهیم رییسی می‌خواهد با این شرایط چگونه اقتصاد را اداره کند. اکنون بررسی گزارش عملکرد شرکت‌های دولتی که به تازگی از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر شده، نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد این بدهی‌ها متعلق به شرکت‌های نفتی است.
بدهکارترین شرکت ایران
براساس گزارش وزارت امور اقتصادی و دارایی شرکت ملی نفت ایران در سال ۱۴۰۰ بدهکارترین شرکت دولتی بوده است. این شرکت با ۱۶۸۳ همت (هزار میلیارد تومان) بدهی در ردیف اول شرکت‌های بدهکار دولت قرار گرفته است.
پس از شرکت ملی نفت، شرکت ملی گاز ایران با ۲۷۳ همت (هزار میلیارد تومان) در ردیف چهارم، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با ۲۰۱ همت (هزار میلیارد تومان) در ردیف هشتم جدول شرکت‌های بدهکار سال ۱۴۰۰ قرار گرفته‌اند.
براساس این گزارش، شرکت ملی نفت در سال ۱۳۹۹ به میزان ۱۴۹۱ همت، شرکت گاز ۲۵۱ همت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران ۱۸۸ همت بدهکار بوده‌اند.
بدهی شرکت ملی نفت در سال ۱۳۹۸ به میزان ۷۹۰ همت (هزار میلیارد تومان)، شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی ایران ۱۴۴ همت و شرکت گاز ۱۱۲ همت (هزار میلیارد تومان) گزارش شده است.
شرکت ملی نفت ایران در سال ۱۳۹۷ به میزان ۴۹۴ همت (هزار میلیارد تومان)، شرکت ملی گاز ایران به میزان ۸۴ همت (هزار میلیارد تومان) و شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی ۷۸ همت بدهکار بوده‌اند.
این گزارش می‌افزاید، شرکت ملی نفت در سال ۱۳۹۶ یعنی سالی که علی طیب‌نیا به شدت به وضعیت شرکت‌های دولتی انتقاد کرده، شرکت ملی نفت ۲۹۳ همت (هزار میلیارد تومان)، شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی ایران ۷۳ همت (هزار میلیارد تومان) و شرکت ملی گاز ۳۷ همت (هزار میلیارد تومان)بدهی داشته‌اند.
اگرچه شرکت ملی نفت در سال ۱۴۰۰ پردرآمدترین شرکت با ۱۹۰۰ همت(هزار میلیارد تومان)، شرکت پخش و پالایش با ۱۲۱۸ همت و شرکت گاز با ۲۲۲ همت، وضعیت نسبتا بهتری در صورت‌های مالی خود داشته‌اند، با این حال بررسی وضعیت شرکت ملی نفت ایران در مقایسه با شرکت‌های رقیب منطقه‌ای مثل آرامکو که در سال بررسی ۵۰ میلیارد دلار بوده، بیانگر وضعیت ناخوشایند این شرکت است.
البته وزارت امور اقتصادی و دارایی گزارشی از عملکرد شرکت‌های دولتی در دو سال اخیر منتشر نکرده است. با این حال اظهارات رحیم ممبینی معاون سازمان برنامه و بودجه درباره بدهی شرکت‌های دولتی نشان می‌دهد که شرایط شرکت‌های دولتی چندان تفاوتی نسبت به دو سال پیش نکرده است.
این تصویر را اگر در کنار سودسازی آرامکو عربستان که در سال ۲۰۲۰ به ۱۶۱ میلیارد دلار سود دست یافت، قرار بدهیم، هشدارهای علی طیب‌نیا بیشتر نمود عینی پیدا می‌کند.
مدیران ضعیف، مدیریت ناکارآمد
محمود خاقانی کارشناس ارشد انرژی و مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در تحلیل عملکرد شرکت‌های دولتی با یادآوری هشدارهای علی طیب‌نیا می‌گوید: آنچه برای شرکت ملی نفت اتفاق افتاده است، غم‌انگیز است.
شرکتی که باید هم‌رده و رقیب آرامکو باشد، به جای سودسازی بیش از ۶۰ میلیارد دلار بدهی دارد، این در حالی است که این شرکت حتی در دوران جنگ تحمیلی که فشار اقتصادی زیادی بر کشور بود، سودده بوده است.
او با بیان اینکه در سه دهه گذشته شرکت ملی نفت و شرکت‌های زیرمجموعه از متخصصان نفتی خالی شدند و افراد غیرمتخصص جایگزین شدند، اظهار کرد: حتی تا پایان دولت هشتم، شرکت ملی نفت و شرکت‌های تابعه به دلیل وجود مدیران متخصص و کاربلند، توانستند ۱۲ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کنند و بسیاری از پروژه‌های نفتی که امروز کشور به آنها مدیون است، ماحصل آن سال‌هاست اما متاسفانه در دولت نهم و دهم شرکت‌های نفت و گاز دچار بحران مدیریتی شدند.
خاقانی خاطرنشان کرد: موج خروج نیروهای متخصص نفتی از دولت نهم و دهم شروع شد؛ بسیاری از مدیران متخصص یا بازنشسته شدند یا به دلیل سختگیری‌هایی که به آنها می‌شد، مجموعه صنعت نفت را ترک کردند.
جایگزین آنها، مدیران خیلی ضعیفی شدند که نه تنها با صنعت نفت بیگانه بودند، بلکه با رانت و لابی به دنبال منافع خود و گروه‌های حامی آنها بودند.
مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه گفت: من این موضوع را تجربه کرده‌ام؛ زمانی که در دولت نهم مسوولیت داشتم، مدیر بالادستی من نمی‌فهمید که اصلا صنعت نفت چیست!
او افزود: باندبازی و لابی‌های سیاسی، افراد ضعیف و فاقد صلاحیت را تبدیل به مدیران ارشد کرد، حال آنکه صنعت نفت یک صنعت مهم در کشور ماست و باید با نیروهای متخصص و قوی اداره شود.
خاقانی با یادآوری این موضوع که در دولت دهم تصمیم گرفته شد که وزارت نفت منحل شود، گفت: این تحولات در سیاستگذاری کلان مجموعه‌ای که می‌توانست اقتصاد کشور را متحول کند، باعث ناپایداری سیاستگذاری‌ها و در نتیجه اوضاعی شود که امروز می‌بینیم شرکت ملی نفت تبدیل به بدهکارترین شرکت کشورشده است.
او با بیان اینکه امروز صنعت نفت خالی از نیروهای باتجربه خالی شده است، گفت: وجود بیش از ۲۴۰ هزار نفر پرسنل شرکت نفت این شرکت را در پرداخت حقوق و مزایا با مشکل مواجه کرده بود. متاسفانه کماکان شاهد آن هستیم که گروه‌های غیرمتخصص استخدام شرکت ملی نفت و شرکت‌های تابعه می‌شوند و این یعنی کار به کندی پیش خواهد رفت.
خاقانی گفت: به عنوان یک کارشناس انرژی که بیش از ۳۵ سال در این صنعت بودم، برای صنعت نفت ایران و آینده آن غصه می‌خورم چون بخش حکمرانی و مدیریت در صنعت نفت ایران فامیلی، سیاسی و باندبازی شده است.
وقتی مدیری کار‌بلد نیست، به خصوص در حوزه‌های بین‌الملل، خارجی‌ها به راحتی از آنها امتیازهای خوب می‌گیرند. بنابراین در آینده متوجه خواهیم شد که با قراردادهایی که امروز بسته شده، نسل بعد چقدر متضررخواهد شد.
- 9
- 2
