راز بشکه های گمشده نفت چیست؟

نمود بحران های نفتی در حجم موجودی های جهانی پدیدار می شود و موسسات و تولیدکنندگان با احتساب این بشکه ها استراتژی خود را برای آینده تنظیم می کنند؛ ولی چه می شود اگر ۶۸ درصد این بشکه ها رهگیری نشوند و اصطلاحا گم شوند؟ این پدیده یعنی بشکه هایی که در آمار هستند ولی قابل رویت نیستند، از قبل وجود داشته و معمولاً هر دو سال یکبار سر بر می آورد. با این حال، حجم بشکه های گمشده رو به افزایش است و در نیمه اول سال پیش به بيش ترین اندازه حداقل از سال ۱۹۹۰ رسید. وال استریت ژورنال در گزارشی در این باره می گوید دلیل های مختلفی میتوان برای این اختلاف حساب در آمار ضمنی و بشکه های نفت قابل مشاهده ، برشمرد.

یکی اینکه این بشکه ها اساساً وجود ندارند؛ یعنی به علت ابزارهای غیردقیق اندازه گیری عرضه و تقاضا، این مسئله پیش می آید. البته شاید فقط بتوان بخشی از مشکل را به این موضوع نسبت داد برای این که ۶۸ درصد حجم بسیار بزرگی است. توضیح دیگری که این گزارش آورده بسیار ساده بنظر می رسد؛ تعدیل نیرو و دورکاری بسیاری از کارکنان در دوران قرنطینه ممکن است باعث نقص در جمع آوری اطلاعات شده باشد. ولی دلیل قانع کننده تر شاید از نظر این نشریه این بوده که بخش مهمی از بشکه های گمشده در کشورهایی هستند که عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه نیستند. اعضای این سازمان چون معمولاً آمار دقیق تری در موارد اقتصادی ارائه میدهند ، برای تحلیل از اطلاعات آن استفاده می شود اما خارج از آن رویه مشخصی وجود ندارد. به عنوان مثال ، چین که بزرگترین واردکننده نفت دنیاست، آماری از موجودی های نفتش اعلام نمی کند. این موضوع از آنجا اهمیت مضاعف پیدا می کند که آمار موسسات از جمله آژانس بین المللی انرژی در خصوص موجودی های جهانی نفت میتواند قیمت ها را تغییر می دهد و کشورها ممکن است طبق آن برنامه ریزی کنند.

بشکه های بیشتری گم می شوند

قیمت نفت توانسته تقریباً تمام خسارت دوره پاندمی کرونا را جبران کند ولی برای افزایش بیشتر آن سوالی که مطرح می شود این است که تمام بشکه های مازاد نفت که سال گذشته قیمت ها را به خاک سیاه نشاندند، کجا رفته اند. بهای برنت هفته گذشته برای اولین بار از ژانویه سال ۲۰۲۰ به ۶۵ دلار بر بشکه هم رسید، اگرچه پس از آن کاهش محسوسی را تجربه کرد. به طور کلی همین که هر دو شاخص نفتی( از جمله وست تگزاس اینترمدییت) به سطح ۶۰ دلار بر بشکه رسیده اند مورد انتظار بسیاری از کارشناسان این حوزه نبود و نشان از ریکاوری سریع این کامودیتی دارد. اما یک راز همچنان روند ریکاوری را مبهم نگه می دارد.

سؤال حل نشده در این باره عموما« مورد بشکه های گمشده» خوانده می شود یا حجم نفتی که آژانس بین المللی انرژی به حساب نمی آورد. این معمایی است که هر دوسال یکبار ظاهر می شود مخصوصا وقتی شوکی در بازارهای انرژی به وجود آمده باشد. برای مثال در نیمه اول سال ۲۰۲۰، آژانس بین المللی انرژی طبق برآوردش از عرضه و تقاضا گفت موجودی های جهانی نفت ۳۹/ ۱ میلیارد بشکه افزایش یافته بود. از این میزان، یک چهارم به ذخایر مازاد در کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه تزریق شد و ۸ درصد دیگر نیز از نظر آژانس روی آب ذخیره شد یا در بخش حمل ونقل در جریان بود. با این حساب ۶۸ درصد رقم تخمینی آژانس ردیابی نشده بود. بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، همیشه مقداری نفت که ردیابی نمی شود وجود خواهد داشت اما این رقم در شوک های نفتی اخیر در حال رشد بوده است. حجم بشکه های گمشده سال گذشته رکورد زد. آن طور که تحلیل مشترک بسام فتوح، آندریاس اکانومو و میشل میدان از مؤسسه تحقیقات انرژی آکسفورد نشان می دهد میزان این بخش از بازار نفت در نیمه اول سال ۲۰۲۰ بزرگ ترین شکاف بین آمار ضمنی موجودی ها و بشکه های قابل مشاهده دست کم از سال ۱۹۹۰ بوده است. در واقع حجم آن ۱۰ برابر عدم توازن موجود درنیمه دوم سال ۲۰۰۸ بود یعنی وقتی بحران اقتصادی جهان به وجود آمد.

سه علت احتمالی

توضیحی که معمولاً برای اختلاف در آمار عنوان می شود صرفا اینکه ممکن است این بشکه ها اصلاً وجود نداشته باشند و حاکی از اندازه گیری غیردقیق باشد. گزارش مؤسسه آکسفورد می گوید تقاضا با تأخیر مشاهده می شود و عرضه به صورت دقیق محاسبه نمی شود مخصوصا از سوی کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( اوپک).

یک اقتصاددان در حوزه انرژی در این مورد عنوان می کند:« آژانس بین المللی انرژی اطلاعات را از دولت ها جمع آوری می کند، بنابراین اگر اطلاعات دولتی وجود نداشته باشد، آژانس هم اطلاعاتی کسب نمی کند.» به گفته فیلیپ ورلگر، حجم بشکه های گمشده ممکن است به دلایلی بسیار پیش پاافتاده دچار جهش شده باشد. کارکنان بیشتری تعدیل شده اند یا در حال دورکاری در دوره پاندمی بوده اند که میتواند به جمع آوری اطلاعات پرنقص از منابع اولیه منجر شده باشد. اگر این موضوع درست باشد سناریویی افزایشی برای قیمت های نفت خواهد بود؛ به این معنا که نفت خام بسیار کمتری از آنچه تصور می شد، ذخیره شده است. با این حال یک دلیل جایگزین میتواند به نتیجه گیری کاملاً متفاوتی منجر شود.

بخش مهمی از رقم بشکه های شمرده نشده ممکن است در کشورهای خارج از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ذخیره شده باشد که احتمال اینکه روند ریکاوری تقاضای پساپاندمی را به مسیری غیرقابل پیش بینی هدایت کند، بالا می برد. گزارش مؤسسه آکسفورد می گوید واردات چین در سال گذشته به رغم تضعیف شدید فعالیت های اقتصادی و کاهش نرخ عملکرد پالایشگاهی، بسیار افزایش پیدا کرده است. با وجود اینکه این توضیح در گذشته رد شده است، اما با توجه به حجم بشکه هایی که در سال های اخیر در زمان شوک های بازار به شمار نیامده است، دشوارتر بتوان آن را نادیده گرفت.

اگرچه همه نگاه ها به چین دوخته شده، مشکل بزرگتر از آن است. طبق گزارش موسسه آکسفورد، مسئله بشکه های گمشده دست کم تا حدودی به تغییر در سازوکار تقاضای جهانی نفت به سمت کشورهای خارج از سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه و همین طور افزایش اهمیت بازیگران آسیایی به خصوص چین اشاره دارد که اطلاعات شفاف، قابل اطمینان و مکرر ارائه نمی کنند. همه اینها اهمیت دارد چراکه گزارش های آژانس می تواند بازارها را حرکت دهد. ورلگر می گوید با وجود اینکه معامله گران معمولا از اتکا بر اطلاعات آژانس اجتناب می کنند، مسوولان دولتی هنوز به آن برای تعیین اهداف در برنامه ها اعتماد می کنند؛ امری که می تواند سطح تولید نفت را مشخص کند. علاوه بر این ، این کارشناس اظهار می کند که معامله گران نفتی برخی اوقات جایگاه های معاملاتی خود را بر اساس اختلافی که بین اطلاعات آژانس و ارزیابی خوشان می بینند، انتخاب می کنند. از این طریق هم این موضوع می تواند بر قیمت ها اثرگذار باشد.

به گفته نویسنده گزارش وال استریت ژورنال، تولیدکنندگان نفت همزمان با ابراز خوشحالی به خاطر رسیدن قیمت ها به سطوح پیش از همه گیری کرونا (corona) ، باید در مورد اتفاقی که برای تمام نفت استخراج شده در دوره قرنطینه افتاده نگران باشند. اوپک و متحدانش در ائتلافی به رهبری مشترک عربستان و روسیه از کمتر از یک سال قبل هدف غایی خود را تخلیه موجودی های جهانی نفت تعیین کرده اند تا در نهایت به زیر متوسط ۵ ساله برسد. از آوریل سال گذشته تاکنون موجودی ها پیوسته در حال کاهش بوده اند و تخمین زده می شود تا پایان سال شرایط انبارهای نفتی به حالت عادی بازگردد. با این حال، خوش بینی نسبت به این موضوع به همراه افزایش قیمت نفت که در ۳ ماه گذشته حدود ۶۵ درصد بالا رفته، فشار زیادی بر عربستان وارد شده که اغلب به دنبال کاهش عرضه برای مدیریت بازار بوده است. از این رو ، وزیر انرژی این کشور در روزهای گذشته به همقطارانش در اوپک پلاس هشدار داده در مورد افزایش عرضه احتیاط به خرج دهند. اما همزمان گزارش های تایید نشده حاکی از تمایل این کشور برای افزایش تولید است. آنچه حیاتی به نظر می رسد اینکه اوپک پلاس چند هفته تا تصمیم گیری برای این موضوع فرصت دارد و هر اشتباه محاسباتی که تا حدود زیادی بر مبنای آمارهای موجودی ها تعیین می شود، میتواند قیمت ها را به سمتی ببرد که دلخواه تولیدکنندگان این گروه نیست.