شاخص‌ جهانی فساد؛ جایگاه ایران کجاست؟

بر اساس گزارش شاخص‌ جهانی فساد در سال ۲۰۱۸ میلادی که توسط سازمان شفافیت بین‌الملل منتشر شد، مبارزه با فساد در بسیاری از کشورهای جهان متوقف شده و این فساد رو به گسترش به بحران دموکراسی در جهان دامن زده است و ایران در میان ۱۸۰ کشور به همراه گینه، لبنان، مکزیک، پاپوآ گینه نو و روسیه رتبه ۱۳۸ را دارد.

این گزارش از شکست مداوم بسیاری از کشورها در مبارزه با فساد سخن می‌گوید و بر این نکته تاکید دارد که ناکامی در مبارزه با فساد، در تشدید بحران دموکراسی در سراسر جهان نقش داشته است. پاتریشیا موریرا، مدیر سازمان شفافیت بین‌الملل می‌گوید: «در سراسر جهان بسیاری از نهادهای دموکراتیک در معرض تهدید هستند و این تهدیدها عمدتا از سوی رهبرانی با تمایلات اقتدارگرا یا دیدگاههای عوام‌گرایانه انجام می‌شود. ما باید برای افزایش کنترل‌ها و ایجاد توازن میان قدرتها و برای حمایت از حقوق شهروندان تلاش بیشتری کنیم.»

در این گزارش آمده است که عاملان فساد در همه جا با هدف ایجاد چرخه‌ای از فعالیتهای «شریرانه»، دموکراسی را نابود کرده‌ و سعی داشته‌اند با تضعیف نهادهای دموکراتیک، قدرت کنترل اوضاع و مهار فساد را از آنها بگیرند. این گزارش بر اساس وضعیت نهادهای دموکراتیک و شاخص‌های فساد در ۱۸۰ کشور انجام شده و به هر کدام از این کشورها امتیازی بین صفر (بالاترین حد فساد) تا صد (عاری از فساد) داده است. بر اساس نتایج به دست آمده، بیش از دو سوم کشورها امتیازی کمتر از ۵۰ گرفته‌اند. همچنین در مقایسه با سال ۲۰۱۲ میلادی میزان فساد تنها در ۲۰ کشور جهان کاهش یافته است که آرژانتین، ساحل عاج، استرالیا، چین و مالت در میان آنها دیده می‌شوند. دانمارک و نیوزیلند با دریافت به ترتیب ۸۸ و۸۷ امتیاز در راس این فهرست قرار دارند و سومالی، سوریه و سودان جنوبی به ترتیب با ۱۰، ۱۳ و ۱۳ امتیاز در پایین‌ترین جایگاه هستند. در میان مناطق مختلف جهان، کشورهای اروپای غربی و اتحادیه اروپا توانسته‌اند بیشترین امتیاز را کسب کنند؛ متوسط امتیاز در کشورهای واقع در این مناطق ۶۶ بوده است.

کمترین امتیاز نیز به جنوب صحرای آفریقا (متوسط امتیاز ۳۲)، اروپای شرقی و اروپای مرکزی (متوسط امتیاز ۳۵) داده شده است. یافته‌ها همچنین از ارتباط معکوس میان میزان فساد در هر کشور و سلامت دموکراسی در آن کشور پرده برداشته است. بر اساس این گزارش، متوسط امتیاز کشورهایی که دارای دموکراسی کامل هستند ۷۵، کشورهای دارای دموکراسی ناقص ۴۹، برای کشورهایی که ترکیبی از هر دو را دارند یعنی دارای عناصر دموکراسی بوده و همزمان حاکمان آن‌ها گرایشات خودکامه داشته‌اند ۳۵ و درنهایت برای رژیم‌های مستبد ۳۰ بوده است. نتایج حاصل از این ارزیابی همچنین نشان داد که شاخص فساد در کشورهای مجارستان و ترکیه در پنج سال گذشته به ترتیب ۸ و ۹ امتیاز کاهش یافته و ترکیه نیز جایگاه خود را در میان کشورهای «نسبتا آزاد» از دست داده و وارد مجموعه کشورهای «فاقد آزادی» شده است. مجارستان نیز کمترین امتیاز را از زمان سقوط کمونیسم در این کشور ( سال ۱۹۸۹ میلادی) دریافت کرده است.

ایران در این مجموعه، امتیاز متوسط ۲۸ را کسب کرده است و در میان ۱۸۰ کشور به همراه گینه، لبنان، مکزیک، پاپوآ گینه نو و روسیه رتبه ۱۳۸ را دارد.

آمریکا نیز با از دست دادن چهار امتیاز نسبت به سال گذشته، امتیاز متوسط ۷۱ را به دست آورده و برای اولین بار از سال ۲۰۱۱ میلادی به این‌سو از مجموعه بیست کشور برتر این فهرست خارج شده است. با کاهش امتیاز متوسط کشورها در این جدول، حاکمیت قانون نیز در این کشورها کاهش یافته است و فضای کمتری در اختیار نهادهای فعال جامعه مدنی همچنین رسانه‌های مستقل قرار گرفته است. علاوه بر این، این کشورها به مکان‌های خطرناکی برای مخالفان سیاسی تبدیل شده‌اند و تقریبا تمام کشورهایی که در آنها قتل‌های سیاسی انجام شده در این مجموعه قرار دارند.