بنابر مستندات تاریخی و گواهی اصحاب خرد، سنّت و میراث دانشگاهی در ایران قدمتی کهن دارد؛ بسیار کهن‌تر از دوران تأسیس دارالفنون که معاصران با آن آشنایند و نیز سابقه‌ای که غربی‌ها بدان مفتخرند و هویّت فرهنگی خود را با آن تعریف می‌کنند. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سی و نهمین اجلاس کنفرانس عمومی خود قدمت تأسیس دانشگاه جندی‌شاپور را ۱۷۵۰ سال ثبت و آن را کهن‌ترین دانشگاه جهان اعلام کرده است که این رویداد خجسته را به ملت فهیم ایران، دانشگاهیان و اصحاب اندیشه تبریک می‌گویم.
رویداد یادشده از این منظر ارزشمند است که پیش از این دانشگاه‌های مطرح جهان، چون بولونیا، آکسفورد، کمبریج، و سوربون، با قدمت نزدیک به ۱۲۰۰ سال، خود را آغازگر سنّت دانشگاهی می‌دانستند لیکن ثبت قدمت جندی‌شاپور پیشینۀ سنّت دانشگاهی را بیشتر کرد و کانون آن را از مغرب‌زمین به مشرق‌زمین، آن هم سرزمین تاریخی ایران، انتقال داد که نزد هر صاحب‌خردی برگی زرین در تاریخ این مرز و بوم و مایۀ تحسین به شمار می‌آید. پیدایش نهاد دانشگاه امری تاریخ‌ساز و تمدّن‌آفرین بوده که اکنون به نام جندی‌شاپور ثبت شده است؛ واقعیتی که نشان از درک والا و اهتمام ایرانیان به فراگیری دانش دارد و نمود آن را در مکتب‌خانه‌ها، نظامیه‌ها و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی تاریخی این سرزمین می‌بینیم هرچند که فراز و فرودهای تاریخی جای تأمل و پژوهش بسیار دارد.
دانشگاه جندی‌شاپور دارای ویژگی‌هایی بوده که امروزه نیز مورد توجه دانشگاه‌های پیشرفته و سازمان‌های فرهنگی، چون یونسکو، است؛ ویژگی‌های ممتازی چون ۱. تولید و ترویج علم در شاخه‌های پزشکی، داروشناسی، ریاضیات، نجوم، فلسفه، گیاه‌شناسی و جز اینها؛ ۲. رده‌بندی‌های نظام‌مند درون هر شاخۀ علمی؛ ۳. حضور عالمان با مشرب‌های فکری و عقیدتی متفاوت از دورترین نقاط جهان، ۴. وجود دانشجویانی از سرزمین‌های دیگر برای علم‌آموزی در این نهاد و مرکز علمی که پس از فراگیری دانش و مهارت کافی برای خدمت در زادبوم خود بدانجا بازمی‌گشتند، ۵. دارا بودن کتابخانه‌ای بزرگ و مملو از آثار گوناگون در حوزه‌های دانشی به زبان‌های چندگانه پهلوی، سریانی، یونانی و سانسکریت. اینها حکایت از خردمداری، صلح‌اندیشی، اصالت و پرهیز ایرانیان از جزم‌اندیشی دارد.
با چنین پیشینه تاریخی مسئولیت، رسالت و مأموریت امروز ما تحقق اهدافی چون تولید و ترویج علم، حرکت در مرزهای دانش و نیل به توسعۀ علمی است که توسعه پایدار کشور در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست‌محیطی بدون اینها ممکن نیست. نهاد دانشگاه مسئول انتقال سنت‌های فکری، ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی در مقیاس‌های ملی و دینی است. بر این مبنا، نهادی علمی، اجتماعی و فرهنگی با کارویژه‌های تولید علم، تربیت نیروی متخصص، جامعه‌پذیری و فرهنگ‌پذیری تعیین‌کننده‌ای مهم در زیست‌جهان هر کشور به شمار می‌آید.
اکنون که سنّت علمی ایرانیان در جهان به سبب دانشگاه کهن جندی‌شاپور ستوده شده و جهانیان به دیده احترام بدان می‌نگرند بسیار خرسندم.
اسفندماه سال جاری دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور در شهر کهن دزفول، خاستگاه کهن‌ترین دانشگاه جهان، میزبان همایش باشکوه بین‌المللی گرامیداشت رویداد ثبت ۱۷۵۰اُمین سال تأسیس دانشگاه کهن جندی‌شاپور خواهد بود. انتظار می‌رود دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی، مؤسسات پژوهشی و فناوری، و انجمن‌های علمی با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی این رویداد برای بزرگداشت دانشگاه جندی‌شاپور و معرفی تاریخچه، اهمیت و تأثیر علمی و فرهنگی آن در تاریخ تمدّن بشری مشارکت فعال و شایسته داشته باشند تا مردم عزیز کشورمان، بویژه نسل جوان دانشجو، بیش از پیش با پیشینه درخشان تمدن ایرانی آشنا شوند.
سخن خود را با بیتی از ناصر خسرو قبادیانی به پایان می‌برم:
درخت تو گر بار دانش بگیرد/ به زیر آوری چرخ نیلوفری را
- 21
- 7
