چندی پیش معاون آموزشی وزیر علوم آمار هشدار دهنده‌ای درباره بیکاری دانش آموختگان دانشگاه‌ها ارائه کرد. بر اساس آمار مجتبی شریعتی نیاسری، بیکاری عمومی در کشور، ۱۲ تا ۱۲.۵ درصد است، اما بیکاری دانش آموختگان دانشگاه‌ها متناسب با رشته و مقطع تحصیلی‌شان بین ۱۷ تا ۴۰ درصد است، البته مرکز آمار هم درصد بیکاری تحصیلکرده‌ها را ۴۰.۵ درصد دانسته است.
همچنین بر اساس بررسی انجام شده توسط پژوهشکده آمار ایران، حدود ۳۴ درصد از افراد فارغ‌التحصیلان از نظر اقتصادی غیرفعال هستند. ۷۱ درصد از افراد فارغ‌التحصیل عالی غیرفعال را زنان و ۲۹ درصد را مردان تشکیل می‌دهند. ۳۲ درصد از این افراد دارای مدرک کاردانی، ۶۲ درصد دارای مدرک کارشناسی و ۶ درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر هستند.
بر اساس اعلام وزارت علوم، حدود ۲۰ هزار نفر از دانش آموختگان دکترا بیکار هستند. موضوعی که این روزها مسئولان وزارت علوم بارها و بارها درباره تبعات بیکاری فارغ‌التحصیلان هشدار دادند که در یکی دو دهه گرایش شدیدی به برخی رشته‌ها مانند بازرگانی، حقوق، مهندسی، رشته‌های گروه بهداشت و پزشکی، کشاورزی، کامپیوتر، دامپزشکی، علوم تربیتی شکل گرفت که نتیجه آن دشوارتر شدن ورود به بازار کار در این رشته‌ها بوده است. البته آمارها نشان می‌دهد تمایل به تحصیل در برخی از این رشته‌ها به‌صورت تصاعدی و چشمگیر افزایش یافته است.
به‌عنوان نمونه متقاضیان تحصیل در رشته‌های گروه بهداشت و پزشکی ۱۷ برابر شده، اما بازار کار برای این بخش وجود ندارد. گرچه بیشترین فارغ‌التحصیلان بیکار به رشته‌های حفاظت محـیط زیسـت، علوم حیاتی و زیستی، معماری و ساختمان‌سازی اختصاص دارد اما این روزها با تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلانی مواجه هستیم که نه کاری دارند و نه به‌دنبال کار هستند. چرا که می‌دانند این روزها نمی‌توانند شغلی برای خود دست و پا کنند و از جست‌وجو برای پیدا کردن کار دست می‌کشند.
مسأله‌ای که حالا رؤسای دانشگاه‌ها به آن واکنش نشان دادند و بر این باورند که دولت باید برنامه جدی تری در زمینه اشتغال فارغ‌التحصیلان داشته باشد. رئیس دانشگاه امیرکبیربا اشاره به ارتباط صنعت با دانشگاه در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: دانشگاه‌ها باید بتوانند رابطه خود را با صنعت قوی‌تر کنند تا دانش آموختگان دانشگاهی بعد از فارغ‌التحصیلی جذب صنعت شوند موضوعی که برخی از دانشگاه‌ها در این باره بسیار مشکل دارند. به نظر می‌رسد نه دانشگاه نسبت به صنعت آشنایی دارد و نه صنعت با فضای دانشگاه‌ها آشنا است.
احمد معتمدی با تأکید بر اینکه دانشگاه‌ها نیروها را بر اساس بازار کار تربیت کنند می‌افزاید : برخی از دانشگاه‌ها اهمیتی به بازار کار جامعه نمی‌دهند و در هر رشته‌ای که بخواهند دانشجو می‌گیرند البته وزارت علوم در این باره وارد شده است اما این انتظار از دانشگاه می‌رود که افراد مفید و مناسبی به بازار کار تحویل دهد.
او به دولت پیشنهاد می‌دهد که شرکت‌های دانش بنیان را گسترش دهد و می‌گوید: در چند سال گذشته بویژه در دولت یازدهم نگاه ویژه‌ای به گسترش شرکت‌های دانش بنیان شده است بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ به سمت تشکیل شرکت‌های دانش بنیان، استارتاپ‌ها حرکت کرده‌اند همین شرکت‌ها موجب کارآفرینی بسیاری برای دانش آموختگان شده است با این حال ما دانشگاهیان از دولت انتظار داریم تا حمایت بیشتری از شرکت‌های نوپا و کار آفرین داشته باشند.معتمدی به طرح‌های وزارت علوم اشاره و اظهار می‌کند: وزارت علوم طرح مهارت‌افزایی و توان اشتغال‌پذیری را مطرح کرده است که می‌تواند وضعیت بیکاری دانش‌آموختگان را تغییر دهد.
۱۰ درصد رساله‌ها نیاز کشور را برطرف می‌کنند
در سوی دیگر برخی از رؤسای دانشگاه‌ها به وضعیت پایان نامه‌های دانشجویی خرده می‌گیرند و می‌گویند که این رساله‌ها باید نیاز جامعه را برطرف کند اتفاقی که به ندرت در رساله‌های دانشگاهی رخ می‌دهد. حسن صدوق رئیس دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: یکی از مشکلاتی که دانشگاه‌های ما با آن روبه‌روست ارتباط میان تولیدات پژوهشی، فکری و آموزشی دانشگاه‌ها با مشکلات و مسائلی است که در جامعه در شکل کلان و در دولت در شکل خرد وجود دارد؛ این ناتوانی در حل مشکلات بیش از همه در رشته‌های علوم انسانی دیده می‌شود و رشته‌های فنی و مهندسی در رده دوم قرار دارند شاید رشته‌های پزشکی در این میان وضعیت بهتری داشته باشند.
وی تأکید می‌کند: دانشجویان باید رساله‌هایشان را بر اساس نیاز کشور تهیه کنند. هم‌اکنون فقط ۱۰ درصد رساله‌های ما نیاز جامعه را برطرف می‌کند. ما نتوانستیم رابطه مطلوبی بین نیاز‌های کشور و دانشگاه برقرار کنیم، دانشگاه امروز تبدیل به نهادی شده است که مستقل و برای خودش کار می‌کند و ارزش‌های خود را دارد؛ دانشگاه متأسفانه این دغدغه را ندارد که مشکلات کشور را حل کند، دیگر استاد نیازی نمی‌بیند که یک ایده جدید طرح کند، ایده‌ای که می‌توانست معضل ترافیک، آلودگی هوا و خشکسالی را حل کند.
این حجم از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بخش دولتی به تنهایی نمی‌تواند کاری انجام دهد. در جلساتی هم که در زمینه اشتغال جوانان تحصیلکرده داشتم تأکید کردم که بخش خصوصی هم باید پای کار بیاید تا بتوانیم با هم این حجم از بیکاری را برطرف کنیم.رئیس دانشگاه شهید بهشتی تأکید می‌کند: این پیشنهاد را مطرح کرده‌ام در کنار استاد راهنمای اول که در خود دانشگاه حضور دارد دانشجویانی که می‌خواهند در حوزه صنعت پژوهشی کنند استاد راهنمایی در بخش دولتی و خصوصی داشته باشند تا در این رفت و آمدهایی که دانشجو با دستگاه دولتی و خصوصی دارد بتوانند ایده خود را عملیاتی کند و بعد از فارغ‌التحصیلی جذب همان دستگاه شود.
صدوق با تأکید بر اینکه هدف اصلی دانشگاه‌ها نباید محدود به فارغ‌التحصیلی و گرفتن مدرک باشد، می‌گوید: باید به نیاز کشور در زمینه اشتغال توجه بیشتری داشته باشیم و بازنگری کلی در مقاطع مختلف دانشگاهی را مد نظر قرار دهیم، همچنین در کنار این بحث در حوزه تحقیقات و فناوری افزایش قراردادهای صنعتی و ورود دانشگاه به این عرصه، کمکی است که دانشگاهیان به دولت می‌کنند.
بودجه پژوهش را به فارغ‌التحصیلان ارشد و دکترا دهیم
رئیس دانشگاه علم و صنعت هم معضل بیکاری فارغ‌التحصیلان را بسیار مهم توصیف می‌کند و این پیشنهاد را به دولت می‌دهد تا از بودجه سهم پژوهش سازمان‌های دولتی یک سال به دانش آموختگان ارشد و دکترا اختصاص پیدا کند. جبار علی ذاکری در این باره بیشتر توضیح می‌دهد: دولت دستگاه‌های اجرایی را موظف کرده است تا یک درصد از درآمدهای خود را به بحث پژوهش اختصاص دهند پیشنهادم این است تا این بودجه به مدت یک سال در اختیار دانش آموختگان ارشد و دکترا باشد تا بتوانند پژوهش‌هایی انجام دهند که نیاز جامعه است. گرچه این چالش فقط مختص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیست. وقتی صنعت، کشاورزی ودیگر بخش‌های تولید نتواند شغل‌های متعددی ایجاد کند و در رکود باشد، طبیعی است که بیکاری هم در جامعه به وجود می‌آید.
وی می‌گوید: بسیاری از دانش آموختگان ما با مدیریت کسب و کار و بحث‌های کار آفرینی آشنایی کافی ندارند. دانشگاه‌ها موظفند این مباحث را به دانشجویان آموزش دهند و دانش آموختگان توانمند تربیت کنند.
البته سازمان‌های اجرایی هم نمی‌توانند مشکلات خود را شناسایی کنند و از دانشگاه هم کمکی نمی‌گیرند.ذاکری به انتظارات فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هم اشاره می‌کند: اغلب فارغ‌التحصیلان انتظار دارند که در یک دستگاه دولتی و عمومی استخدام شوند، در حالی که واضح است فضای اداری کشور، ظرفیت جذب همه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را ندارد، اما اگر فرهنگ کارآفرینی در کشور نهادینه شود و فرد برای اشتغال خود به استخدام سازمان‌های مختلف دل نبندد، قطعاً بسیاری از مشکلات اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هم حل خواهد شد.
هدی هاشمی
- 17
- 4
