روزنامه پیام ما: ماه پیش گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به بازماندگی از تحصیل ۹۱۱ هزار نفر دانش‌آموز ۶ تا ۱۷ ساله و ترک تحصیل ۲۷۹ هزار دانش‌آموز طی ۸ سال اشاره کرد. آماری که فراوانی مطلق در دو شاخص بازماندگی و ترک تحصیل برای استان سیستان و بلوچستان را نسبت به کل کشور وخیم اعلام کرده بود.
البته با توجه به آماری که سال گذشته از سوی دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر شده بود، این وضعیت برای این استان چندان عجیب نیست. طبق گزارشی که وزارت رفاه سال گذشته منتشر کرد، استان سیستان و بلوچستان از بین ۱۴ شاخص مرتبط با فقر آموزشی، بدترین وضعیت و عملکرد را در ۱۲ شاخص دارد. به بیان دیگر این استان در بدترین وضعیت نابرابری و دسترسی به امکانات آموزشی قرار دارد.
با وجود اینکه نرخ باسوادی در ایران به گفته رئیس سازمان نهضت سوادآموزی تا پایان پاییز سال جاری به ۹۷ درصد رسیده و بررسی‌ها هم نشان می‌دهد که سوادآموزی روند رو به رشدی داشته اما جای کیفیت در نظام آموزشی خالی است. پایین بودن کیفیت نظام آموزش، ارتباط مستقیمی با بحث فقر آموزشی دارد به نحوی که دانش‌آموزان ایرانی در آزمون‌های بین‌المللی در رده‌های پایین در بین کشورهای مختلف دنیا قرار گرفته‌اند.
پایین بودن استانداردهای مدارس و کیفیت معلمان، در کنار کم‌توجهی به آموزش پیش از دبستان و مناسب نبودن محیط خانه برای آموزش کودکان از علل اصلی سطح پایین بودن کیفیت آموزش در ایران است. همچنین سطح پایین تحصیلات والدین و محیط نامناسب خانه برای آموزش نشان می‌دهد که اتکا بر آموزش از راه دور و مجازی به شدت می‌تواند بر کیفیت آموزش اثرگذار باشد. از نظر کمیسیون اروپا در سال ۲۰۱۵، فقر آموزشی به معنای نداشتن دسترسی درصدی از جمعیت جوان به حداقل استانداردهای آموزش و بهره‌مندی آنها از آموزش است.
فقر و بازماندگی ۱۴۵ هزار و ۳۰۰ دانش‌آموز
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ۹۱۱ هزار و ۲۷۲ نفر در سال جاری تحصیلی به مدرسه نرفتند. از این تعداد ۱۴۵ هزار و ۳۴۰ نفرشان از استان سیستان و بلوچستان بودند. این استان از سال ۹۴-۹۵ بیشترین فراوانی مطلق و نسبی بازماندگی از تحصیل را داشته و هنوز هم در بر همان پاشنه می‌چرخد و وضعیت بغرنجی برای دانش‌آموزان این استان رقم زده است. طبق نتایج طرح سرشماری کودکان بازمانده وزارت رفاه، در این رابطه یکی از علل اصلی بازماندن از تحصیل، ارتباط مستقیمی با وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانواده‌ها دارد.
بر اساس داده‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، ۲۵ درصد کودکان ایرانی در خانواده‌های فقیر زندگی می‌کنند و از این میزان بیش از نیمی از کودکان سیستان و بلوچستان در فقر به‌سر می‌برند. به علاوه با توجه به آخرین وضعیت اطلس رفاه استان سیستان و بلوچستان بــر مبنای شــاخص مذکــور، ۵۲.۶ درصـد خانوارهـا فقیـر هسـتند. از این میزان ۶۴.۵ درصـد از خانوارهـای روسـتایی و ۴۱.۳ درصـد از خانوارهــای شــهری، فقیــر محســوب می‌شــوند. همچنین طبق گزارش دیگری از وزارت تعاون و رفاه اجتماعی در سال ۹۹، بیشترین نرخ فقر کودکان بازمانده از تحصیل در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد و برابر عدد ۷۳.۱۶ درصد است. با این وضعیت در کنار تشدید تنگناهای اقتصادی شاید نتوان چندان امیدی به کاهش تعداد دانش‌آموزانی که به دلیل وضعیت اقتصادی از مدرسه باز می‌مانند، داشت.
کم‌سوادی ۷۰ درصدی والدین عامل ترک تحصیل
با استناد به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در بازه زمانی سال‌های ۹۳ تا ۱۴۰۰، استان سیستان و بلوچستان بیشترین فراوانی نسبی دانش‌آموزان ترک تحصیل کرده به نسبت جمعیت دانش‌آموزی کشور را به خود اختصاص داده و در سال تحصیلی جاری به ۴.۲۴ درصد رسیده است. این میزان نسبت به سال ۹۳-۹۴، رشدی ۰.۸ درصدی را تجربه کرده. گزارش وزارت رفاه از بررسی چندبعدی فقر آموزشی، یکی از علل موثر در ترک تحصیل دانش‌آموزان را وابسته به وضعیت تحصیلی والدین می‌داند. طبق این پژوهش، در خانوارهایی که والدین کمتر دوره متوسطه را به پایان رسانده‌اند، میزان ترک تحصیل دانش‌آموزان هم در رابطه‌ای مستقیم در آن خانواده‌ها بیشتر بوده تا جایی که در سال ۱۳۹۸ حدود ۴۸ درصد دانش‌آموزان تارک تحصیل دارای والدینی بودند که تحصیلاتشان کمتر از دوره متوسطه دوم بود. بررسی این شاخص در سال ۱۴۰۰ در استان سیستان و بلوچستان، نشان می‌دهد که تقریبا ۷۰ درصد کودکان در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که هیچ یک از والدین تحصیلات متوسطه ندارند.
آموزش مجازی تشدید‌کننده فقر آموزشی
با ورود کرونا و غیرحضوری شدن مدارس، تعداد زیادی از دانش‌آموزانی که به امکانات کافی برای حضور در کلاس‌های درس دسترسی نداشتند، از حق تحصیل محروم شدند. اما حالا با کاهش همه‌گیری و افزایش آلودگی هوا، سیل و توفان و حوادث طبیعی، مدارس هر تقریبا در گوشه و کنار ایران در حال تعطیل شدن هستند. تا جایی که دانش‌آموزان در سال جاری کمتر از ۲ ماه به طور حضوری به مدرسه رفته‌اند. هفته گذشته هم آموزش مقاطع تحصیلی پیش‌دبستانی، ابتدایی و متوسطه اول در ۹ شهر از شهرهای استان سیستان و بلوچستان غیرحضوری شد. این در حالی است که بر اساس گزارش وزارت رفاه، شاخص دسترسی و سهولت دسترسی به رایانه با اهداف آموزشی برای این استان کمتر از ۳ درصد است و بدترین عملکرد استان‌های کشور را دارد.
مجموعه شاخص‌های مربوط به خانواده و محیط خانه کودک نشان می‌دهد که درصد بالایی از کودکان استان سیستان و بلوچستان در خانوارهایی زندگی می‌کنند که دچار فقر پولی و فقر منابع یادگیری در خانه هستند. این وضعیت می‌تواند بر کیفیت یادگیری و دسترسی آموزشی کودکان بسیار تاثیرگذار باشد. همچنین ضعف امکانات یادگیری در خانه، در کنار احتمال بالای ناکارآمدی طرح‌های آموزش از راه دور و متکی بر حمایت والدین در این استان محروم، اوضاع تحصیل را برای دانش‌آموزان این استان بسیار دشوار می‌کند و بسیاری را به خروج از چرخه تحصیل وا می‌دارد.
نازنین افتخار
- 16
- 5
