عصر ایران، که در خصوص ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات متعدد مربوط به آموزش دانش آموزان تلاش می کند در گفت و گو با دکتر زهره افشارمند، به این موضوع پرداخته است که کیف و کوله مدرسه مناسب چه ویژگی هایی دارد و نحوه حمل و جا به جا کردن آن به چه صورت باشد که دانش آموزان دچار آسیب نشوند.
در خصوص محتویات داخل کیف و کوله مدرسه نیز که موجب سنگینی آن می شود جای بحث زیادی وجود دارد و در مصاحبه های دیگری به این موضوع توجه خواهد شد.
زهره افشار مند دکترای آسیب شناسی و حرکت های اصلاحی دارد، عضو هیات علمی دانشگاه است و کتاب هایی مشترک از جمله «حرکات اصلاحی» و «آسیب شناسی و حرکت های اصلاحی» تالیف کرده است.
***
*انتقادات مختلفی به نظام آموزشی ما وارد می شود و شده. یک بخش از انتقادها مربوط به سنگین بودن کیف مدرسه دانش آموزان است. از لحاظ سنگینی، کیف مدرسه تا چه حد روی دانش آموزان تاثیر منفی می گذارد و اگر مقایسه کنیم آسیب های ناشی از کیف سنگین نسبت به آسیب های دیگری که ممکن است دانش آموزان متحمل شوند چگونه است؟
-یکی از مهمترین شایع ترین آسیب هایی که کوله های ورزشی یا کوله های مدرسه و کیف های مدرسه ایجاد می کنند انحراف در ستون فقرات است. چون اگر برای حمل کیف از یک شانه استفاده کنند مجبور می شوند برای این که کیف، سُر نخورد یک شانه را بالا بکشند و ستون فقرات شان از حالت طبیعی خارج می شود. مجبورند خودشان را به سمت دیگر کج کنند.
بچه ها در سال های زیادی به مدرسه می روند و همیشه در راه مدرسه می روند و می آیند، حمل یک طرفه کیف به صورت تکراری باعث انحراف ستون فقرات می شود.
در صورتی که کیف را دو طرفه حمل کنند اگر این کیف، سنگین باشد مجبور می شوند یک مقدار تنه را به سمت جلو خم کنند. باعث می شود که پشت شان گرد شود و بیماری کیفوز[قوز ستون فقرات به جلو] به وجود بیاید یا سرشان به سمت جلو متمایل می شود.
از شایع ترین آسیب هایی که این روزها وجود دارد گردن دردها و سردردهای ناشی از آن، خستگی های اعضای پشت، انحراف ستون فقرات و همین طور پشت گرد و سر به جلو از عواقب حمل کیف های سنگین است.
*دانش آموزان هر روز چند ساعت در کلاس درس می نشینند و معمولا به خاطر نظم کلاس نباید تحرک داشته باشند. حمل کیف مدرسه ممکن است حداکثر در نیم ساعت باشد و دانش آموزان آن را جا به جا کنند. آسیبی که نحوه نشستن نامناسب به بدن وارد می کند صدمات بیشتری به دنبال دارد یا کیف مدرسه؟
-ما وضعیت های عادتی غلط را داریم. حمل کیف، یکی از این موارد است که درصد کمی است. چون ممکن است والدین کیف را حمل کنند و تا مدرسه ببرند و دم در مدرسه به بچه بدهند و او به داخل مدرسه برود.
در مدرسه هم دانش آموزان، کیف را روی میز می گذارند و در داخل مدرسه، خیلی حمل کیف ندارند. اما یکی از مهمترین عوامل، همان وضعیت های عادتی غلط است که شامل نشستن می شود و شامل ایستادن می شود. تکیه کردن روی یک پا و این که کج بنشینند. عادت دارند که وقتی که می نویسند به یک سمت تکیه می کنند و به یک طرف کج می شوند.
یکی از انتقاداتی که به نظام آموزشی وارد می شود این است که بچه ها اصلا نحوه درست نشستن را آموزش نمی بینند. این آموزش ها را باید در دوره پیش دبستان یاد بگیرند که نحوه درست نشستن و درست ایستادن و درست خوابیدن چگونه است. حتی خوابیدن های بد هم آسیب ایجاد می کند.
نحوه مطالعه کردن هم اهمیت دارد. چون ساعات زیادی را مشغول مطالعه و مشغول مشق نوشتن هستند. این موضوعات در جایی آموزش داده نمی شود. مگر این که به دانشگاه بروند و در رشته تربیت بدنی تحصیل کنند و آن موقع دو واحد درسی درباره حرکت های اصلاحی بخوانند. آن موقع هست که می توانند این موضوعات را یاد بگیرند. در صورتی که من از هر بچه ای می پرسم که ایا به شما آموزش داده شده، می گویند نه.
*در کشورهای دیگر این آموزش ها چگونه ارائه می شود؟
- در مدارس اروپا در قالب ۹۰ واحد درسی در پیش دبستان و دبستان به بچه ها آموزش داده می شود که نحوه درست نشستن و وضعیت های صحیح ایستادن، نشستن و خوابیدن به چه صورت است.
در کشور ما این آموزش ها به بچه ها داده نمی شود. مگر این که پدر و مادری دلش برای بچه اش بسوزد و بگوید صاف بنشیند. گفتن همین صاف بنشین درست است ولی این که چگونه بنشیند و عواقب بد نشستن به چه صورت است باید آموزش داده شود. خصوصا در مقطع پیش دبستان و دبستان این موضوعات آموزش داده شود.
الان آمارها نشان می دهد که بچه ها بالای ۸۰ درصد دچار آسیب ها و ناهنجاری های جسمانی هستند در سطح دبستان و پیش دبستان. وقتی آموزش داده شود و یک بچه بداند که چگونه باید بنشیند و تاثیر بد نشستن چه هست و چه عواقبی به دنبال دارد، بچه درست می نشیند و یک مقدار رعایت می کند.
به نظر من، باید چیزی اضافه شود که اجبارا و خصوصا در پیش دبستان و دیستان که نحوه درست ایستادن آموزش داده شود. حتی این آموزش می تواند در ساعت ورزش باشد. در ساعت ورزش، معلم باید موظف شود و سرقصلی داشته باش د که نحوه درست نشستن و ایستادن و خوابیدن و امور روزانه را به بچه ها گوشزد کند و بگوید.
*تحقیقی در شیراز انجام شده و ۱۶ مدرسه را در سراسر شهر شیراز بررسی کرده اند. در این بررسی تعداد ۱۲۵۵ دانش آموز مورد بررسی قرار گرفته اند. در این تحقیق خواسته اند بدانند وزن کیف، روی مشکلات جسمی دانش آموزان چه تاثیری می گذارد.
نتیجه تحقیق این است که ۵۱۷ نفر یعنی ۴۱ درصد از ان تعداد دچار مشکلات جسمی شانه درد هستند. به نظرتان چطور است که بقیه دانش آموزان یعنی ۵۹ درصد دیگر به خاطر وزن کیف دچار چنین مشکلی نبوده اند؟
-اولا اینها بچه هستند و تاثیر خودش را در سال های بعد هم خواهد گذاشت. این که چرا آن ۵۹ درصد دچار آسیب نبوده اند و ۴۱ درصد دچار آسیب شده اند می تواند ناشی از وزن کیف باشد.
برای مثال انجمن کایروپراکتیک کانادا اعلام کرده است که وزن کیف بچه ها در مقطع دبستان ۱۰ درصد وزن کل بدن شان باشد. کایروپراکتیک در ارتباط با معاینه ستون فقرات است و همین طور در دبیرستان ۱۵ درصد.یعنی کیف و محتویات داخل آن در مقطع دبستان حداکثر باید ۱۰ درصد وزن دانش آموز باشد.
در خصوص آن تحقیق انجام شده، شاید وزن کیف تعدادی از دانش آموزانف بیش تر بوده یا شاید استفاده نامناسب بوده است مثل یک طرفه انداختن کیف روی یک شانه یا این که دو طرفه حمل کند ولی سنگین باشد و مجبور شود خم شود و فشار زیادی روی شانه ها وارد شود.
استانداردهای خاصی وجود دارد که مثلا بندهای شانه کوله، باید پهن باشد و فشار را کاهش بدهد. یا لبه پایینی کوله، بالاتر از کمر قرار گرفته باشد. اگر کوله، درازتر باشد روی کمر فشار می آورد. یا از بند دور کمر و جلوی سینه استفاده شود که ۵۰ تا ۷۰ درصد وزن را از شانه و ستون فقرات کم می کند.
*در همان تحقیق شیراز از آن ۵۱۷ دانش آموز از کل تعداد ۱۲۵۵ دانش آموز شیراز که به خاطر کیف سنگین دچار مشکلات شانه درد بوده اند تعداد ۲۶۰ نفرشان از کسانی بوده اند که شانه درد داشته و کیف خود را روی یک شانه حمل کرده اند. حمل کیف بین مدرسه و مزل در مجموع ممکن است چندین دقیقه به طور بکشد. این نوع حمل کردن تاثیر جدی در ایجاد آسیب دارد؟
-حمل روی یک شانه، تنها عامل شانه درد نمی تواند باشد. صرفا با حمل روزانه ۱۰ دقیقه یا ۱۵ دقیقه یک کیف روی یک شانه، چنین اتفاقی نمی افتد و خیلی نمی تواند اثرگذار باشد. عوامل دیگری هستند که می توانند تاثیر بگذارند.
یکی از مشکلات عمده این است که مثلا بچه های عادت دارند روی یک پا تکیه کنند. وقتی روی یک پا تکیه می کنند و به صورت مکرر این اتفاق رخ می دهد یک انحراف در ناحیه کمری و ستون فقرات به وجود می آید.
یکی از مشکلات شایعی که بچه ها دارند و ما به صورت کلینیکی کار می کنیم و روزانه شاید ۱۰ تا ۱۵ مراجعه کننده داریم، همین انحراف طرفی ستوان فقرات است که بچه ها به آن دچار می شوند. این بیماری، بیش تر خودش را در در سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی و در سن بلوغ نشان می دهد و این مشل خیلی هم شایع شده.
یکی از دلایل آن، بی حرکتی است. بازی بچه ها خیلی محدود شده. الان بچه ها مدت زیادی با لپ تاپ و تبلت کار می کنند. این یکی از مشکلاتی است که بچه های نسل قبل آن را نداشتند. امروزه فقر حرکتی، خیلی شایع شده.
*وقتی که یک دانش آموز، کوله خودش را با یک شانه حمل می کند مجبور است آن شانه را بالاتر نگه دارد که کیفش نیفتد. در نتیجه آن شانه بالا می برد و شانه دیگر پایین می آید. تقارن شانه ها به هم می ریزد. افتادگی شانه به وجود می آید. به دنبال آن، همان انحراف طرفی ستوان فقرات شکل می گیرد.
اگر دانش آموز کیف را جا به جا کند و روی یک شانه نگه ندارد مشکل برطرف می شود؟
- یکی از توصیه ها و پیشنهادهایی که می شود که اگر کوله پشتی دارند آن را به صورت دو طرفه حمل کنند و فقط روی یک شانه نباشد. اگر کیف هست و یک طرفه آن را حمل می کند، حتما جا به جا کند تا به یک شانه و کل بدن فشار نیاید.
عموما بچه ها این توصیه ها را فراموش می کنند. با یک طرف که راحت تر هستند کیف یا کوله پشتی را حمل می کنند. هر چقدر هم به آنها بگوییم تاثیر ندارد. ما بزرگسال ها نیز همین طور هستیم. وقتی که یک کیف دستی را برمی داریم عوض نمی کنیم و به صورت مساوی از هر دو دست استفاده نمی کنیم.
*آکادمی ارتوپدی آمریکا گفته کیف سنگین باعث دردهای کمری می شود. در کشورهای دیگر هم به طور جدی در این زمینه مطالعه می کنند؟
-خیلی روی این قضایا کار شده. شاید الان یک میلیون مقاله درباره استاندارد کیف مدرسه در دنیا وجود داشته باشد و تحقیقات متعددی در این زمینه انجام شده. این نشان دهنده اهمیت این موضوع است. به همین دلیل خیلی دنبال این موضوع هستند. این طور نیست که فقط یک یا دو تحقیق انجام شده باشد و بعد بگویند کار تمام شده.
همچنان تحقیق در این زمینه ادامه دارد که مثلا بهترین استاندارد را به دست بیاورند و بهترین وزن کیف چه هست. تحقیق می کنند که بهترین جنس کیف چه هست و از چه جنسی استفاده شود. این موضوع اینقدر مهم است که نمی گویند این تحقیقات، تکراری است و دیگر بس است. به کرّات این تحقیقات انجام یم شود.
*این آکادمی اعلام کرده که کیف سنیگن و بزرگ مشکلات متعددی از خستگی تا دردهای کمری را باعث می شود و موجب خمیدگی کمر می شود. در کشورهای توسعه بافته که به این یافته ها رسیده اند واقعا دانش آموزان آنها را دقیقا اجرا می کنند؟
-صد در صد. تحقیقات آن کشورها کالملا کاربردی است. یعنی زمانی که به چیزی برسند قطعا اجباری و کاربدی می شود. از آن نتیجه تحقیق استفاده می کنند.
مسلما وقتی کوله سنگین باشد وزن آن روی کمر می افتد. مگر این که از بندهای کمری استفاده شود مثل کوله های کوهنوردان که جلوی سینه یک بند دارد. این بند، یک مقدار فشار را از روی کمر و شانه برمی دارد و فشار را بین اعضای بدن، تقسیم می کند.
*انجمن کایرو پراکتیک انتاریو کانادا اعلام کرده است که یک دانش آموز نباید بیش از ۱۰ درصد وزن خودش بار حمل کند. به نظر شما چنین معیاری قطعی است و همین توصیه باید رعایت شود؟
-در دبستان ۱۰ درصد است. وقتی دانش آموز به مقطع بالاتر می رود و کتاب ها سنگین تر می شود و توانایی و قدرت او هم بیش تر می شود ۱۵ تا ۲۰ درصد اعلام شده. یعنی برای دبستان ۱۰ درصد وزن دانش آموز و برای دبیرستان ۱۵ تا درصد وزن بدن.
*اگر به طور متوسط وزن یک دانش دبستانی ۲۵ کیلوگرم باشد حداکثر باید ۲.۵ کیلو کتاب و کیف حمل کند.
-بله؛ دقیقا همین طور است. اگر بیش تر شود احتمال آسیب دیدگی ها بیش تر می شود و احتمال وقوع ناهنجاری ها در بدن دانش آموز افزایش پیدا می کند. استاندارد این است و حمل این مقدار مشکلی ایجچاد نمی کند.
*کیف هایی که در بازار ایران وجود دارد تا چه حد استاندارد دارند؟
-کیف هایی که در ایران تولید می شود و در ایران هست خیلی خوب هستند ولی نواری که استفاده می کنند و روی شانه قرار می گیرد در کیف های تولید شده در ایران، یک مقدار نازک است.
کیف های خارجی، نوار پهن دارند و بعد هم کپسول دارند که این بند، شانه را اذیت نکند. برخی کیف هایی که در سطح جهانی برند هستند بندهای کپسول دار و پهن دارند که اصلا هیچ فشاری به شانه نمی آورند.
در کوله های ایرانی معمولا بندها باریک تر است و نه کپسول دارد و نه چیزی. در نتیجه یک مقدار اذیت کننده است.
*استفاده از کپسول هوا در بند کیف چه کارکردی دارند؟
-باعث کاهش فشار و بار وارد بقر مفصل و شانه می شود.
*گفته شده که بندهای کوله پشتی باید ۵ سانتی متر پهنا داشته باشد. این پهن بودن چه تاثیری دارد در این که به بدن دانش آموز آسیب وارد نشود؟
-هر چه مقطع این بندها کمتر می شود فشار بیش تری اعمال می شود. یعنی وزن کیف تقریبا روی آن بندها می افتد. بند باید عریض باشد. هر چه سطح مقطع بند، بیش تر شود فشار وارده کمتر می شود. بندها باید روی هر دو شانه قرار بگیرند و عرض کوله نباید بیش تر از عرض دو شانه باشد.
*رئیس اتحادیه سراجان تهران گفته بود کیف های وارداتی که زرق و برق دارند و از چین وارد شده اند از مواد بازیافتی و کهنه تولید شده اند. اگر چنین موضوعی صحت دارد این نوع کیف های وارداتی می تواند استاندارد هم باشد؟
-در این زمینه باید تحقیق انجام شود و بررسی شود. سازمان استاندارد و سازمان های مرتبط با این حوزه باید برسی کنند که آیا چنین موضوعی اتفاق افتاده است. اگر چنین اتفاقی افتاده است باید جلوی چنین وارداتی گرفته شود.
*درباره مشخصات یک کوله استاندارد گفته شده است علاوه بر دو بند مربوط به شانه ها، یک بند کمری باید داشته باشد و این بند در آخرین مهره کمری قرار بگیرد و بسته شود. آخرین مهره کمری حدودا در محدوده ناف قرار دارد. این که کوله پشتی درازتر نباشد و پایین تر از این محدوده نرود چه تاثیری می تواند داشته باشد و آسیب ها را کمتر کند؟
-بندهای کمری باعث می شود ۵۰ تا ۷۰ درصد وزن از روی شانه و ستون فقرات برداشته شود. یعنی وزن محتویات داخل کیف مدرسه روی شانه و کمر به صورت یکسان تقسیم شود.
*اگر کوله پشتی درازتر باشد و از حدود ناف پایین تر و پایین تر از آخرین مهره کمری قرار بگیرد چه آسیبی به داشن آموز وارد می کند؟
-کوله پشتی بعد از آویزان کردن باید ۳ سانتی متر بالاتر از گودی کمر قرار بگیرد. اگر کوله پشتی، بلندتر باشد و پایین تر قرار بگیرد فشار بیش تری به ناحیه کمر وارد می شود و دردهای کمری و خستگی های کمری را به دنبال دارد.
*بین کیف دستی و کوله پشتی و کیف چمدانی، کدام مناسب تر است و آسیب کمتری به دانش آموزان وارد می کند؟
-معمولا کوله پشتی هایی که دو طرفه هستند یعنی دو بند را استفاده می کنند بهترند. کوله پشتی هایی که ترالی هستند و چرخ دارند و می شوند آنها را کشید، مناسب هستند. کیف های یک طرفه، توصیه نمی شود. چون دانش آموزان فراموش می کنند که از هر دو شانه یا از هر دو دست استفاده کنند.
اگر از کیف های یک طرفه استفاده نشود بهتر است. کوله های دو طرفه یا کوله های ترالی که چرخ داشته باشند مناسب تر هستند.
*کلا استفاده از کیف دستی را توصیه نمی کنید؟
-مگر این که خیلی سبک باشد. برای کتاب های بچه ها که سنگین است و می خواهند حمل کنند، مناسب نیست. چون این کیف ها، یک طرفه حمل می شوند.
*شما گفته بودید در صورتی که دانش آموز بخواهد کیف های چرخ دار را از پله بالا ببرد در این حالت مناسب نیست. معمولا دانش آموزان باید از پله بالا و پایین بروند. چون کلاس درس و منزل حتما در طبقه همکف قرار ندارد. با در نظر گرفتن چنین وضعی تصور می کنید کوله پشتی مناسب تر است؟
-اگر پله باشد بهتر است از کیف چرخ دار استفاده نشود. چون کیف های چرخ دار یک مقدار سنگین تر هستند. این کیف ها، چرخ دارند و طوری ساخته شده اند که یک مقدار سنگین تر از کیف های معمولی هم هستند. اگر دانش آموزان بخواهند کیف چرخ دار را از پله ها بالا ببرند، مجبور می شوند بدن خودشان را کج کنند.
در نتیجه اگر کلاس درس در سطح همکف نیست و مجبور است از پله بالا و پایین برود بهتر است از کیف چرخ دار استفاده نکند.
*دقیقا نحوه حمل و برداشتن درست کوله پشتی چطور است؟
-اگر بچه است مادر یا پدر که می خواهند بچه را به مدرسه ببرند به او کمک کنند و کوله را روی دوش بچه بگذارند. اگر فردی همراه او نیست بهتر است که کوله را روی میز بگذارد و اول یک بند را روی یک شانه بیندازد. در این حالت، وزن کوله هنوز روی میز است.
بعد هم بند دیگر را روی شانه دیگرش بیندازد و کوله را بردارد. وقتی بندهای کوله را بیندازد بند کمر را هم می بندد. بستن بند کمر هم ضرورت دارد.
- 14
- 3
