بانک جهانی از چهار ریسک آینده نفت می‌گوید

بانک جهانی در گزارش سه ماه سوم ۲۰۱۷ از تحولات و چشم‌انداز بازارهای کالایی، پیش‌بینی کرد قیمت هر بشکه نفت خام از متوسط ۵۳ دلار در سال جاری به ۵۶دلار بر بشکه در سال ۲۰۱۸ افزایش یابد. این چشم‌انداز در حالی برای قیمت هر بشکه نفت خام در سال آینده میلادی در نظر گرفته شده است که رشد پایدار تقاضا، توافق کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و تثبیت تولید نفت شیل آمریکا از مهم‌ترین دلایل آن عنوان شده‌ است.

با این حال بانک جهانی در گزارش اخیر از چهار عامل رشد تقاضا، تمدید توافق اوپک، روند تولیدات شیل آمریکا و مسائل ژئوپلیتیک به‌عنوان ریسک‌‌هایی یاد کرده است که می‌توانند در تعیین مسیر حرکت بازار در سال آینده میلادی اثرگذار باشند.

بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش فصلی از بازارهای کالایی تاکید کرده است «قیمت نفت خام در سه ماه سوم ۲۰۱۷ به دلیل تقاضای قوی، کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام و افزایش پایبندی کشورهای عضو و غیرعضو به توافق کاهش تولید با رشدی ۲ درصدی همراه بوده است. همچنین در ۹ ماهه سال جاری میلادی در مقایسه با همین بازه زمانی در سال ۲۰۱۶، قیمت نفت به‌طور متوسط رشدی ۲۵ درصدی داشته است.» 

این میزان رشد قیمت برای نفت خام در حالی بوده است که با وجود کاهش تولید ۲۲ کشور حاضر در توافق اوپک، دلایلی همچون بالا بودن سطح ذخایر نفت خام تجاری در دنیا، بهبود تولیدات نفت شیل و افزایش تولید از سمت لیبی و نیجریه به‌عنوان دو عضو اوپک که در توافق کاهش تولید حضور ندارند، در نیمه اول سال جاری میلادی باعث شدقیمت نفت خام به سمت کاهش تمایل بیشتری داشته باشد.

 با این حال با تداوم پایبندی به توافق کاهش تولید، مازاد عرضه بزرگی که از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ ادامه داشت، در ماه‌های اخیر رو به کاهش گذاشت تا آنجا که برای اولین بار از سال ۲۰۱۳ به این سو، بازار جهانی نفت شاهد کمبود عرضه بود. در گزارش بانک جهانی «رشد تقاضای غیرمنتظره» یکی از دلایل کاهش حجم ذخایر جهانی نفت خام عنوان شده است. 

اما بانک جهانی گرچه در گزارش اخیر چشم‌انداز خوش‌بینانه‌ای نسبت به بازار نفت در سال آینده دارد و از تقاضای قوی، کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام و کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به‌عنوان عواملی برای این خوش‌بینی یاد می‌کند، با این حال به ریسک‌هایی که می‌تواند این چشم‌انداز را تغییر دهد نیز توجه دارد. به این ترتیب این احتمال وجود دارد که در سال آینده تحت تاثیر ریسک‌های موجود، قیمت نفت بیشتر یا کمتر از مقدار برآورد شده باشد.

شیل آمریکا، تهدیدی همیشگی

اگرچه بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود، رشد قیمت نفت خام در سال ۲۰۱۸ را پیش‌بینی کرده است، با این حال افزایش تولید نفت شیل در سال آینده را در دسته ریسک‌هایی قرار داده است که می‌تواند مانع از تحقق پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه بانک جهانی در رابطه با رشد قیمت نفت خام در سال آینده شود. رشد سریع‌تر از انتظار در تولیدات شیل آمریکا (که در پی رشد بهره‌وری و افزایش سودآوری تولیدکنندگان آن رخ داده است)، عاملی است که می‌تواند عرضه جهانی نفت خام را در سال‌ آینده افزایش دهد و در نتیجه تلاش‌ها برای کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام را بی‌اثر کند.

احتمال رشد شدید تقاضا

 در مقابل رشد تولیدات شیل آمریکا، بانک جهانی عنوان می‌کند «ممکن است تقاضای قوی بتواند موجب سرعت بخشیدن به کاهش سطح ذخایر جهانی شود.» اما این در حالی است که اگر رشد تقاضا در سال آینده مانند امسال قدرتمند نباشد، چشم‌انداز خوش‌بینانه از قیمت نفت با اشکالاتی همراه می‌شود.  در واقع اگرچه تقاضای جهانی نفت خام طبق گزارش بانک جهانی، در سه ماه دوم سال جاری میلادی با رشد غیرمنتظره و قوی ۲/ ۲ میلیون بشکه‌ای در روز (یا ۳/ ۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته) همراه بوده است، ممکن است در سال آینده شاهد این رشد غیرمنتظره نباشیم.

طبق گزارش بانک جهانی، پیش‌بینی می‌شود متوسط تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۷ با رشد ۶/ ۱ میلیون بشکه‌ای در روز همراه باشد و در سال ۲۰۱۸ نیز رشد تقاضای ۴/ ۱ میلیون بشکه‌ای رقم بخورد. چنانچه این اتفاق رخ دهد، متوسط تقاضای جهانی نفت خام از سطح ۱/ ۹۹ میلیون بشکه در روز خواهد گذشت که در نوع خود یک رکورد به‌شمار می‌رود. با وجود پیش‌بینی رشد تقاضای کمتر در سال ۲۰۱۸، بانک جهانی احتمال رشد بیشتر و کاهش سریعتر ذخایر را رد نمی‌کند.

اما عرضه نفت خام نیز در حالی می‌تواند بر شرایط بازار در سال آینده اثرگذار باشد که در سال ۲۰۱۷ با رشدی ۴/ ۰میلیون‌ بشکه‌ای مواجه شد. این میزان، مشابه سرعت رشد عرضه در سال ۲۰۱۶ است اما با این حال بسیار کمتر از عرضه متوسط ۹/ ۱میلیون بشکه نفت خام در روز‌ در طول سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ است. اما بانک جهانی انتظار دارد در سال ۲۰۱۸ عرضه نفت خام از سوی کشورهای غیرعضو اوپک، روزانه رشدی ۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای داشته باشد که نزدیک به رشد تقاضای جهانی است.

کاهش صادرات با ریسک‌های ژئوپلیتیک

در عین حال ریسک‌های ژئوپلیتیک نیز می‌تواند صادرات نفت خام را در چند کشور با تهدید همراه کند. لیبی، نیجریه و ونزوئلا از جمله کشورهایی هستند که ریسک‌های ژئوپلیتیک، تولید و صادرات آنها را تهدید می‌کند.در کنار این کشورها، نزاعی که میان اقلیم کردستان عراق و دولت مرکزی ایجاد شده، از سوی بانک جهانی به‌عنوان ریسکی یاد شده است که می‌تواند ترانزیت نفت را با تهدیدهایی همراه کند. 

کردستان عراق روزانه بیش از ۵۰۰ هزار بشکه نفت از طریق خط لوله کرکوک-جیهان به دست مشتریان خود می‌رساند اما مخالفت ترکیه با برگزاری همه‌پرسی استقلال کردها، این تهدید را به همراه داشت که صادرات نفت خام این اقلیم از طریق خط لوله یاد شده متوقف شود. در حال حاضر روابط کردها با دولت مرکزی عراق تنش‌های هفته‌های قبل را ندارد، با این حال این ریسک از سوی بانک جهانی در نظر گرفته شده است.

نقش اوپک در قیمت نفت ۲۰۱۸

به گزارش بانک جهانی، توافق برای کاهش بیشتر تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، سیاستی است که می‌تواند از بازار نفت در سال آینده حمایت کند. با این حال بانک جهانی با در نظر گرفتن ریسک‌هایی که می‌تواند قیمت نفت را در سال‌ آینده نزولی کند، مهم‌ترین آنها را «کاهش پایبندی کشورهای عضو و غیرعضو به توافق کاهش تولید» یا «تمدید نشدن تداوم آن بعد از ماه مارس سال آینده میلادی» عنوان کرده است.   افزایش تولید از سوی لیبی و نیجریه نیز از جمله عواملی هستند که می‌توانند مسیر رسیدن بازار به تعادل را طولانی‌تر کنند. با این تفاسیر باید دید ریسک‌های یاد شده تا چه میزان باعث یا مانع تحقق چشم‌انداز بانک جهانی خواهند شد.