چندي پيش ريیس کل بانک مرکزی از لزوم تشکیل بازاری برای عرضه ارز به شکل نقدی و حواله سخن گفت
روح‌ا... حسینی مقدم: شاید چاره کنترل بازار ارز تاسیس بورس ارز نباشد
حيدر مستخدمين حسيني: دولت بايد بورس ارز راه بیندازد تا مردم بتوانند ارز مورد نیاز خود را از آن محل تامین کنند
آبان سال جاري رييس كل بانك مركزي از تصميم دولت براي ايجاد بازار متشكل ارزي به منظور ساماندهي وضعيت بازار ارز سخن به ميان آورد؛ موضوعي كه كارشناسان معتقدند براي دستيابي به آن نياز به تحقيق و مطالعه بسيار زيادي در حوزه بازار ارز در كشور وجود دارد. در كشور با دو نوع بازار مواجه هستيم؛
يكي بازارهایی که از تمرکز، رسمیت، تشکل‌پذیری و سازمان‌یافتگی بیشتری برخوردار هستند كه تحت عنوان بازارهاي بورسي شناخته مي‌شوند و ديگر، بازارهایی که این ويژگي‌ها كمتر در آن‌ها ديده مي‌شود و نام فرابورس بر آن‌ها اطلاق مي‌شود. به عقيده برخي از كارشناسان بازار ارز نمی‌تواند از جنس بورس اوراق بهادار باشد که تمام سفارش‌ها به صورت متمرکز و با تعیین قیمت در آن روی دهد.
در بورس تمام معاملات یک جا و از طریق کانال‌های کارگزاری انجام می‌شود، بورس ضوابط و مقررات خود را بر سرمایه‌گذاران اعمال و به شرکت‌ها امر و نهی می‌کند؛ در حالی که بازار فرابورس یک بازار غیرمتشکل، چندتکه و چند پاره است و امکان نظارت پذیری کمتری دارد.
لزوم ايجاد بازار متشكل ارزي
چندي پيش ريیس کل بانک مرکزی درباره لزوم تشکیل بازاری برای عرضه ارز به شکل نقدی و حواله گفت كه بازار متشکل ارزي، فرصتي برای کسانی است که اسکناس ارز و سپس حواله خود را از طریق صرافی ها به بازار عرضه کنند و به پلتفرمی تبدیل خواهد شد که بازار ارز متشکل شود. صحبتی که من داشتم نتیجه بحث با کارشناسان ارزی و بازار سرمایه بود. بازار متشکل ارزی باید شکل بگیرد، در خیابان و کوچه و پس کوچه‌ها نمی توان این بازار را شکل داد و نباید بازار غیرمتشکل داشته باشیم. لازم است فاصله بین نرخ ارز در سامانه نیما و بازار کم شود اما باید ببینیم چگونه می توانیم این موضوع راعملیاتی کنیم. بازار قیمت‌ها را تعیین می‌کند اما تاکید می کنم که ارز محصول خوبی برای سرمایه گذاری نیست و ریسک بالایی دارد.
آسيب تصميمات فوري
در خصوص تشكيل اين بازار عضو کمیته ارزی اتاق بازرگانی نيز گفته است: «لازم است که بانک مرکزی بیشتر روی این موضوع مطالعه و از نظرات بخش خصوصی استفاده کند». سیدحسین سلیمی در گفت‌و گو با اقتصادآنلاین با بیان اینکه سیاست بازار متشکل ارزی اقدامی مناسب اما پر کاری است، اظهار کرد: آیین‌نامه ساختار خرید و فروش ارز در بورس از سه سال پیش مطرح شد و آن زمان با توجه به نبود تلاطمات ارزی بهترین موقع برای اجراي این سیاست بود اما در حال حاضر نیز عملیاتی کردن چنین موضوعی نتایج خوبی به همراه خواهد داشت. اینکه ساختار خرید و فروش ارز هم برای حال و هم برای آینده وجود دارد، یکی از مزایای این سیاست محسوب می‌شود اما بحث هدایت‌کردن مقدار ارز و مشخص شدن الگوی خرید و فروش ارز در بورس زمان‌بر و مشکل است.
تصمیمات فوری مثل راه‌اندازی سامانه نیما نتیجه خوبی به همراه نخواهد داشت و پیشنهاد ما این است که بانک مرکزی در مورد این موضوع بیشتر مطالعه کند و نظر بخش خصوصی را نیز جویا شود. نباید تصور کرد که با این اقدام، ارز آزاد حذف خواهد شد؛ چرا که تامین نیاز عمومی مردم به عهده این بازار است و در صورت حذف بازار آزاد دوباره شاهد افزایش قاچاق در این زمینه خواهیم بود. کاهش قیمت دلار و فاصله نرخ ارز آزاد و نیمایی یکی از اتفاقات خوب این روز‌هاست؛ چرا که کاهش قیمت ارز مستقیما بر نرخ تورم تاثیر خواهد گذاشت و با توجه به پیش‌بینی افزایش ۵۰درصدی تورم، ریزش نرخ و ثبات آن جلوی ادامه روند تصاعدی تورم را می‌گیرد.
موافقت‌ها و مخالفت‌ها
راه‌اندازي بورس ارز و ايجاد بازار متشكل ارزي موضوعي است كه در ميان كارشناسان موافقان و مخالفاني دارد. از ابتداي مطرح شدن موضوع بورس ارز روح‌ا... حسینی مقدم، معاون بورس تهران معتقد بود كه شاید چاره کنترل بازار ارز تاسیس بورس ارز نباشد و حتی لازم باشد بازارهای دیگر و روش‌های دیگر از جمله حساب‌ها و سپرده‌های ارزی داشته باشیم زيرا برای تاسیس هر بازاری، باید اجازه دهیم منطق و سازوکار عرضه و تقاضا در آن حاکم شود و آن بازار باید با شرایط بازار آزاد همخوانی داشته باشد.
از سوي ديگر حيدر مستخدمين حسيني، اقتصاددان اين اقدام را تنها راه دولت براي كنترل وضعيت بازار ارز مي‌داند. وي چندي پيش در اين خصوص گفته بود كه پیشنهاد من این است که دولت بورس ارز راه بیندازد تا مردم بتوانند ارز مورد نیاز خود را از آن محل تامین کنند.
نياز به تحقيق كافي
اين طور كه به نظر مي‌رسد ايجاد اين بازار به دلايل زيادي نياز به تحقيق و مطالعات گسترده‌اي دارد. در اين‌باره كاظم دوست حسيني، كارشناس اقتصادي به «قانون» مي‌گويد: موضوع بورس ارز يا بازار متشكل ارزي با اين نيت مطرح شده كه بانك مركزي بتواند كنترل بازار را به دست بگيرد و اگر واقعا چنين اتفاقي رخ دهد ، اين اقدام مي‌تواند موثر واقع شود. اما اشكال مساله در اينجاست كه ما چيزي را به عنوان بازار تعريف مي‌كنيم كه در آن انحصاري وجود نداشته باشد و عرضه و تقاضا تعيين‌كننده قيمت‌ها باشد. در واقع يك ريسك بزرگ ايجاد اين بازار در آنجايي است كه همان افرادي كه به طور مثال در چهارراه استانبول در افزايش نرخ ارز اثرگذار بوده‌اند، به اين بازار نيز نفوذ كنند و بانك مركزي نيز قدرت كنترل اين مساله را نداشته باشد كه در اين صورت دوباره شاهد افزايش نرخ ارز خواهيم بود؛
يعني تعيين قيمت ارز در اين بازار اتفاق بيفتد ولي هدف بانك مركزي كه كنترل و كاهش نرخ ارز است، تامين نشود. دومين هدف بانك مركزي از تشكيل اين بازار اين است كه ديگر مكاني به نام چهارراه استانبول معنا نداشته باشد و در كنار خيابان و كف بازار معاملات ارزي رخ ندهد و همه چيز در اين بازار متمركز شود كه ممكن است اين هدف نيز تامين نشود. در كنار اين بازار كه لزوما بازار حراجي نيست كه قيمت در آن تعيين شود و به نوعي بازار نظارت‌شده و كنترل‌شده است، دوباره بازاري شكل خواهد گرفت كه قيمت در كف خيابان و در دست معامله‌گران در آن تعيين خواهد شد؛بنابراين به نظر من اگر قرار باشد كه چنين بازاري شكل بگيرد، بايد مطالعه كافي در باره آن صورت بگيرد.
تهديد بازگشت ارز به‌نرخ دستوري
اين استاد دانشگاه بيان مي‌كند: نكته‌اي كه در اين ميان وجود دارد اين است كه ما در كشورهاي پيشرفته دنيا چيزي به نام بازار ارز نداريم؛ نرخ ارز به نوعي در بازار تعيين مي‌شود ولي به صورت متشكل نيست بلكه در صرافي‌ها و با توجه به حجم عرضه و تقاضا نرخ تعيين خواهد شد. اگر بانك مركزي واقعا به دنبال بازاري متشكل است كه رگولاتوري و نظارت در آن وجود داشته باشد، اين اشكال پيش مي‌آيد كه خود بانك مركزي به عنوان تعيين كننده قيمت قرار مي‌گيرد و مي‌توان گفت ارز به نوعي به نرخ دستوري باز خواهد گشت و ممكن است كه با اين اتفاق دوباره با نرخ‌هايي در كف خيابان مواجه شويم كه متفاوت از نرخ تعيين شده باشند.
- 14
- 2
