«لامبدا» در آستانه ورود به ایران/ ویروس خطرناک در پاییز به کشور می‌رسد

در چنین وضعیتی که شیوع کرونا (corona) به شدت در حال افزایش است و تعداد جانباختگان ویروس دلتا تنها در یک ماه یعنی از اول مرداد ماه تاکنون نزدیک به سه و نیم برابر افزایش پیدا کرده است و از ۲۱۰ فوتی در اول مرداد به ۷۰۹ نفر در روز دوم شهریور و با کاهشی مجدد به ۶۶۵ نفر در روز سوم شهریور رسید؛ آن هم در شرایطی که واکسیناسیون بسرعت در حال انجام است و در ۲۴ ساعت منتهی به روز گذشته با تزریق ۷۶۴۱۸۵ دوز واکسن (vaccine) کرونا در کشور، رکورد واکسیناسیون روزانه دوباره شکسته شد.

در عوض عادی انگاری ها ادامه دارد و عدد رعایت شیوه نامه های بهداشتی زیر ۳۶ درصد برآورد می شود. با این همه آمار شیوع نشان می دهد در یک هفته گذشته شمار بیماران بدحال بستری در بخش های آی سی یو کاهشی نداشته است؛ آماری که در روزهای بعد مرگ ها را افزایش می دهد.

کارشناسان حوزه سلامت، وضعیت وخیمی را برای روزهای آینده پیش بینی کرده اند و دلیل آن قدرت بالای سرایت ویروس، اجرا نشدن کامل پروتکل های بهداشتی و ادامه روند سفر و عدم استفاده از ماسک و حضور در تجمعات است. در سومین روز شهریور ماه به استناد آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت؛ ۳۹هزار و ۹۸۳ بیمار جدید مبتلا به کرونا شناسایی شدند و در کنار این تعداد ابتلا، بیمارانی هم هستند که با شرایط سخت در پشت درهای آی سی یو منتظرند تا در روز بعد به آمار موارد فوتی اضافه شوند.

لامبدا غالب بر واکسن ها

در حالی که همه استان های کشور گرفتار پیک پنجم کرونا هستند، این پیک هنوز هم مهار نشده است و بیمارستان ها پر از مریض های مبتلا به سویه دلتا است به تازگی خبرهایی هم درباره احتمال ورود واریانت جدید کرونا به نام لامبدا شنیده می شود. این واریانت به گفته ویروس شناس ها شدیدتر از دلتا است و میتواند بر اثرگذاری واکسن ها غلبه کند.

شناسایی موارد ابتلا به سویه لامبدا در ترکیه حالا زنگ خطر ورود این جهش را در ایران به صدا درآورده است. این سویه واکسن گریزی بیشتری دارد و ابتلای کودکان و نوجوانان به جهش لامبدا بیش از دیگر انواع جهش های کرونا گزارش شده است.

گرچه که دبیر کمیته علمی کشوری کووید۱۹ به« ایران» می گوید هنوز هیچ مورد تائید نشده ای از ورود واریانت لامبدا در ایران گزارش نشده است ولی علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی معتقد است با توجه به مشاهده چند مورد ابتلا به این واریانت در ترکیه، پاکستان و برخی از کشورهای همسایه احتمال ورود این واریانت لامبدا به ایران زیاد است. از طرفی نادر توکلی معاون درمان ستاد کرونای تهران هشدار داده است، در پیک پنجم اگر ورودی مرزها کنترل نشود، کرونای لامبدا به راحتی وارد کشور می شود.

این موضوع البته در میانه پیک پنجم و در حالیکه وضعیت بیماری ناشی از ویروس دلتا در کشور بحرانی است به مهم ترین نگرانی متخصصان حوزه سلامت بدل شده است که طبق گزارش های ستاد مقابله با کرونا در تهران این واریانت در آستانه ورود به کشور است و ان طور که نادر توکلی اعلام کرده کرونای لامبدا به راحتی وارد کشور می شود، در نتیجه شرایط بحرانی تری خواهیم داشت. به گفته او این سویه جدید، مرگ ومیر زيادي را در بین دوره سنی ۱۰ تا ۲۰ ساله و در واقع واقع بین نوجوانان خواهد داشت.

احتمال خیز جهش لامبدا در پاییز

رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی درباره ویژگی های واریانت لامبدا می گوید: واریانت لامبدا نخستین بار در آگوست ۲۰۲۰ در کشور پرو شناسایی شد و در حال حاضر طبق آخرین آمار در ۴۲ کشور ژنوم ویروس سکانس و شناسایی شده است. مطمئناً تعداد کشورهایی که لامبدا را دارند بیشتر از این تعداد است. این رقم تنها مربوط به کشورهایی است که پایش ژنتیکی انجام می دهند.

علیرضا ناجی با بیان این که گسترش ویروس لامبدا یک هشدار است می افزاید: ویروس لامبدا در پرو کشتار زیادی در پی داشت البته این موضوع فقط مربوط به موضوع لامبدا نیست، پرو شرایط خاص خودش را دارد از جمله ضعف ساختارهای بهداشت و درمان، کمبود تخت و تست پی سی آر، ساختار بسیار ضعیف و عدم سرمایه گذاری و تراکم جمعیتی موجب شده این ویروس اکثریت جمعیت کرونا را در پرو تشکیل دهد و کشته های زیادی بر جای بگذارد.

او می گوید: از ۴۲ کشوری که به طور رسمی اعلام شده ژنوم ویروس لامبدا را شناسایی کرده اند سه کشور ترکیه، قطر و هندوستان در همسایگی ما هستند و مطمئناً کشورهای همجوار دیگر لامبدا را خواهند داشت. در ایران نیز باتوجه به رفت وآمد با این کشورها احتمال این که لامبدا وارد کشور ما شده باشد زیاد است.

به گفته ناجی از خصوصیات ویروس لامبدا این است که ویروس دچار ۷ موتاسیون نقطه ای شده است یعنی علاوه بر تغییر اسید آمینه همچنین حذف هایی در ناحیه اسپایک اتفاق افتاده است که برخی جهش ها هم اتصال ویروس را به سلول و رسپتور افزایش می‌دهند هم اینکه جهش های نقطه ای و حذف های ناحیه اسپایک در نواحی آنتی ژنیک است. به نظر میرسد این سویه از سیستم ایمنی هم گریز دارد. علاوه بر آن در ناحیه ژن پلیمر از ویروس حذف صورت گرفته که امکان دارد در برخی روش هایی که بین سویه های آلفا و بتا فرق می گذاریم اشکالی به وجود بیاورد که البته اینها اصلاح شده و از نظر تشخیصی مشکلی نداریم.

رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می گوید:« در هر صورت با توجه به این خصوصیات ویروسی، ما با یک سویه ای در ارتباط هستیم که هم گذردهی بالایی دارد و هم گریز از سیستم ایمنی اش بالا است. مطالعات اولیه در کشورهایی که با شیوع بالایی از لامبدا مواجه هستند؛ نشان می دهد ویروس لامبدا می تواند بیماری شدیدتری را به وجود بیاورد حتی در گروه‌های سنی جوان نیز لامبدا منجر به بیماری زایی شدیدتر می شود. همچنین در مطالعه ای که درباره گریز از سیستم ایمنی و واکسن روی دو واکسن فایزر و مدرنا انجام شده مشاهده کردند ۲.۳ و ۳.۳ برابر کاهش اثر بخشی روی سویه لامبدا دارند. با این حال سازمان بهداشت جهانی لامبدا را به عنوان واریانت غالب یعنی آلفا و بتا و گاما طبقه بندی نکرده است اما با توجه به موارد جدید شناسایی شده به نظر میرسد جهش لامبدا کاندیدای بسیار جدّي ای است.»

او می گوید: برای این که بتوانیم استنتاج مناسبی از کاهش قدرت واکسن ها از واریانت لامبدا و شدت بیماری زایی آن داشته باشیم حتماً باید تصویرسازی مناسبی که حاصل مطالعات بالینی و آزمایشگاهی است ایجاد کنیم. در کل به نظر میرسد واریانت لامبدا چنین خصوصیاتی را دارد و باید بعنوان عامل خطر تلقی شود. گزارش های دیگری نیز درباره این که این سویه یا واریانت نتوانسته هنوز واریانت دلتا را شکست دهد و همچنان دلتا به عنوان واریانت مهم اکثریت جامعه کووید را تشکیل می دهد، وجود دارد. بنابراین نباید خيلي زود در این زمینه پیش بینی و پیشداوری کنیم.

ناجی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه شناسایی واریانت های کرونا در ایران به موقع انجام نمی گیرد آیا احتمال ورود این جهش در ایران حتمی است؟ عنوان می کند: ما در ایران پایش ژنتیکی مناسب و مدونی را در خصوص کووید نداریم احتمالاً اطلاعاتمان کم است ولی این احتمال وجود دارد که لامبدا به کشور ما هم وارد شود. با توجه به اینکه مردم ما با کشورهایی مثل هندوستان و پاکستان بیشتر رفت وآمد دارند ممکن است اتفاقی که در مورد دلتا افتاد در مورد واریانت لامبدا هم بیفتد.

او تأکید می کند: این که ما در پائیز خیزی از لامبدا را خواهیم داشت بسیار محتمل است، این یک حدس علمی است ولی ما اگر اصول کنترل کووید را اجرا کنیم جدا از این که هر سویه ای امکان دارد وارد کشور شود می توان از شیوع واریانت ها جلوگیری کرد اگر به سناریوی پیک چهارم و پنجم توجه کنیم می بینیم وارد شدن این دو واریانت آلفا و دلتا بخاطر اهمال و سهل انگاری ما صورت گرفت. وزارت بهداشت باید پایش ژنتیکی بهتر و بالاتری را در مورد جمعیت کووید داشته باشد.

اگر گزارش از ورود لامبدا را داشته باشیم می توانیم تدابیر سفت و سخت تری را برای کنترل آن ایجاد کنیم. تأکید می کنم باید مداخلات غیردرمانی را بسیار قوی کنیم تا ویروس را از گردش بیندازیم. در حال حاضر همچنان روزانه تعداد موارد بسيار بالايي از بیماری را شاهد هستیم و گردش بالایی از ویروس در کشور صورت می گیرد. این که هر واریانتی وارد کشور شود و بتواند پخش شود خيلي چیز عجیب و غریبی نیست و بسیار محتمل است.

به گفته ناجی اساس و اصول اصلی شناسایی واریانت ها سکانس کردن ژنوم ویروس است. براساس دیتاها و اطلاعات اپیدمیولوژیک جمعیت، باید جمعیت مشخصی بطور مداوم و مستمر پایش ژنتیکی انجام دهند تا چنانچه واریانت ها وارد کشور شود بتوانیم اقدامات سفت و سخت تری را انجام دهیم؛ چیزی که در معیارهای رنگ بندی ما خيلي دخیل نبوده و نتوانستیم از این روش حیاتی برای کنترل کووید استفاده کنیم.