بعد از یک هفته هیجانی در بازار ارز و سقف‌شکنی‌های متعدد اسکناس آمریکایی، معاملات روز گذشته بازار شاهد عقبگرد قیمتی دلار بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دلار در معاملات چند روز گذشته توانست تا نزدیکی مرز ۳۷ هزار تومانی نیز پیشروی کند. با این حال وعده مقامات دولتی برای بازگرداندن دلار به نرخ‌های تعادلی موجب عقب‌نشینی هزار تومانی قیمت این ارز خارجی شد. تابلوی معاملات ارزی بازار نیز دیروز نرخ‌های ۳۵ هزار و ۸۰۰ تومانی دلار بازار آزاد و حدود ۳۴ هزار تومانی دلار توافقی را نشان دادند.
برخی عنوان می‌کنند که بازار به وعده درمانی مقامات دولتی بی‌توجه است و آنچه زمینه‌ساز عقبگرد قیمتی دلار شده نگرانی معامله‌گران از جریمه‌های مالیاتی و حذف یارانه است. تحلیلگران اما نااطمینانی‌های رخنه کرده در فضای سیاسی و اقتصادی کشور را نیرو محرکه‌های رشد قیمت ارز عنوان می‌کنند و می‌گویند که اقدامات سیاستگذار تنها اثر موقتی در بازار ارز دارد. در این بین اما رئیس بانک مرکزی از تلاش‌های صورت‌گرفته برای بازگشت آرامش به بازار ارز خبر داده است. آیا علی صالح‌آبادی می‌تواند ترمز رشد دلار را بکشد؟
ریزش یک پله‌ای دلار
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار ارز از هفته گذشته شاهد تحرکات جدید قیمتی بوده است. با اینکه قیمت دلار چند هفته‌ای در کانال قیمتی ۳۲ هزار تومانی جا خوش کرده بود و نشانه‌ای از حرکت آن در مسیر صعودی دیده نمی‌شد اما تنها طی چند روز اخیر ۴ کانال قیمتی بالا آمد و تا نزدیکی مرز ۳۷ هزار تومانی پیشروی کرد. براساس آخرین داده‌های موجود، قیمت دلار در معاملات روز دوشنبه هفته جاری به ۳۶ هزار و ۸۰۰ تومان هم رسید اما دیروز بازار به کاهش قیمت اسکناس آمریکایی روی خوش نشان داد تا شاهد عقبگرد هزار تومانی قیمت دلار باشیم. تابلوی قیمتی بازار دیروز شاهد ثبت ۳۵ هزار و ۸۰۰ تومانی دلار آزاد بود.
در عین حال نرخ دلار توافقی نیز در کف کانال ۳۴ هزار تومان و برابر با ۳۴ هزار و ۱۵۰ تومان اعلام شد. هرچند عقب‌نشینی دلار در معاملات دیروز می‌تواند نشان‌دهنده کاهش هیجانات ارزی بازار باشد با این حال نرخ ۳۵ هزار و ۸۰۰ تومانی این ارز خارجی نیز کماکان بالاست.
وعده‌های دولتی
اما در رابطه با چرایی عقبگرد قیمتی دلار دلایل مختلفی عنوان می‌شود. به باور برخی از کارشناسان، گفتاردرمانی دولتمردان می‌تواند یکی از دلایل کاهش نرخ ارز باشد. در این رابطه می‌توان به صحبت‌های اخیر وزیر اقتصاد اشاره کرد.
احسان خاندوزی به تازگی و در زمینه وضعیت بازار ارز گفته است: «برخی التهابات کشور و نیز فضای رسانه‌ای که با ایجاد جو روانی، صاحبان سرمایه را ترغیب به تبدیل پول‌های خود به دلار می‌کنند در افزایش قیمت ارز تاثیرگذار هستند. درست است که کلا ممکن است چند هزار نفر بیشتر تحت تاثیر این فضا قرار نگیرند، اما به‌خاطر کم‌عمقی بازارها، ورود و خروج روزانه چند صد میلیارد تومان نیز می‌تواند آنها را تحت تاثیر قرار دهد. مساله مهم این است که بتوانیم بر این ناآرامی‌ها و نااطمینانی‌های ذهنی نسبت به آینده اقتصاد غلبه کنیم. اتفاقات اخیر منجر به نوعی نااطمینانی و موج تبدیل دارایی‌ها به ارز و خروج از کشور شد. این در حالی است که اقتصاد ایران کاملا پایدار است و در مسیر مهار تورم حرکت می‌کند. ما به‌شدت پیگیر این موضوع هستیم که هرچه سریع‌تر به نرخ‌هایی برگردیم که به‌لحاظ تعادل اقتصادی، نرخ‌های سالم و واقعی‌تری هستند.»
در کنار اظهارات وزیر اقتصاد، رئیس بانک مرکزی نیز روز گذشته وعده بازگشت آرامش به بازار ارز را داد. علی صالح‌آبادی در این رابطه گفته «در روزهای گذشته شاهد نوساناتی در بازار ارز بودیم و امیدواریم با سازوکارهای پیش‌بینی شده، آرامش و ثبات را در بازار ارز داشته باشیم». اما آرامشی که مقامات دولتی از آن سخن می‌گویند چگونه حاصل می‌شود. همانطور که اشاره شد برخی کاهش نرخ ارز را به گزاره‌های جدید دولتمردان نسبت می‌دهند. تجربیات گذشته نیز نشان داده که هربار بازار ارز متشنج شده بانک مرکزی بعد از سکوت چند روزه وارد عمل شده و زمینه‌های عقبگرد قیمتی دلار را فراهم آورده است. با این حال این اقدامات نیز هیچ‌گاه تاثیر بلندمدت نداشته و تنها برای دوره‌ای کوتاه به ریزش نرخ‌ها در بازار ارز کمک کرده است. بنابراین حتی اگر وعده‌های دولتی را در بازار ارز موثر هم بدانیم اما در آینده‌ای نزدیک باید شاهد اوج گرفتن دوباره دلار و حرکت صعودی آن باشیم.
ترس بازیگران ارزی
اما در این میان برخی از تحلیلگران دلایل دیگری را برای ریزش قیمت ارز عنوان می‌کنند. دولت از یک سو اعلام کرده که خرید ارز سهمیه‌ای جزو فعالیت اقتصادی خانوار محسوب می‌شود به این معنا که اگر همه اعضای یک خانواده ارز سهمیه‌ای خود را دریافت کنند از دریافت یارانه ماهیانه محروم می‌شوند.
از سوی دیگر معامله‌گران نگران جریمه‌های مالیاتی نیز هستند. به این ترتیب هم سیاست‌های مالیاتی دولت و هم احتمال حذف شدن خانوارها از لیست یارانه‌بگیران توانسته تمایل معامله‌گران برای خرید ارز سهمیه‌ای را کاهش دهد. اما آیا این مساله به معنای خروج کامل خریداران و فروشندگان از بازار ارز می‌شود؟ در پاسخ به این پرسش می‌توان به مسائل گوناگونی اشاره کرد. از یک سو بازار ارز و سکه در مقایسه با سایر بازارهای موازی از نقدشوندگی بالایی برخوردار است و همین مساله نیز جذابیت معامله در این بازارها را برای سرمایه‌گذاران بیشتر کرده است. افزایش سرعت خروج پول از بازار سرمایه طی مدت اخیر و حرکت آنها به سمت بازار ارز نیز نشان می‌دهد که مردم به دنبال سرمایه‌گذاری در بازاری با نقدشوندگی بالا هستند.
از سوی دیگر تنش‌های سیاسی ایران با غرب و اشاعه اخبار سیاسی در خصوص روند مذاکرات موضوع دیگری است که بر هیجانات قیمتی بازار ارز افزوده است. در این خصوص می‌توان به نامشخص بودن آینده برجام و تحریم‌ها در کشور اشاره کرد. با آنکه جلسات متعددی در خصوص وضعیت هسته‌ای ایران و توافقات برجامی از ابتدای سال برگزار شده اما این نشست‌ها و جلسات تاکنون خروجی مشخصی نداشته و همین موضوع نیز بر نگرانی‌ها در زمینه احیای برجام افزوده است. در عین حال تشدید تحریم‌ها نیز خود می‌تواند یکی از نشانه‌های عدم دستیابی به یک توافق جامع و مثبت باشد.
کارشناسان نیز عنوان می‌کنند تا زمانی که تحریم‌ها بردوام باشد اقتصاد ایران نمی‌تواند در مسیر رونق حرکت کند و این به معنای تداوم بی‌ثباتی در اقتصاد است. نگاهی به آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهد که اقتصاد ایران حال و روز خوبی ندارد. برای مثال تازه‌ترین آمارهای ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که تا پایان مرداد سال جاری، نقدینگی با افزایش حدود ۳۸ درصدی نسبت به ماه مشابه سال قبل به رقم ۵۴۰۲ هزار میلیارد تومان نزدیک شده که عامل مسلط در رشد آن افزایش پایه پولی بوده است. پایه پولی نیز در این مدت با رشد ۳/۳۰ درصدی نسبت به ماه مشابه سال قبل، به حدود ۶۷۲ هزار میلیارد تومان رسیده که عامل مسلط در افزایش آن، رشد خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی با مشارکت حدود ۹/۲۰ واحد درصدی است.
پیشران‌های رشد دلار
به طور کلی می‌توان گفت که رشد نقدینگی تا پایان مرداد امسال دو دلیل عمده داشته است؛ نخست رشد نزدیک به ۳۹ درصدی مطالبات بانک مرکزی از دولت و دوم رشد نزدیک به ۱۷ درصدی مطالبات بانک مرکزی از بخش بانکی. افزایش ضریب فزاینده پول به ۰۳/۸ نیز شاهدی بر این مدعاست که روند خلق پول در اقتصاد با سرعت ادامه دارد. آمارهای مربوط به شاخص قیمت مصرف‌کننده نیز همچنان نگران‌کننده است. براساس داده‌های مرکز آمار، نرخ تورم به حدود ۴۳ درصد رسیده و تورم اقلام خوراکی کماکان بالای ۷۰ درصد است. همه اینها در شرایطی در حال وقوع است که دولتمردان به طور مکرر از بهبود شاخص‌های عملکردی اقتصاد سخن می‌گویند. اما واقعیت این است که پیشران‌های اصلی دلار در اقتصاد کماکان حضور دارند و می‌توانند صعود دلار به نرخ‌های بالاتر را نیز ممکن کنند. ناگفته نماند که برخی تامین مالی بودجه دولت را هم یکی از دلایل افزایش قیمت دلار عنوان می‌کنند. برخی عنوان می‌کنند که افزایش قیمت دلار به دولت کمک می‌کند بخش زیادی از کسری بودجه‌اش را تامین کند و بنابراین یکی از دلایل صعودی شدن قیمت‌ها در بازار ارز را می‌توان این مساله دانست.
به طور کلی می‌توان گفت که بازار ارز به اخبار و رویدادهای سیاسی و اقتصادی بسیار حساس است و هر رخدادی می‌تواند باعث پرواز دلار شود. بدیهی است دستیابی به توافق و حضور ایران در جامعه جهانی می‌تواند سهم بسزایی در بهبود چشم‌انداز تراز تجاری و ارزی کشور داشته باشد. اما به نظر می‌رسد که سیاستگذار به واقعیت‌های بازار بی‌توجه است و با گفتاردرمانی تلاش می‌کند هیجانات ارزی بازار را بخواباند. برخی نیز نسبت به سیاست‌های دولت در زمینه ارزپاشی ابراز نگرانی کرده و می‌گویند که اگر هدف دولت تزریق ارز برای کنترل تصنعی نرخ دلار باشد باید نگران فشرده شدن فنر ارز و رها شدن آن در آینده‌ای نزدیک باشیم. بنابراین راه عبور از التهابات بازار ارز تنها یک چیز است؛ دستیابی به توافق و سیاستگذاری برای بهبود وضعیت عمومی اقتصاد. هر تلاشی غیر از این تنها می‌تواند مسکنی موقتی برای کنترل هیجانات بازار ارز باشد و کمکی به تقویت ارزش ریال نخواهد کرد.
علی صالح‌آبادی:بانک مرکزی به دنبال ایجاد آرامش در بازار ارز است
رئیس کل بانک مرکزی در خصوص بازار ارز گفت: بانک مرکزی به دنبال ایجاد آرامش در بازار ارز است. سیاست‌های لازم را اتخاذ کردیم و ابزارهای لازم را هم داریم تا این کار را انجام دهیم.
علی صالح‌آبادی اظهار کرد: در روزهای گذشته شاهد نوساناتی در بازار ارز بود و امیدواریم با سازوکارهای پیش‌بینی شده، آرامش و ثبات را در بازار ارز داشته باشیم. اقدامات متعددی انجام می‌دهیم و بانک مرکزی در بازارهای مختلف حضور دارد، به عنوان بازارساز در همه بازارهای ارز فعالیت دارد و مداخله می‌کند تا بازار به سمت تعادل پیش برود.
مقام پولی کشور ادامه داد: صادرکنندگان عرضه‌های خوبی دارند و این امر تداوم خوبی دارد و مشکلی در عرضه ارز نداریم. عرضه ارزهایی که مورد اقبال بازار است به اندازه کافی انجام می‌شود.
وی بیان کرد: اقداماتی برای تسهیل دسترسی مردم به بازار اندیشیده شد و از جمله که افراد متقاضی خرید ارز به دلیل محدودیت صرافی‌ها، باعث ایجاد صف می‌شدند. سامانه آنلاین دسترسی به صرافی‌ها راه‌اندازی شد و تعدادی صرافی معین شدند تا افراد از این طریق درخواست خود را بدهند. همچنین حدود ۴۰ شعبه بانک هم در نظر گرفته شد تا مثل صرافی‌ها ارز مورد نیاز را ارائه کنند و با توجه به وفور ارز، دسترسی مردم را تسهیل کنیم تا ارز بخرند.
صالح‌آبادی عنوان کرد: ابزارهای مختلفی داریم که یک نمونه آن رونمایی شد و آن گواهی سکه بانک مرکزی بود که معامله شد و این با قدرت تداوم دارد و ابزارهای دیگر هم در دست بررسی است.
- 10
- 4
