رنگ چشم گوزن شمالی در هر فصل تغییر می‌کند!

انسان‌ها و همه حیوانات می‌توانند چشم خود را با میزان متغیر نور مطابقت دهند. ماهیچه‌های موجود در عنبیه، در تاریکی منقبض می‌شوند تا مردمک چشم بزرگ شود و نور بیشتری وارد چشم شود. وقتی محیط دوباره روشن شد، عنبیه بزرگ می‌شود و مردمک‌ها کوچک می‌شوند. همین اتفاق در چشم گوزن‌های شمالی هم می‌افتد. اما وقتی زمستان قطبی باعث ماه‌ها تاریکی می‌شود، اتفاق دیگری برای چشم گوزن می‌افتد که رنگ آن را هم تغییر می‌دهد.

گوزن شمالی تنها پستانداری است که چشم‌هایش در هر فصل به رنگ متفاوتی می‌درخشد. در تابستان که آفتاب می‌تابد، چشم‌ها طلایی می‌شوند، اما در ماه‌های زمستانی تاریک که آفتاب نیست، چشم‌ها بازتاب کمتری پیدا می‌کنند و به رنگ آبی تیره درمی آیند.

بخشی از چشم که مسئول تغییر رنگ چشم است، پرده درخشان (tapetum lucidum) نام دارد. پرده درخشان یک لایه بافتی است که پشت شبکیه قرار دارد. این لایه بازتابنده است و باعث می‌شود نوری که به شبکیه بازمی‌گردد، مقدار نور در دسترس برای سلول‌های گیرنده نور را افزایش دهد. این پرده درخشان است که بینایی شبانه بسیاری از حیوانات مثل گربه‌ها، سگ‌ها و سایر شکارچیان شبانه را تقویت می‌کند و باعث می‌شود چشم سگ یا گربه وقتی نور به آن‌ها می‌تابد، بدرخشند.

در ماه‌های تاریک زمستانی، مردمک‌های گوزن شمالی باید چند ماه گشاد بمانند و این فشار مداوم روی ماهیچه‌های عنبیه، ساختار چشم را تغییر می‌دهد. در وهله اول، باعث فشار در چشم می‌شود و این فشار چیدمان فیبر‌های کلاژن بلند را تغییر داده و پرده درخشان را تشکیل می‌دهد و باعث می‌شود فیبرها را فشرده‌تر در کنار هم قرار بگیرند.

فاصله این فیبر‌ها روی نوع نوری که منعکس می‌کنند تاثیر می‌گذارد. با فاصله عادی در ماه‌های تابستان، پرده درخشان طول موج‌های زرد را منعکس می‌کند و چشم‌ها طلایی به نظر می‌رسند. در زمستان که به هم فشرده می‌شوند، طول موج آبی را منعکس می‌کنند و چشم‌ها آبی دیده می‌شوند. گوزن‌های شمالی که در آغل نگهداری می‌شوند و می‌توانند لامپ‌های بخار سدیمی را ببینید، برخلاف تاریکی کامل در طبیعت، چشم‌هایشان سبز می‌شود، یعنی چیزی بین زرد و آبی.

چشم تابستانی (سمت راست) در مقایسه با چشم زمستانی (سمت چپ)

محققان دریافتند که چشمان زمستانی آبی حداقل هزار برابر نسبت به چشم‌های تابستانی طلایی در برابر نور حساس‌تر هستند. میزان حساسیت چشم‌های سبز هم بین این دو قرار دارد.

گلن جفری (Glen Jeffery)، دانشمند علوم اعصاب دانشگاه کالج لندن، معتقد است که، چون نور آبی بیشتر پراکنده می‌شود، باعث می‌شود شانس برخورد فوتون‌ها به شبکیه افزایش یابد. اما «دان اریک نیلسون» متخص بینایی دانشگاه لوند، معتقد است که افزایش حساسیت به مقدار رنگدانه‌های حساس به نور در شبکیه ارتباط دارد.

این افزایش حساسیت به گوزن شمالی اجازه می‌دهد در تاریکی ببینید که برای زنده ماندن آن‌ها در ماه‌های تاریک طولانی ضروری است.