جزئیات حذف سهمیه‌های کنکور؛ کنکور سراسری در آستانه یک انقلاب

۱۶ آذرماه سال جاری وزیران علوم و بهداشت با تقدیم لایحه ساماندهی سهمیه‌های ورود به مقاطع مختلف آموزش عالی به هیات دولت، گامی بزرگ در اصلاح سهمیه‌های تبعیض آمیز برداشتند.

لایحه وزرای علوم بهداشت در دولت تصویب شد و دیروز برای تصویب نهایی از سوی دبیر هیات دولت به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع شده است. این لایحه یا باید در مجلس و یا شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی و تصویب می‌شد که دولت ترجیح داده آن را به شورا ارجاع دهد.

ظاهرا ارجاع به شورای عالی انقلاب فرهنگی به جای مجلس هم به این دلیل بوده که در صورت تصویب نهایی با مصوبه‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی تداخل و تناقضی نداشته باشد. چرا که برخی از سهمیه‌ها مصوبه شورا هستند.

روز گذشته ابراهیم خدایی رییس سازمان سنجش درباره لایحه گفت: «شاید تا تصویب این لایحه، پیشنهادات دیگری برای اعمال در آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شود.»

خدایی درباره زمان اجرای این لایحه تاکید کرد: "هر زمان این لایحه به تصویب برسد، قابلیت اجرایی شدن دارد و این امکان هست که مفاد آن در کنکور ۹۹ اجرایی شود."

محتوای لایحه

این لایحه در سه صفحه مشتمل بر یک مقدمه و ۱۰ ماده تهیه و تدوین شده و با امضای منصور غلامی و سعید نمکی وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت تهیه و تنظیم شده است.

هدف از این اقدام اینگونه عنوان شده است: "در تبعیت اسناد بالادستی سیاست‌های کلی علم و فناوری مبنی بر اصلاح نظام پذیرش دانشجو و توجه ویژه به استعداد و علاقه مندی دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی و توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیل و تحقیق در آموزش عالی سراسر کشور این لایحه به دبیرخانه هیأت دولت ارسال شد."

مهمترین بخش مصوبه دولت این است: «تمام قوانین و مقررات مصوب ابلاغی مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیته‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای هدایت استعدادهاید درخشان در خصوص نحوه اعمال سهمیه‌ها در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی (شامل بومی گزینی، قانون عدالت آموزشی، سهمیه‌های مندرج در قانون خدمات رسانی به ایثارگران و اصلاحات بعد آن، قانون ورود رزمندگان به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، سهمیه‌های مربوط به کارگر نمونه، قهرمانان ورزشی، حافظان قرآن، دانشجوی نمونه کشوری، بهیاری و غیره) لغو و این قانون جایگزین آن‌ها می‌شود و پس از آن امکان ایجاد هیچ گونه سهمیه جدیدی به جز موارد مندرج در این قانون وجود ندارد.»

به این ترتیب جزییات تغییرات در سهمیه بندی‌ها براساس لایحه دولت اینگونه است:

*سهمیه‌های مهمی، چون بومی گزینی، بومی منطقه‌ای، بومی قطب و بومی ناحیه‌ای به دلیل مشکلات متعددی که برای دانشگاه‌های کشور ایجاد کرده بود، در این لایحه حذف شده است.

*امتیاز تسهیلات فرزندان هیئت علمی، سهمیه‌های قهرمانان، حافظان قرآن، بهیاری و کشاورزی نیز در این لایحه حذف شده اند.

*در سهمیه مناطق، سهمیه مناطق ۱، ۲ و ۳ به دلایلی از جمله توزیع آموزشی این مناطق و زیرساخت‌های آموزشی باقی مانده است، اما آن نیز به صورت ۵۰ درصد به نسبت شرکت کنندگان اعمال می‌شود.

*سهمیه حوادث غیرمترقبه به دلیل زمان‌دار بودن و محدودیت مکانی بر قوت خود باقی است و در مورد المپیادی‌های جهانی سهمیه همچون گذشته است، اما در مورد المپیاد‌های دانش آموزی داخل کشور دارندگان مدال طلا، نقره یا برنز، حداکثر به میزان ۵ درصد ظرفیت و به صورت مازاد، صرفاً در رشته‌های مرتبط که تعیین می‌شود مورد استفاده است.

*سهمیه ایثارگری به صورت ۵ درصد مازاد از ۳۰ درصد قبلی تغییر پیدا کرده است. حد نصاب ایثارگران در آزمون‌ها از ۷۰ درصد نمره آخرین نفر به ۸۵ درصد نمره آخرین نفر تغییر کرده است.

در سال های اخیر اعتراض های زیادی به سهمیه‌ها غیرعادلانه صورت گرفته است

بی عدالتی پایان می یابد؟

دولت مدعی است با ساماندهی سهمیه‌ها آموزش عالی کشور را متحول و کل دانشگاه‌ها در حوزه وزارت علوم و وزارت بهداشت و همچنین دانشگاه آزاد اسلامی و سایر دانشگاه‌ها از این موضوع منتفع می‌شوند.

سهمیه‌های کنکور سراسری از ابتدا برگزاری کنکور تاکنون یکی از مسائل پر مناقشه در نظام آموزشی ایران بوده است. ابتدا سهیمه‌های مناطق پنج گانه وجود داشت و پس از انقلاب اسلامی این سهمیه‌ها به سه منطقه کاهش یافت. جنگ تحمیلی باعث ایجاد سهمیه‌هایی تازه‌ای شد. سهمیه‌هایی که در راستای تبعیض مثبت برای آسیب دیدگان جنگ و خانواده‌های آن‌ها در نظر گرفته شد. پس از جنگ، مجلس شورای اسلامی سهمیه‌هایی را برای خانواده شهدا و جانبازان و رزمندگان در نظر گرفت، اما کار به همین جا ختم نشد و در مقاطع مختلف به این سهمیه‌های اضافه شد.

با افزایش سهمیه‌ها آشکار بحث عدالت در برگزاری کنکور سراسری تحت تاثیر قرار گرفت و با افزایش متقاضیان ورود به تحصیلات تکمیلی انتقادات از سهمیه‌ها هم بالا گرفت. شاید بتوان گفت که بیش دو دهه است که سهمیه‌های کنکور سراسری بحث برانگیز است.

اما در چند سال اخیر اعتراضات بسیار جدی شد و مطالبه توقف سهمیه‌های غیرعادلانه افزایش یافت. ۱۷ شهریورماه امسال بیش از هزار نفر از داوطلبان کنکور کارشناسی‌ارشد با اعتراض به نتایج اعلام‌شده انواع مختلف سهمیه‌ها را موجب بی‌عدالتی دانسته و خواسته بودند سهمیه‌های جانبازان بالای ۲۵ درصد و جانبازان کمتر از ۲۵ درصد که در اصطلاح سهمیه‌های ۲۵ درصد و پنج درصدی گفته می‌شوند و سهمیه استعداد‌های درخشان، از این پس به صورت مازاد بر ظرفیت‌های اعلامی سازمان سنجش مورد پذیرش قرار بگیرند.

اعتراضات درباره رشته‌های پرطرفدار همچون پزشکی جدی‌تر بود، در این رشته‌ها به علت ظرفیت محدود حتی برخی نفرات برتر نیز نتوانستند در دانشگاه مورد انتظار خود قبول شوند. مقامات سازمان سنجش چندی پیش اعلام کردند که یک سوم پذیرفته شدگان رشته‌های پزشکی را داوطلبان سهمیه‌ای تشکیل می‌دهند که خود می‌تواند چالش بزرگی در نظام بهداشت و درمان کشور ایجاد کند.

نهایتا افزایش اعتراضات باعث شد صدای معترضان شنیده شود و مسئولان ارشد آموزش عالی کشور به فکر چاره بیافتند. در همین رابطه در جریان همین اعتراضات دکتر نیلی‌احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران در گفت‌وگویی با اشاره به این موضوع که هر سهمیه‌ای باعث ایجاد سهمیه‌ای دیگر می‌شود، راه برون‌رفت از وضعیت فعلی را در حذف تمامی آن‌ها دانست.

افکار عمومی و فعالان حوزه آموزش و پرورش نیز از ساماندهی و کاهش محسوس سهمیه‌ها حمایت کرده اند. به نظر می‌رسد دولت گام مهمی برداشته است که باید شورای عالی انقلاب فرهنگی آن را تکمیل کند.