پیامدهای سیاست ۱۵۰۰ تومانی شدن قیمت بنزین

سرنوشت قیمت بنزین در بودجه ۹۷ همچنان در هاله‌ای از ابهام است. چند هفته‌ از پیشنهاد دولت برای رساندن قیمت بنزین به ۱۵۰۰ تومان به منظور حمایت از اشتغال، گذشته است تا اختلاف میان بهارستانی‌ها و دولت در این‌روزها به اوج خود برسد. حالا بسیاری از نمایندگان مجلس از مخالفت خود برای بالا بردن قیمت بنزین می‌گویند و همچنان از لزوم سهمیه‌بندی مجدد سوخت در سال آینده حکایت می‌کنند. با این وجود، در این باره از سوی نمایندگان مجلس اظهار نظرهای متفاوتی شنیده می‌شود. حالا مخالفان دو نرخی شدن بنزین، سیاست سهمیه‌بندی مجدد سوخت را هم زیر سوال می‌برند.

به تجربه شکست سهمیه‌بندی

نیمه دوم آذرماه سال ۸۹ بود که محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت نهم، به رسانه ملی آمد و از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و اصلاح قیمت حامل‌های انرژی خبر داد. در همان زمان بسیاری از تحلیلگران اقتصادی به دولت هشدار دادند که بنزین دو نرخی فساد آور است. اما دولت بی توجه به اظهار نظر کارشناسان بر اجرای این سیاست پا فشاری کرد.

پس از سهمیه‌بندی، قیمت سوخت با شیبی تند رشدی ۴۰۰ درصدی را نسبت به روزهای قبل از اجرای این طرح به ثبت رساند. قرار بود با افزایش قیمت بنزین و دو نرخی شدن سوخت، عدالت در جامعه حاکم شود و افرادی که مصرف بالاتری دارند، در عوض هزینه بیشتری را نیز برای تامین سوخت پرداخت کنند. ماهها گذشت و معلوم شد، نه تنها با اجرای این طرح، میزان مصرف بنزین کاهش پیدا نکرد بلکه مصرف برخی حامل های انرژی مانند بنزین و گازوئیل نسبت به زمان پیش از اجرای طرح، افزایش شدیدی را تجربه کرد.

خروجی اصلی تغییر قیمت سوخت، یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی‌ای بود که باید در هر ماه به خانوارها پرداخت شود.اما عدم توانایی در پرداخت یارانه به همه باعث شکل گیری طرحی شد که بر مبنای آن از میان حداقل ۷۵ میلیون نفر تنها کسانی می‌توانستند یارانه دریافت کنند که خواستار این مبلغ پول بودند. اما با انحرافات قانونی به نتیجه‌ای نرسید.

روال بی‌ضابطه پرداخت جمعی یارانه‌های نقدی به نیازمند و غیرنیازمند در حالی عادی شد که با پرداخت رقمی نزدیک به ۳۴۰۰  میلیارد تومان در هر ماه و تا حدود ۴۲ هزار میلیارد تومان در سال، با توجه به اینکه درآمد ناشی از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی پاسخگوی این هزینه نبود نه تنها جایی برای پرداخت سهم بخش‌های تولیدی و درمانی و خود دولت باقی نگذاشت، حتی زمینه استقراض دولت از بانک مرکزی را هم فراهم کرد.

ایجاد رانت و فساد یکی از تجربه‌ای ناموفقی بود که حالا مخافان اجرای طرح دو نرخی شدن بنزین در بهارستان از آن حکایت می‌کنند. تا جایی که جلال میرزایی، عضو کمیسیون انرژی نیز چند روز پیش به خانه ملت گفته بود: «تجربه دونرخی شدن سوخت را سال‌های گذشته کسب کرده‌ایم که تجربه موفقی نبوده و هر کالای را دو نرخی و سهمیه بندی کرده‌ایم باعث رانت شده است. »

این نماینده مجلس ادامه داد: «در این زمینه تجربه را در سال‌ها گذشته کسب کرده‌ایم که تجربه بسیار خوبی نبوده، هر موردی را مانند دلار که دو نرخی و سهمیه بندی کرده‌ایم باعث ایجاد رانت شده است.» حالا تصمیم‌گیری درباره سرنوشت بنزین در حالی به دغدغه مسئولان تبدیل شده که مخالفان و موفقان زیادی برای دو نرخی شدن بنزین و سهمیه‌بندی مجدد وجود دارد. از طرفی دولت به منظور حمایت از اشتغال پیشنهاد بنزین ۱۵۰۰ تومانی را در لایحه بودجه ۹۷ آورده و از طرف دیگر بسیاری از نمایندگان مجلس برای مخالفت با این طرح پافشاری می‌کنند.

این در حالی است که بهارستانی‌ها با وجود آگاهی از تجربه‌های ناموفق در زمینه سهیمه‌بندی سوخت در بوجه ۹۷ همچنان بر دو نرخی شدن اصرار می‌کنند. یکی از سوالاتی که به ذهن می‌رسد این است که چرا با وجود تجربه شکست سهمیه‌بندی در سال‌های گذشته بار دیگر سناریوی بنزین دو نرخی و سهمیه‌بندی به مجلس رفته است؟

برخی از نمایندگان عضو کمیسیون انرژی به «همدلی» می‌گویند: «در حال حاضر تجمع‌های اعتراضی اخیر موجب شده تا رای بسیاری از نمایندگان بر سهمیه‌بندی باشد زیرا با توجه گرانی‌های اخیر کشور ظرفیت افزایش قیمت بنزین را ندارد.» بر همین اساس تصمصم‌گیری درباره سرنوشت بنزین هنوز تا رسیدن به صحن علنی و جذب آرای نمایندگان راهی طولانی را در پیش دارد.

فاطمه آقایی‌فرد