دانشگاه آزاد مختصِ بچه پولدارها نیست/ نگاه غلط صفر و یکی به دانشجویان دولتی و آزاد

به گزارش ایسکانیوز، دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی جمعه گذشته میهمان برنامه «مدیرمسئول» با اجرای محمددلاوری شد. برنامه‌ای در شبکه پنجم صدا و سیما که انصافاً از برنامه‌های جذاب و دیدنی است و در هر قسمت به سراغ یکی از مدیران کلان کشور در حوزه‌های مختلف می‌رود.

این برنامه در دانشگاه آزاد قزوین ضبط شد که یکی از واحدهای دانشگاهی موفق و توسعه یافته کشور است. متن کامل صحبت‌های رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به شرح زیر است:

دانشگاهی به وسعت ایران

دانشگاه آزاد اسلامی به بزرگی ایران زیبایمان بزرگ است. بعضی از واحدهای ما مثل همین واحد قزوین یا واحد علوم‌وتحقیقات، خوراسگان، نجف‌آباد و… از واحدهای خوب و توسعه یافته ما هستند اما واحدهای زیادی داریم که متأسفانه چندان دیده نشده‌اند. حدود ۵۲۶ واحد دانشگاهی داریم که هنوز از خیلی از آنها بازدید نکرده‌ام. حساب کردم اگر بخواهم همه واحدها را ببینم دقیقاً دو سال طول می‌کشد!

مدل ایجاد و توسعه دانشگاه آزاد اسلامی به‌گونه‌ای بوده که توسعه آن ازهمان ابتدا فردمحور بوده. به عبارت دیگر، افراد در طول ۳۷ سال گذشته نقش بسیار مهمی در رشد واحدهای دانشگاهی داشته‌اند. برخی دانشگاه‌ها در این سه دهه رشد و توسعه خوبی داشته‌اند اما در برخی دیگر آنچنان‌که باید توسعه نیافته‌اند. برنامه‌های برای یکدست سازی دانشگاه آزاد داریم به عنوان مثال بحث یکپارچه سازی مدارک تمام واحدهاست که تنها وقتی قابل انجام است که با یک استاندارد واحد داشته باشیم.

توسعه کشوری مطلوبی داریم

شاید این تصور پیش بیاید که برخی واحدهای ما مثل همین واحد قزوین خیلی لوکس هستند ولی واحدهای دیگری در شهرستان‌های دور افتاده داریم که وضعیت مطلوبی ندارند. من خودم همین ذهنیت را داشتم اما به استان سیستان‌وبلوچستان رفتم و دیدم که بسیار واحد خوبی اسن. یعنی اصلاً تصورات ذهنی خودم به هم ریخت. در هرمزگان و بوشهر و خیلی جاهای دیگه هم همین وضع بود.

مثلاً دانشگاه آزاد هرمزگان دویست هکتار زمین دارد. پیست‌های ورزشی عالی و ساختمان‌های درجه یک و زمین‌های ورزشی هم دارد ولی دانشجوی زیادی ندارد. این‌طور نیست که ساختمان‌های کوچکی داشته باشیم. خیلی جاها میزان توسعه یافتگی دانشگاه مطلوب است و شاید تعدادی هم ساختمان‌های قدیمی باشند. به آنها هم خواهیم رسید.

من مقطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد را در دانشگاه شهید بهشتی گذراندم و بعد از آن به مدت سه سال و ۹ ماه به روسیه رفتم و مدرک دکترای فیزیک را کسب کردم. بعد از بازگشت در دانشگاه شهیدبهشتی مشغول کار شدم و حتی تا کسب مسئولیت این دانشگاه نیز پیش رفتم. بعد مدتی در نظام آموزش عالی بودم و الان هم دانشگاه آزادی اسلامی هستم. همیشه یک نگاهی را بین دانشجوی دولتی و دانشجوی آزاد و دانشگاه دولتی و دانشگاه آزاد حس می‌کردم اما وقتی که وارد دانشگاه آزاد اسلامی شدم، این مسئله را دریافتم که این دانشگاه واقعاً دنیای گسترده دیگری است.

تفاوت دانشگاه آزاد با دانشگاه های دیگر

واقعاً مدل دانشگاه فراگیر با یک دانشگاه اجتماعی فرق دارد. چه در مدیریت، چه در موضوعات و دغدغه‌ها و چه در جنس دانشجویش! دانشجویی که در ۱۸ سالگی وارد دانشگاه دولتی می‌شود، نه‌تنها تحصیلات غذا و امکاناتش رایگان است، بلکه حتی می‌تواند وام دریافت کند. این دانشجو از نظر من با واقعیت‌های اجتماعی بیگانه است، چراکه از یک لایه خاص به وقایع نگاه می‌کند. یعنی سؤال و جواب دانشجوی دانشگاه دولتی فرق دارد. از جامعه دورند و بسیار آمانگرا هستند. به نظر من دانشجویان دانشگاه آزاد بیشتر از واقعیات جامعه خبر دارند چرا که باید شهریه بدهند. برای آن شهریه باید کار کنند. به اصطلاح روی زمین راه می‌روند.

حتی جنس مطالبه‌گری و عدالتخواهی دانشجوی دولتی هم با دانشجوی آزادی بسیار متفاوت است. خیلی تفاوت دارند.

دانشگاه آزاد دانشگاه بچه پولدارها نیست!

بچه پولدارها شانس بیشتری دارند تا در دانشگاه دولتی قبول شوند چون می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند. در کلاس‌های کنکور شرکت کنند یا معلم خصوصی بگیرند. واقعاً اینگونه نیست که دانشجوی دانشگاه آزادی الزاماً مرفه است. اتفاقاً نگاه ما هم به آنها این نیست. ما به دانشجو نگاه اسکناسی و اقتصادی نداریم. حقیقت این است که یک روندی در دنیا رقم خورده. اینکه آموزش عالی اقتصادی شده و اقتصاد آموزش عالی هم در دنیا یک امر مرسوم شده. اما نگاه اقتصادی به دانشجو داشتن را اصلاً درست نمی‌دانم. یک نکته ای هست که واقعاً باید به آن توجه کرد چون غلط است. از دو طرف هم غلط است. اینکه دانشجویی فکر کند که من پول شهریه می‌دهم پس نیازی ندارم درس بخوانم همانقدر غلط است که من از دانشجو پول شهریه را گرفته‌ام و دیگر بقیه اش اهمیتی ندارد! این نگاه مورد تایید من و پسند من نیست و روح کلی حاکم بر دانشگاه هم نیست. در دانشگاه آزاد به سمت این نگاه می‌رویم که با دانشجویی طرفیم که آگاهانه تحصیل خصوصی و هزینه ای را انتخاب می‌کنند و من وظیفه دارم به آنها آموزش عالی متنوعی را ارائه کنم که به آنها در کار و زندگی کمک کند.

دانشگاه‌های امروز دانشگاه‌هایی هستند که کار، دانش و بازار را در کنار هم دارند. زمانی بود که کارخانه‌ها خود تأسیس می‌شدند و از بیرون ماشین آلات می‌خریدند و پیش می‌رفتند. امروز ما دانشگاه‌هایی را داریم که بسترهای مناسبی برای تأسیس شرکت‌های دانش بنیانی هستند. امروز دانشگاه زیست‌بوم علم، فناوری و نوآوری است. امروز دیگر دانشگاه خودش مولد است و زیست‌بوم علم، فناوری و نوآوری است. همین دانشگاه قزوین یک خط تولید خودروی برقی دارد که ما در آن سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. دانشجویان خودمان در آن حضور دارند و خودروی برقی تولید می‌کنند. روزی یک ماشین هم می‌تواند بسازند. یعنی سالی ۳۶۵ خودرو می‌توانیم داشته باشیم. به این بچه‌ها بسیار فشار آورده‌ایم که مدام روی طرح کار کنند و کیفیت و سرعت خود را افزایش بدهند و آنها هم مشغول به همین کارند. این دانشگاه مدرن امروزی در دنیاست. جایی که فقط مدرک نمی‌گیرید. می‌توانید آنجا کار کنید.

دانشگاه آزاد نظام متمرکزی نداشت

وقتی وارد دانشگاه آزاد شدم خیلی چیزها برایم واقعاً عجیب بود. دیدم که بیش از ۵۰۰ واحد، مرکز و آموزشکده این دانشگاه، هرکدام برای خود نظام مستقلی دارند؛ یعنی برنامه آموزشی، برنامه مالی و… هریک با دیگری متفاوت بود و اصلاً یکپارچگی وجود نداشت. این را به صراحت می‌گویم که رئیس دانشگاه آزاد اسلامی حتی نمی‌دانست چه میزان پول به دانشگاه آزاد اسلامی وارد یا خارج می‌شود. نقلی وجود دارد که می‌گوید وقتی قرار به عقد قرارداد دانشگاه آزاد اسلامی با یکی از بانک‌های طرف قرارداد شده بود، مسئولان وقت به رئیس یکی از بانک‌ها گفته بودند که فلان میزان پول نزد این بانک وجود دارد، در حالی‌که سرمایه دانشگاه آزاد در آن بانک سه برابر بوده‌است! یعنی خودشان نمی‌دانستند که آنجا چقدر پول دارند! دلیلش هم این بود که ده‌ها هزار شماره حساب بانکی به نام افراد مختلف در دانشگاه آزاد اسلامی وجود داشت که هیچ‌کدام با یکدیگر پیوستگی نداشتند. از نظر مالی هم هر واحدی برای خود حساب جداگانه ای داشت. هیچ نظم مالی و انسجام ساختاری نداشتیم.

در واحد آکسفورد حتی یک برگ سند مالی وجود نداشت!

برای اولین بار در دوران ما بود که حسابرسی از دانشگاه آزاد اسلامی صورت گرفت و حسابرس مستقل به دانشگاه آزاد اسلامی آمد. این بی نظمی مالی همه جا نمود داشت. مثلاً وقتی سراغ واحد آکسفورد رفتم، حتی یک برگ سند مالی در این دانشگاه وجود نداشت که مسئولان این واحد به ما ارائه کنند. مشخص بود که در این دانشگاه چه دانشجویانی تحصیل می‌کنند اما حتی یک برگ سند مالی وجود نداشت. البته نگران نیستم و می‌دانم که با چراغ قوه همه اینها را پیدا می‌کنیم. یا مثلاً زمانی که از دانشگاه واحد امارات هم بازدید کردیم، متوجه شدیم اسناد مالی قبل از سال ۸۹ وجود ندارد.

شفافیت مالی رویکرد اصلی دانشگاه

به‌عنوان یک فرد علمی که مدیریت می‌کند، باید دقیق بگویم هنوز در برخی موارد به یقین نرسیده‌ام، اما این را می‌دانم که دانشگاه آزاد اسلامی در مقاطعی از تاریخ کشور و در بحران‌ها و فتنه‌ها، از برخی حرکت‌ها پشتیبانی کرده‌است. از دورانی که دکترعلی‌اکبر ولایتی به‌عنوان رئیس هیئت‌امنا منصوب شدند، حسابرس مستقل را برای دانشگاه گذاشتند که هر سال حسابرسی را انجام می‌دهد و این اقدام به مردم اطمینان خاطر را می‌دهد تا مطمئن باشند مسئولان اموال آنها را به درستی نگه می‌دارند. قطعاً یک‌سری اشکالاتی در این دانشگاه داشتیم و داریم که باید رفع شود. برنامه‌ام در این زمینه جدی است که بتوانیم با تکمیل زیرساخت‌های لازم شفافیت را در دانشگاه آزاد اسلامی به حد اعلا برسانیم. در یک سال پیش‌رو بتوانیم شبکه نرم‌افزاری‌مان را کامل کنیم تا بعد از تکمیل این شبکه، اسناد هم به‌صورت سیستمی قابل ارائه به نهادهای متولی باشد و هم بتوانیم آنها را به مردم ارائه کنیم. البته قطعاً برای ارائه اسناد باید از هیئت امنای دانشگاه اجازه کسب کنم و برای همین نمی‌توانم زمان دقیقی را بگویم اما از هرگونه شفافیتی استقبال می‌کنیم.

نگاه غلط صفر و یکی به دانشجویان دانشگاه دولتی و آزاد

در حاشیه این برنامه تلویزیونی تعدادی از دانشجویان دانشگاه آزاد نیز با دکتر طهرانچی و با دوربین برنامه مدیرمسئول به صحبت پرداختند که دقایق جالبی را رقم زد.

به عنوان مثال در واحد قزوین یکی از دانشجویان در مورد افزایش سالانه شهریه صحبت کرد و دکتر طهرانچی در پاسخ به او گفت: هر سال دولت برای سال جدید افزایش حقوق را اعلام می‌کند و این وضع باعث می‌شود که حقوق استادان و پرسنل ما افزایش پیدا کند. بودجه ما حدود چهارهزار و نهصد میلیارد است و این افزایش پانزده تا بیست درصدی برای ما یک افزایش بودجه حدوداً هفتصد میلیاردی را ایجاد می‌کند که باید از شهریه تأمین شود. این دست ما نیست. یک سری امکانات هم البته در اختیار دانشجویان قرار می‌دهیم. به عنوان مثال شما هر پرس غذای دانشجویی را با قیمت ۴.۲۰۰ تومان دریافت می‌کنید که حداقل برای واحد شما پرسی ۱۳.۰۰۰ تومان در می‌آید. این خودش یک هزینه برای دانشگاه است.

متأسفانه شیوه دانشگاهی ما اینطوری است که اگر شما در روز امتحان کنکور، روز خوبی داشته باشید و دانشگاه دولتی قبول شوید، همه چیز برای شما رایگان می‌شود. دانشگاه رایگان است، غذا رایگان است و تازه وام هم می‌گیرید اما اگر آن روز روز خوبتان نباشد و دانشگاه پولی قبول شوید هزینه همه چیز با شماست. این نگاه صفر و یکی بسیار نگاه بدی است. ما بر این باوریم که دانشجوی دانشگاه آزاد و دولتی حقوق یکسانی دارند و دست‌کم باید هر دو از یک یارانه غذایی برخورددار شوند. بعد هم ما در یک دوران گذار هستیم که از نظر اقتصادی بسیار کار ما را دشوار کرده امامی کوشیم تا آنجا که ممکن است هوای دانشجویان را داشته باشیم. مواردی هم هست که دانشجویان تقاضا دارند و می‌شود به آن رسیدگی کرد.

دانشگاه مهارت محور با توسعه مدارس مهارتی

در یکی از مهم‌ترین بخش‌های حاشیه ای این برنامه، دکتر طهرانچی به مجری برنامه در مورد مدارس مهارتی جدیدی توضیح داد که دانشگاه آزاد در واحدهای مختلف خود تأسیس کرده‌است. فلسفه مدارس مهارتی این است که دانشجویان بتوانند درس‌هایی کاربردی بیاموزند که بتواند به آنها در بازار کار کمک کند.

یکی از این مدارس مهارتی، مدرسه مهارتی سرمایه‌گذاری است که در واحد قزوین در جریان است و دانشجویان آنجا سرمایه‌گذاری در بورس و بازارهای مالی را می‌آموزند.