تب مدرک گرایی به دکترا رسید!

مدرک گرایی از آفات بزرگی است که نه تنها برای نظام آموزشی بلکه برای کل جامعه یک آسیب جدی محسوب می‌شود.اگر زمانی علاقه جوانان برای ادامه تحصیل عمدتا منحصر به گرفتن لیسانس بود اکنون کار به جایی رسیده که افراد فکر می‌کنند اگر بگویند مدرکشان لیسانس است خود را در انظار کوچک کرده اند. تب مدرک گرایی پس از چند سال از لیسانس به فوق لیسانس رسید و اکنون به قول برخی‌ها‌، فوق لیسانس هم از بورس افتاده و اکثر دانشجویان عشق مدرک به دنبال قبولی در دکترا هستند. بیراه نیست اگر بگوییم اکنون تب دکترا در جامعه فراگیر شده است. یک دلیل این مدعا این است که هر سال به تعداد متقاضیان شرکت در آزمون دکترا اضافه می‌شود.

سازمان سنجش به تازگی اعلام کرده که بیش از ۲۶۰ هزار نفر برای آزمون دکترا امسال ثبت نام کرده اند. این خبر یک تلنگر به همه و به ویژه مسئولان است که چرا اکثر جوانان تحصیلکرده ما آمال و آرزوهای خود را در گرفتن مدرک دکترا می‌دانند؟ 

**دکترا فینال مدرک تحصیلی است

جعفر بای جامعه شناس درخصوص روند فزاینده متقاضیان تحصیل در مقطع دکترا به آفتاب یزد گفت: تب مدرک گرایی به عنوان یک پدیده تلخ اجتماعی از دیرباز بر افکار عمومی جامعه ما سایه افکنده است. این مسئله به عنوان یک آسیب مطرح است. بای گفت: مسئله دکترا و اخذ این مدرک برای جامعه ما یک تفاخر اجتماعی محسوب می‌شود.در واقع نگاه جامعه به کسی که عنوان دکترای را یدک می‌کشد متفاوت است. بسیاری از افراد جامعه ما ادامه تحصیل را نه به سبب کسب دانش واقعی بلکه برای به دست آوردن عنوان و لفظ دکترا پیش از اسم خودشان انتخاب کرده اند و این یک بیماری عمومی است.وی افزود: نکته عنوان موقعیت و پرستیژ اجتماعی برای کسانی است که عنوان دکترا را دارند. به هر حال از دید این افراد جایگاه و منزلت اجتماعی آنها با کسب عنوان دکترا افزایش می‌یابد.

ضمن اینکه کلام و سخن افرادی که این عنوان را دارند در جامعه پذیرش و مقبولیت بیشتری نسبت به سایر افراد دارد. این جامعه شناس گفت: نکته بعدی هم این است که دکترا در جامعه ما فینال مدرک تحصیلی محسوب می‌شود و خیلی‌ها‌ دوست دارند که تحصیلاتشان را تا رسیدن به این فینال ادامه داده و مدرک دکترا را کسب کنند. وی افزود: مسئله دیگر درخصوص افزایش متقاضیان مقطع دکترا، موضوع استخدام‌ها‌ و اشتغال است. اکنون شرایط به گونه ای است که بسیاری از سازمان‌ها‌ و دستگاه‌ها‌ که تا پیش از مقطع فوق لیسانس و دکترا هر دو با هم جذب نیروی استخدامی داشتند حالا فقط از افراد دارنده مدرک دکترا نیروی کار جذب می‌کنند. به همین دلیل نوعی الزام و اجتماعی هم در بخش‌ها‌یی به وجود آمده تا فرد برای دستیابی به شغل مربوط خود به دنبال گرفتن مدرک دکترا باشد.

**ضعف نظام آموزشی

از سویی دیگر دکتر نیره توکلی جامعه شناس هم در گفتگو با آفتاب یزد تصریح کرد: تب دکترا به هیچ وجه جدا از تب تحصیلات دانشگاهی نیست. البته صرف اینکه تعداد تحصیلکرده‌ها‌ی دانشگاهی یا فارغ التحصیلان دکترا بالا باشد چیز بدی نیست. به عنوان مثال کشور هند در سال‌ها‌ قبل با تعداد زیاد فارغ التحصیلان پزشکی مواجه بود و شاهد بودیم که پزشکان هندی به ایران صادر می‌شدند و در جاهای دورافتاده کشور مشغول ارائه خدمات بودند. توکلی گفت: آنچه که ما اکنون در جامعه ایران با آن مواجه هستیم این است که تب دانشگاه رفتن از مهدکودک شروع می‌شود و یک مسابقه ناسالم و نادرستی تبدیل شده است. این تب ادامه تحصیل و رفتن به دانشگاه از هر مقطعی بالاتر می‌روید شدیدتر می‌شود.

وی افزود: متاسفانه الان شاهد وضعیتی هستیم که موسسات و کلاس‌ها‌ی آزاد آموزشی با سوءاستفاده از علاقه روز افزون افراد جامعه به تحصیلات دانشگاهی یک کسب و کار ناسالم به راه انداخته اند. جالب اینجاست که این موضوع سطح سواد جامعه را افزایش نداده و فقط این گونه موسسات با سوءاستفاده از این علاقه کاسبی‌ها‌ی آنچنانی می‌کنند. توکلی گفت: اکنون شاهد هستیم که مدارس گران قیمتی در بهترین نقاط شمال شهر مثل قارچ روییده‌اند و از ابتدایی تا دبیرستان با گرفتن شهریه‌ها‌ی سنگین از والدین و با برپایی کلاس‌ها‌ی فوق برنامه دانش آموزان را تحت فشار قرار می‌دهند و تازه دانش آموزانی که در این مدارس تحصیل می‌کنند. برای آمادگی کنکور خود به سمت کلاس‌ها‌ی آزاد می‌روند که شهریه‌ها‌ی سنگین می‌گیرند. این مسائل ریشه در ضعف نظام آموزشی ما دارد. آیا واقعا هدف از تحصیل باید دانشگاه رفتن باشد؟ الان کنکور در مقاطع مختلف تبدیل به پدیده ای شده که برای خیلی‌ها‌ تبدیل به دکانی شده است.

وی در پاسخ به این سوال نیاز به پیدا کردن شغل و یا ارتقای موقعیت شغلی عاملی برای افزایش متقاضیان تحصیل در مقطع دکترا است؟ گفت: قطعا چنین است. در خیلی از سازمان‌ها‌ و ادارات شاهد این مسئله هستیم. البته نوع دیگری نیز وجود دارد. مثلا فردی رئیس یک بخش در اداره است و وقتی که به ریاست این بخش رسید تازه به این فکر می‌کند که دکترایش را بگیرد چنین افرادی فقط به دنبال نمره و مدرک هستند. وقتی که شایسته سالاری نباشد این مسائل رخ خواهد داد.همان طور که اشاره کردم موسسات آموزشی به نیاز کاذب افرادی برای تحصیل در مقاطع عالیه از جمله دکترا دامن می‌زنند که ریشه این مسائل را باید در ضعف نظام آموزشی کشور 

جستجو کرد.

**آمارها سخن می‌گویند

براساس آماری که توسط وزارت کار درباره تحولات بازار کار ایران ارائه شده، تب جویندگان کار دارای تحصیلات عالی به شاغلان هم رسیده و تنها در طول ۵ سال بر تعداد شاغلان دارای تحصیلات کارشناسی ارشد تا دکترا و دکترای تخصصی بین ۱۴۷.۳ تا ۱۹۹.۵ درصد افزوده شد.از سوی دیگر، تا پایان سال ۹۲ مجموعا ۲ میلیون و ۶۷ هزار نفر بی سواد در بازار کار ایران فعالیت دارند که این مسئله نشان می‌دهد فضاهای شغلی فراوانی هستند که اتفاقا نیازمند تحصیلات نیست، البته ممکن است بخشی از گذشته مانده باشند و تا سال‌های آینده از بازار کار بازنشسته شوند.

**نتیجه گیری

متاسفانه نظام آموزشی ما به گونه‌ای است که از همان دوره دبستان، به جای آنکه روی پرورش ذهن خلاق دانش آموز و تشویق او به نوآوری کار شود مدام در گوش او و والدینش انواع و اقسام کلاسهای تقویتی و فوق برنامه تبلیغ می‌شود و همین دانش‌آموز وقتی به مقاطع بالاتر تحصیلی در مدرسه می‌رسد تمام فکر و ذکرش کنکور خواهد بود و این ماجرا وقتی که فرد وارد دانشگاه شده تشدید می‌شود و بعد از لیسانس، به دنبال فوق لیسانس و سپس دکترا خواهد بود. همان گونه که در گزارش اشاره شد مدرک گرایی آفتی جدی است که باید برای آن چاره اندیشی جدی شود.

جعفر بای جامعه شناس:بسیاری از افراد جامعه ما ادامه تحصیل را نه به سبب کسب دانش واقعی بلکه برای به دست آوردن عنوان و لفظ دکترا پیش از اسم خودشان انتخاب کرده‌اند و این یک بیماری عمومی است

دکتر نیره توکلی :فردی رئیس یک بخش در اداره است و وقتی که به ریاست این بخش رسید تازه به این فکر می‌کند که دکترایش را بگیرد چنین افرادی فقط به دنبال نمره و مدرک هستند. وقتی که شایسته سالاری نباشد این مسائل رخ خواهد داد