بورس انرژی به رکوردهای طلایی خود بازگشت

بورس انرژی به رکوردهای طلایی خود بازگشت تا جایی که شاهد تحقق پیش‌بینی «دنیای اقتصاد» از بهبود وضعیت معاملاتی این بازار مالی هستیم. در اسفندماه سال جاری تاکنون شاهد طلایی‌ترین دوران فعالیت بورس انرژی در تاریخ فعالیت خود هستیم. افزایش عرضه در نهایت موجب شد تا تقاضای گریزپای حامل‌های انرژی باز هم به بازار بازگشته و تاکنون به رشد حجم معاملات منتهی شده است.

تاکنون ارزش معاملات اسفندماه در بازار فیزیکی بورس انرژی به بیش از ۶۶۷ میلیارد تومان رسیده که این رقم ( تاکنون) به معنی شکسته‌شدن رکورد تاریخی ارزش معاملات ماهانه این بازار است. به جز اسفندماه سال جاری، بیشترین ارزش معاملات در تاریخ بورس انرژی به آذرماه سال جاری با ثبت رقم ۵۵۰ میلیارد تومان باز‌می‌گردد؛ اما هم‌اکنون این رکورد مهم نیز جابه‌جا‌ شده است.

اسفندماه امسال (تاکنون) ارزش معاملات برابر با ۶۶۷ میلیارد تومان و حجم داد‌و‌ستد نیز نزدیک به ۳۱۲ هزار تن بوده است. ارزش معاملات به نسبت ماه قبل از آن ۷۵/ ۹۲ درصد و به نسبت مدت مشابه در سال گذشته ۶۴/ ۲۰۵ درصد رشد داشته است. این در حالی است که تاکنون حجم معاملات به نسبت ماه قبل ۸۵ درصد و به نسبت مدت مشابه سال قبل ۱۱۱ درصد افزایش را نشان می‌دهد. برتری رشد ارزش معاملات به نسبت حجم داد‌و‌ستد را می‌توان در دو عامل مورد توجه قرار داد یکی افزایش قیمت‌ها در بازارهای جهانی و رشد قیمت دلار به نسبت سال قبل و دیگری افزایش حجم معاملات برق در بازار فیزیکی بورس انرژی که هر دو داده به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد.

افزایش حجم و ارزش معاملات به کمک رشد قیمت‌های جهانی را می‌توان با رهگیری بهای نفت خام در بازارهای جهانی رصد کرد آن هم در شرایطی که رشد قیمت نفت به معنی افزایش بهای فرآورده‌های نفتی محسوب شده و تجمیع این موارد تاکنون به رشد قیمت‌ها در بستر بورس انرژی منجر شده است.

از سوی دیگر افزایش قیمت‌ها خود به معنی تحرک بیشتر در بازار و برتری تقاضا بر عرضه است و همان‌گونه که تجربه نشان می‌دهد با رشد نرخ شاهد افزایش حجم معاملات در بازارهای داخلی و بین‌المللی نیز هستیم. از سوی دیگر رشد نرخ در گام‌های ابتدایی خود به معنی خوش‌بینی به افزایش بیشتر قیمت‌هاست که باز میل به خرید را تقویت می‌کند. نگاهی به برخی از برآوردهای بین‌المللی هم‌اکنون نیز از جرقه‌های رشد قیمتی در بازار نفت خام و فرآورده‌های خبر می‌دهد که می‌تواند جذابیت خرید را باز هم حفظ کند.

صعود بورس انرژی با نیروی برق

در کنار این موارد توجه به معاملات فیزیکی برق در اولویت بعدی قرار می‌گیرد مخصوصا در شرایطی که این بازار دیگر به‌عنوان یکی از اهرم‌های محرک بورس انرژی مورد توجه قرار گرفته و هر روز حجم معاملات جذاب‌تری را تجربه می‌کند. این وضعیت کلی از آن جهت اهمیت دارد که داد‌و‌ستد برق با وزن همراه نیست یعنی عددی به‌عنوان وزن در آمارهای معاملاتی جای‌گیری نکرده و تنها ارزش معاملات و میزان برق مورد معامله بر حسب کیلووات ساعت در لیست‌ها و گزارش‌های معاملات مورد توجه قرار می‌گیرد.

دو نکته فوق ساده‌ترین دلایل برتری بیشتر رشد ارزش معاملات به نسبت حجم معاملات است؛ ولی این بازار با واقعیت‌های دیگری نیز روبه‌رو است. افزایش حجم معاملات هم‌اکنون در شرایطی محقق می‌شود که دوره‌ای نه چندان قابل توجه در کارنامه بورس انرژی در هفته‌ها و ماه‌های گذشته به ثبت رسیده است. فراز و فرود حجم عرضه‌ها یکی از دلایل مهم نوسان جذابیت خرید در بورس انرژی و حجم معاملات بوده و هست.

همان‌گونه که بارها به آن اشاره کرده بودیم برای بورس‌های کالایی حجم عرضه اساس و پایه بازار محسوب شده و هر گونه تغییر در حجم عرضه یا ثبت عرضه با شرایطی که احتمال معامله کمی داشته باشد؛ به معنی تضعیف جایگاه بورس یا آن بازار خواهد بود. این شرایط را می‌توان بسیار مهم ارزیابی کرد مخصوصا در وضعیتی که شاهد نوسان حجم عرضه‌ها هستیم. نوسان حجم عرضه در هفته‌های گذشته شاید یکی از دلایل اصلی در عقب‌گرد حجم و ارزش معاملات بوده باشد؛ اگرچه هم‌اکنون از این فاز مهم عبور کرده‌ایم؛ ولی در هر حال زمانی مهم در تاریخچه فعالیت بورس انرژی با دوره‌ای همراه با ضعف معاملات تجربه شد؛ اگرچه هم‌اکنون این عقب‌نشینی نسبتا جبران شده است.

وجود عرضه‌های گسترده و جذاب از سوی عرضه‌کنندگان اصلی می‌تواند بخش مهمی از سرنوشت بورس انرژی یا بازارهای مشابه را تعیین کند حال در شرایطی که به هر دلیل شاهد عقب‌نشینی نسبی، محدود و مقطعی عرضه‌ها باشیم دو اتفاق در برابر بازار احتمال خودنمایی خواهد داشت؛ خروج خریداران اصلی و تامین مواد اولیه و یا محصولات مورد نیاز از مسیرهای موازی و دیگری تداوم حضور در بورس و افزایش قیمت‌ها با اهرم رقابت.

هر دو رخداد ذکر‌شده پتانسیل وقوع داشته و دارد و تنها تفاوت اصلی را باید در ویژگی‌های فنی هر بازار و کالایی مورد توجه قرار داد. با توجه به واقعیت‌های فنی محموله‌های معاملاتی در بورس انرژی و صادرات محور بودن بسیاری از آنها و همچنین نیاز به تولید مستمر در واحدها و همچنین ضرورت خروج محصول و ورود مواد اولیه می‌توان گفت که این بازار جایی برای صبر کردن ندارد و هر محموله‌ای که به هر دلیل از بورس انرژی تهیه نمی‌شود باید از مسیری دیگر تامین شده یا مورد فروش قرار بگیرد.

 این شرایط به معنی آن است که می‌تواند برخی از محموله‌هایی که در بورس انرژی با فراز و فرود عرضه‌ها روبه‌رو هستند در بازارهایی دیگر مورد معامله قرار گیرد و این نکته نگرانی مهمی به شمار می‌رود. به‌صورت دقیق‌تر ایجاد یک بازار موازی با بورس انرژی به معنی کاهش شفافیت معاملاتی در این حوزه مهم اقتصادی در کشور است و تغییر فاز معاملات و ورود به برخی دفاتر تجاری به جای بورس انرژی خود نگرانی برجسته‌ای محسوب خواهد شد که مضرات آن قطعا از منافع کوتاه‌مدت آن برجسته‌تر بوده و هست. حال در وضعیتی که در بازار حامل‌های انرژی شاهد برخی اتفاقات ناخوشایند هستیم راه و مسیر جایگزینی جز بورس انرژی وجود نخواهد داشت.

بهمن‌ماه سال جاری ضعیف‌ترین دوره معاملاتی در ۵ ماه اخیر در بورس انرژی بوده است و همان‌گونه که در گزارش پیشین به آن اشاره کردیم نوسان حجم عرضه‌ها را باید دلیل این ضعف معاملاتی به شمار آورد. این رخداد بر حجم معاملات هفتگی در بورس انرژی نیز موثر بود مخصوصا در شرایطی که در هفته منتهی به ۱۲ بهمن، شاهد ثبت معاملات هفتگی نزدیک به ۵۰ میلیارد تومان بودیم که حتی حداقل‌های این بازار را هم برآورده نکرد.

این وضعیت به معنی آن بود که هم توان بازاریابی بورس انرژی تقلیل یافته و هم جذابیت‌های عرضه به دلایل مختلف تحت‌الشعاع قرار گرفته است. تجربه هفته‌های گذشته به صراحت نشان داد که احتمال کاهش حجم عرضه‌ها در بازه‌های زمانی مختلف از طرف شرکت‌های مهمی وجود دارد که این رخداد یعنی سوق دادن معاملات به جای بورس انرژی به اتاق‌های تو در تو در بخش‌های بازرگانی که می‌تواند یک نگرانی مهم برای شفافیت در بخش اقتصاد حامل‌های انرژی به شمار رود. با توجه به این تجربه و رصد تاثیرات آن، از هم‌اکنون باید برای سال‌ آینده دقت بیشتری برای حجم عرضه‌ها مدنظر قرار داد. این بدان معنی است که پیگیری رسانه‌ای یکی از ملزومات عملکرد بازار فیزیکی از این پس خواهد بود که می‌تواند منافع بخش بزرگی از فعالان اقتصادی در کشور را با کمترین ابهام و نگرانی برطرف سازد.

رکورد هفتگی مبادلات در بورس انرژی

وضعیت معاملات هفتگی در بورس انرژی باز هم می‌تواند چهره شفاف‌تری از اوضاع داد‌و ستد در این بازار مالی را نشان دهد. در هفته گذشته رکورد ارزش معاملات ماهانه در تاریخ فعالیت بورس انرژی نیز جابه‌جا‌ شد تا جایی که در خلال ۷ تا ۱۲ اسفندماه، ۴۴۱ میلیارد تومان به ارزش معاملات بورس انرژی اضافه شد. این رقم در شرایطی به ثبت رسید که داد و ستد ۱۵۰ هزار تنی نفتا در رینگ بین‌المللی اجرایی شد و به کمک همین معامله رکوردشکنی هفتگی در بورس انرژی را شاهد بودیم. این مطلب نشان می‌دهد که باز هم بورس انرژی به معاملات بزرگ در رینگ صادراتی برای قدرت‌نمایی‌های بیشتر نیاز دارد اگرچه بخش مهمی از حجم و ارزش معاملات به داد‌و‌ستدهای محدود و کوچک‌تر باز‌می‌گردد. این شرایط را باید به گونه‌ای دو وجهی مورد بررسی قرار داد.

به‌صورت دقیق‌تر بار اصلی معاملات در گذشته و حال بر دوش معاملات کوچکتر در بورس انرژی بوده و از این مسیر معاملاتی نیز حتی بدون معاملات بزرگ در بازار فیزیکی، فعالیت‌های بورس انرژی به‌صورت مرسوم و متداول آن ادامه می‌یابد اگرچه رکوردشکنی‌های مهمی نیز تجربه نخواهد شد؛ رخدادی که در بهمن‌ماه سال جاری مشاهده شد ولی باز هم بورس انرژی توانست حداقل‌های مورد نیاز خود را حفظ کند.

به‌عنوان مثال متوسط ارزش معاملات هفتگی در سال جاری در بورس انرژی رقمی نزدیک به ۸۴ میلیارد تومان بوده که در اغلب هفته‌ها این رقم حفظ شده است. این شرایط گواهی بر آن است که بورس انرژی بدون عرضه‌های مهم نیز می‌تواند به حیات تجاری خود ادامه دهد ولی موفقیت‌های مورد توجه نیز محقق نخواهد شد.

مسیرسازی برای رونق بیشتر در سال ۹۷

بورس انرژی به عرضه‌های گسترده در بازار فیزیکی نیاز دارد تا بتواند از این بستر روزهای رونق بیشتری را تجربه کند مخصوصا در شرایطی که آینده نیز با ابهامات جدیدی رو به رو خواهد بود. برای سال آینده احتمال رشد حجم عرضه‌ها را باید جدی گرفت مخصوصا در وضعیتی که حجم معاملات بین‌المللی در حوزه نفت خام و فرآورده‌ها در مسیر رشد قرار داشته و البته قیمت‌های فعلی نیز از جذابیت‌هایی ذاتی برای معاملات برخوردار هستند.

این در حالی است که حمایت عرضه‌کنندگان اصلی از معاملات شفاف در بورس انرژی نیز کلید اصلی موفقیت‌های پیش روی این بازار در سال آینده خواهد بود بنابراین توجه به این واقعیت مهم و رهگیری رخدادها و رصد عملکردها را می‌توان برای سال آینده یک دستورالعمل رسانه‌ای برشمرد زیرا منافع اقتصادی بزرگی را می‌توان در حاشیه شفافیت‌های اقتصادی این بازار مالی مورد توجه قرار داد.

معاملات برق در بازار فیزیکی بورس انرژی نیز نکته پایانی این گزارش خواهد بود مخصوصا در شرایطی که تلاش بدنه اجرایی بورس انرژی برای توسعه حداکثری این ساز و کار جدید نیز اهمیت بسیاری داشته است. سال‌ آینده زمان اصلی ایفای نقش معاملات برق در بازار فیزیکی است زیرا فراز و فرود آن تجربه شده و زمان بهره‌دهی آن فرارسیده است. از سوی دیگر در روزهای گرم سال همیشه زمان اوج تقاضای فصل برق خواهد بود

که در بورس انرژی نیز با افزایش قیمت‌های سلف استاندارد در بازار برق روبه‌رو شده و در بازار فیزیکی نیز احتمالا ردپای آن مشاهده خواهد شد. به‌صورت دقیق‌تر روزهای گرم امسال پیچ تند تاریخی معاملات برق فیزیکی در بورس انرژی خواهد بود و واقعیت‌های آن در پایان شهریورماه روشن خواهد شد. این در حالی است که معاملات بورس انرژی در بازار فیزیکی قطعا از امنیت کافی برخوردار بوده ولی نوسان قیمت‌ها می‌تواند چهره‌ای واقعی از این بازار را ترسیم کند.

محمدحسین بابالو