سقوط بهای طلای سیاه در بازار آتی؛ آیا قیمت منفی تکرار می‌شود؟

هفته گذشته در حالی که تنها یک روز به انقضای قراردادهای سررسید ماه مه زمان باقی بود، قیمت نفت‌خام آمریکا در اتفاقی بی‌نظیر تا کمتر از منفی ۴۰ دلار بر بشکه عقب‌نشینی کرد. چراکه این نگرانی وجود داشت که با انقضای قراردادها سرمایه‌گذاران مجبور به دریافت فیزیکی نفت شوند، نفتی که نه می‌توانند برای آن مشتری پیدا کنند و نه ظرفیت انبارهای نفتی اجازه ذخیره‌سازی آن را می‌دهد. حال که خبرها درخصوص افزایش مداوم موجودی انبارهای نفتی و احتمال پر شدن این ذخایر در آمریکا طی هفته‌های آتی مطرح شده، معامله‌گران نگران منفی شدن قراردادهای سررسید ماه ژوئن با نزدیک شدن به زمان انقضای آن هستند.

این قراردادها در نوزدهم ماه مه یعنی حدود سه هفته دیگر منقضی خواهند شد. این نگرانی به حدی است که مانع اثرگذاری خبرهایی مبنی بر کاهش محدودیت‌های قرنطینه در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا شد و قیمت‌ نفت را روز گذشته در مسیر کاهشی نگه داشت. قیمت هر بشکه نفت‌خام آمریکا در بازار آتی بعد از افت حدود ۴ دلاری معادل ۲۵ درصد در روز دوشنبه، دیروز تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) بیش از ۲ دلار معادل ۱۶ درصد کاهش یافت و به حدود ۱۰ دلار بر بشکه رسید. برنت نیز با ۲۶ سنت کاهش معادل ۳/ ۱ درصد ۷۶/ ۱۹ دلار بر بشکه معامله شد. این نفت شاخص نیز روز دوشنبه افتی حدود ۵/ ۱ دلار معادل ۷ درصد را تجربه کرد و به زیر ۲۰ دلار بر بشکه رسید.

معامله‌گران سررسیدهای ژوئن را نمی‌خواهند

حال که قراردادهای سررسید ماه مه منقضی شده و نزدیک‌ترین سررسید به ژوئن تغییر کرده است، سرمایه‌گذاران نگران تجربه مجدد قیمت‌های منفی هستند، موضوعی که «دنیای اقتصاد» هفته گذشته پیش‌بینی کرده و احتمال تکرار قیمت‌های منفی در قراردادهای سررسید ماه ژوئن را مطرح کرده بود. آن‌طور که بلومبرگ خبر می‌دهد، اس‌اند‌پی داو جونز اعلام کرده که تمام قراردادهای سررسید ماه ژوئن خود را به جولای تغییر خواهد داد. صندوق نفت آمریکا نیز همه قراردادهای سررسید ماه ژوئن خود را واگذار کرده است. دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز اعلام کرده‌اند که در حال فروش قراردادهای سررسید ماه ژوئن و خرید قراردادهای با سررسیدهای دورتر هستند.

چنین اقدامی خود به کاهش قیمت‌ها کمک کرده و نوسانات را در بازار نفت‌خام آمریکا افزایش داده است. در عین حال موجب شده در حالی که قراردادهای سررسید ماه ژوئن افت شدیدی را تجربه می‌کنند، قیمت قراردادهای سررسیدهای دورتر رو به افزایش بگذارد به‌طوری‌که فاصله قیمت نفت‌خام آمریکا در سررسید ماه ژوئن و جولای به حدود ۸ دلار بر بشکه رسیده است.

آن‌طور که داده‌های اینوستینگ نشان می‎دهد، روز گذشته قیمت قراردادهای سررسید ماه جولای ۳۱ سنت و سررسید ماه آگوست ۵۱ سنت افزایش یافته و به ترتیب به حدود ۴/ ۱۸ و ۹/ ۲۱ دلار بر بشکه رسیده‌اند. روند افزایشی قیمت تا قراردادهای سررسید فوریه ۲۰۲۱ ادامه داشته است.  علاوه بر این بررسی‌های جان کمپ، تحلیلگر بازار نفت در رویترز نیز از استقبال سرمایه‌گذاران از پوزیشن‌های اختیار خرید (long position) خبر می‌دهد. آن‌طور که کمپ می‌نویسد، با وجود منفی شدن قیمت‌ها در هفته گذشته، مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری خریدهای سنگینی را در بازار آتی داشته و در پوزیشن‌های افزایش قیمت قرار گرفته‌اند. چراکه آنها منفی یا نزدیک به صفر شدن قیمت نفت‌خام را به‌عنوان فرصتی ارزیابی کرده‌اند تا در موقعیت‌های خرید یا انتظار برای رشد قیمت سرمایه‌گذاری کنند. این خود نشان از چشم‌انداز سرمایه‌گذاران برای عادی شدن شرایط با گذر از کرونا و افزایش قیمت‌ها در ماه‌های آتی است. بسیاری از تحلیلگران نیز بر این باورند که نفت در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ می‌تواند تا حدودی خود را بازیابی کند و به سطوح بیش از ۳۰ دلار بر بشکه برسد.

با این حال تحقق این پیش‌بینی‌ها همگی منوط به کنترل ویروس کرونا و پایان یافتن قرنطینه است. گوپیچند هندوجا، یکی از ثروتمندترین تاجران آمریکا نیز در گفت‌وگو با سی‌ان‌بی‌سی پیش‌بینی کرده که با از بین رفتن خطر ویروس کرونا قیمت نفت به ۴۰ تا ۵۰ دلار بر بشکه افزایش یابد. با این حال این تاجر نفتی بر این باور است مادامی که اقتصاد جهان به دلیل قرنطینه در رکود و خاموشی به سر می‌برد، بهای نفت در سطوح پایینی باقی خواهد ماند. این ویروس تا کنون بیش از ۳ میلیون نفر را در دنیا آلوده کرده و بیش از ۲۰۰ هزار نفر را به کام مرگ کشانده است. از این رو حدود دو‌سوم جمعیت جهان در حال حاضر قرنطینه هستند و این خود به کاهش شدید تقاضا برای نفت منجر شده است. برآورد می‌شود در ماه جاری میلادی حدود ۳۰ میلیون بشکه و در ماه مه با کاهش نسبی محدودیت‌ها حدود ۱۸ میلیون بشکه از تقاضای روزانه نسبت به مدت مشابه سال قبل کاسته شود.

نفت دوباره منفی می‌شود؟

اما خوش‌بینی معامله‌گران به بازیابی بازار نفت به یک تا دو ماه آینده اختصاص ندارد و حتی آنها انتظار دارند که تجربه منفی شدن قیمت‌ها بار دیگر تکرار شود. این نگرانی به دنبال اخبار متنوعی که از سیل عظیم نفتی که راهی انبارهای ذخیره‌سازی آمریکا شده به وجود آمده است. گفته می‌شود بخش اعظم ذخایر کوشینگ-اوکلاهاما به‌عنوان قطب اصلی ذخیره‌سازی نفت این کشور پر شده و اگر همین روند ادامه یابد، این ذخایر پیش از میانه ماه مه یعنی در کمتر از سه هفته آینده به حداکثر ظرفیت خود خواهد رسید. جی‎پی مورگان اعلام کرده برای جلوگیری از اینکه ذخایر کوشینگ به ۹۰ درصد ظرفیت خود برسند باید در ماه جاری حداقل یک میلیون بشکه در روز از تولید نفت آمریکا کاسته شود. با پرشدن انبارهای نفتی هیچ انتهایی برای افت قیمت‌ها نمی‌توان در نظر گرفت.

از این‌روست که یکی از تحلیلگران نفت احتمال رسیدن قیمت‌ها به منفی ۱۰۰ دلار را مطرح کرد. پل سانکی، تحلیلگر Mizuho در یادداشتی به مشتریان نوشت که واقعیت فیزیکی نفت این است که بدون پالایشگاه‌ها استفاده از آن تقریبا غیرممکن است. بنابراین رسیدن نفت به منفی ۱۰۰ دلار در ماه آینده کاملا محتمل است. راهکار استفاده از ذخایر استراتژیک دولت آمریکا برای به تاخیر انداختن پر شدن انبارهای نفتی چون کوشینگ که پیش از این مطرح شده بود، آغاز شده است. آنطور که بلومبرگ روز گذشته خبر داد، تاکنون حدود ۱/ ۱ میلیون بشکه به ذخایر استراتژیک تزریق شده است. وزارت انرژی آمریکا اعلام کرده که ظرفیتی معادل ۲۳ میلیون بشکه برای ذخیره نفت به تولیدکنندگان آمریکایی اجاره داده شده است. شروع برای استفاده از این ذخایر از عمق فاجعه در ذخایر تجاری آمریکا خبر می‌دهد.

برنت مصون از قیمت‌های منفی؟

اما اختلاف قیمت دو نفت شاخص برنت و وست‌تگزاس‌اینترمدییت به سطوح قابل‌توجهی رسیده است. به‌طور مثال روز گذشته برنت (شاخصی که حدود دو‌سوم نفت جهان بر اساس آن قیمت‌گذاری می‌شود) افت محدودی را به ثبت رساند و حدود ۹ دلار بیشتر از نفت‌خام آمریکا معامله شد. با این حال نگرانی‌ها درخصوص قیمت نفت در مناطقی خارج از آمریکا به‌خصوص در آسیا ادامه دارد.  اول اینکه آنطور که خبرها نشان می‎دهد نگرانی درخصوص پر شدن ظرفیت انبارهای نفتی مختص به آمریکا نیست و این نگرانی با شدت‌های مختلف همه کشورهای جهان را درگیر خود کرده است. به‌طور مثال کره‌جنوبی به‌عنوان دارنده چهارمین ذخایر بزرگ نفتی آسیا، روز گذشته از مملو شدن این انبارها خبر داد.

پیش از این هند نیز از پر شدن انبارهای نفتی خود خبر داده بود. در این میان خبرهایی نیز درخصوص افزایش مداوم ذخایر نفتی روی آب وجود دارد. آنطور که بلومبرگ گزارش می‎دهد سواحل سنگاپور به‌عنوان هاب مهم فروش نفت در آسیا، مملو از نفتکش‌هایی است که برای ذخیره نفت اجاره شده‌اند. هفته پیش گفته شد که حجم نفت ذخیره شده در تانکرها روی آب ظرف ۱۵سال اخیر به بیش از ۱۶۰ میلیون بشکه رسیده که رقمی بی‌سابقه است.

گلدمن‌ساکس نیز اخیرا پیش‌بینی کرده که ظرف ۳ تا ۴ هفته آینده ذخایر نفتی جهان به حداکثر ظرفیت خود برسند.  در این میان تنها این چین است که به نظر می‎رسد شرایط مساعدی دارد. این کشور که در فوریه به دلیل قرنطینه با افت تقاضا مواجه شد، از ماه گذشته میلادی فعالیت‌های اقتصادی خود را از سر گرفته و این موضوع به روند افزایشی تقاضای نفت در این کشور منجر شده است. علاوه بر این، چین به سرعت در حال افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خود برای استفاده از قیمت‌های پایین این کالا است. از این‌رو برخی منابع از افزایش دو برابری حجم ذخایر نفتی این کشور خبر داده‌اند.

*نسیم علایی