موافقت با افزایش ۵۰۰ تومانی بنزین در سال ۹۷، خواسته دولت از مجلس است. گرچه دور از ذهن است که در آستانه برگزاری انتخابات مجلس، نمایندگان با این درخواست موافقت کنند، اما در مجموع دولت در نظر دارد که در صورت موافقت نظر مجلس، سال آینده بنزین را به ۱۵۰۰ تومان برساند. این موضوع از ابعاد مختلف قابل بررسی است، اما مسئله قابل‌توجه این است که سود حاصل از افزایش قیمت بنزین و گازوئیل نصیب پالایشگاه‌ها (تولیدکنندگان) خواهد شد یا دولت؟ برای یافتن پاسخ این پرسش با عباس کاظمی، مشاور وزیر نفت و مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، به گفت‌وگو نشستیم.
با افزایش قیمت بنزین در سال ۹۷ سود پالایشگاه افزایش می‌یابد یا دولت بخشی از زیان خود را جبران می‌کند؟
افزایش قیمت بنزین، سودی برای بخش دولت یا پالایشگاه‌ها ندارد. دولت بنزین را با نرخ فوب خلیج‌فارس از پالایشگاه‌دار می‌خرد و توزیع می‌کند. در حال حاضر هر لیتر بنزین ۲۳۰۰تومان برای دولت هزینه خرید دارد، ۳۰۰تومان هزینه مالیات بر ارزش‌افزوده و ۱۰۰ تومان هزینه نیز توزیع آن است.
در حقیقت هر لیتر بنزین تولید داخلی ۲۷۰۰ تومان هزینه تمام‌شده دارد که ۱۷۰۰ تومان را دولت یارانه می‌دهد. در بخش واردات بنزین نیز قیمت‌ها با احتساب هزینه‌های گمرک، بندر و مالیات حدود بیش از سه هزار تومان است که باز دولت یارانه می‌دهد. به‌طور خلاصه می‌توان گفت افزایش نرخ بنزین، ضرر دولت را در بنزین کاهش می‌دهد و موجب می‌شود یارانه کمتری پرداخت کند.
نفت خام نیز ارزان‌تر از فوب خلیج‌فارس در اختیار پالایشگاه‌ها قرار می‌گیرد؛ یعنی در این مرحله نیز سود نصیب پالایشگاه‌ها می‌شود؟
بله، اگر به این موضوع استناد کنیم می‌توان گفت پالایشگاه‌های کشور سود بالایی را در بخش تولید بنزین دارند، اما بحث این است که پالایشگاه‌های کشور به دلیل قدیمی‌بودن به‌جای تولید بنزین، مازوت زیادی تولید می‌کنند؛ یعنی ۲۷ درصد تولید پالایشگاه‌ها مازوت است که ۳۰درصد زیر قیمت نفت سفید است و این تولید سود را می‌بلعد. متأسفانه پالایشگاه‌های کشور قدرت سرمایه‌گذاری ندارند و نمی‌توانند مازوت را به فرآورده‌های نفتی باارزش تبدیل کنند.
بنابراین حاشیه سود پالایشگاه‌ها با وجود تخفیف پنج درصد نفت خام، صرفه خوبی ندارد؛ البته این در پالایشگاه اراک استثنا بوده، بااین‌حال دولت با پرداخت یارانه سرسام‌آور، بنزین تولید کشور را باکیفیت پایین اما به قیمت فوب خریداری می‌کند.
افرایش قیمت برای پالایشگاه‌ها که براساس فوب خلیج‌فارس عمل می‌کنند، اثری ندارد در صورتی‌که مجلس با افزایش ۵۰۰تومانی موافقت کند می‌توانیم امیدوار باشیم که یارانه انرژی دولت کاهش یابد. از سال ۱۳۵۱ یارانه روی فرآورده‌های نفتی اعمال شد که اشتباه بود. مسلما موجب ضرردهی دولت شده است.
چرا باید دولت‌ها این میزان یارانه برای انرژی پرداخت کنند که کارایی و بهره‌وری لازم را ندارد؟ به نظر من یارانه انرژی از همان ابتدا کار درستی نبود.
به‌جز دو پالایشگاه اراک و آبادان، تمام پالایشگاه‌ها خصوصی‌سازی شده‌است؛ چرا باید روند فعالیت این پالایشگاه‌ها این‌گونه زیان ده باشد که دولت ناچار شود برای ادامه حیات به این پالایشگاه یارانه بدهد؟
دولت ناچار است ۵درصد ارزان‌تر از فوب خلیج‌فارس به پالایشگاه‌ها نفت خام عرضه کند که از این محل سالانه دو میلیارد دلار ضرر می‌کند؛ همچنین در انتقال نفت خام از مناطق نفت‌خیز به پالایشگاه‌ها و بعد انتقال بنزین به جایگاه‌داران نیز دولت هزینه می‌کند. سالانه ۱۶ میلیارد یارانه برای سوخت پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها از سوی دولت پرداخت می‌شود و موارد دیگر. این میزان یارانه تنها برای مصرف انرژی در کشور است.
مسئله‌ای که مطرح می‌شود این است که دولت برای به حرکت درآوردن پالایشگاه‌ها هزینه بالایی را پرداخت می‌کند تا بنزین در کشور تولید شود و سپس دوباره بودجه بالایی برای خرید بنزین به پالایشگاه‌ها پرداخت می‌کند. بهتر نبود خصوصی‌سازی صورت نمی‌گرفت؟
خصوصی‌سازی چالش اصلی همه ماست. قرار بود دولت با خصوصی‌سازی، بودجه‌ای برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها کسب کند و پالایشگاه‌ها با این امر بهسازی شوند، اما این امر عملیاتی نشد و پالایشگاه‌ها رفع دیون شد. متأسفانه بعد از خصوصی‌سازی به شیوه اشتباه، کارمندان بازنشسته نفت، مدیر پالایشگاه‌های به‌اصطلاح خصوصی‌سازی شدند و حقوق دریافت کردند و تعهدی نسبت به تولید بهینه نداشتند. معتقدم خصوصی‌سازی
درست انجام نشد.
قرار بود دولت چابک‌سازی شود، اما این امر نیز محقق نشد. این نوع خصوصی‌سازی، نوع درستی نبود. برخی از پالایشگاه‌های ما مثل آبادان و کرمانشاه ضررده هستند و اگر این تخفیف ۵ درصدی به پالایشگاه‌ها از سوی دولت نباشد، سودی عاید پالایشگاه‌ها نمی‌شود.
از یارانه در توزیع بنزین سخن گفتید. دولت برای توزیع بنزین سالانه چه میزان یارانه می‌دهد؟
توزیع هر یک لیتر فرآورده نفتی از پالایشگاه تا جایگاه سوخت ۸۰ تومان هزینه توزیع دارد. دولت به جایگاه‌دار نیز یارانه می‌دهد. تولید برای بنزین در چند بخش یارانه می‌دهد؛ انتقال نفت خام، قیمت نفت خام، محصول تمام‌شده به جایگاه‌داران و سوخت پالایشگاه‌ها. همه این موارد برای دولت هزینه دارد. مسئله اصلی این است که دولت نباید برای انرژی یارانه پرداخت می‌کرد، به‌همین دلیل است که مصرف انرژی در کشور بالاست. در حال حاضر جز قیمت انرژی همه‌چیز جهانی شده است.
یک لیتر بنزین برای پالایشگاه‌دار چه میزان هزینه دارد؟
مدیریت پالایشگاه‌ها هزینه‌های بالایی دارند؛ این‌که سوخت ارزانی داشته باشند، ملاکی برای بالا بردن سود آن‌ها نمی‌تواند باشد، اما هر لیتر بنزین برای پالایشگاه‌داران کمتر از دو هزار تومان نیست. مسئله اصلی پایین‌بودن بهره‌وری در پالایشگاه‌هاست.
با توجه به هزینه بالای تولید بنزین در کشور، بهتر نیست تمرکز برای واردات باشد؟
اگر تقاضا بالا برود، دوباره قیمت‌ها افزایش می‌یابد. باید باوجود تمامی هزینه‌های بالای تولید در داخل کشور، تولید ادامه داشته باشد.
- 19
- 3
